Lögrétta - 25.09.1922, Qupperneq 3

LÖGRJETTA
J
Einar Benediktsson segir, að
■Ounnar sje ekkert skáld og hefir
margt út á rithátt hans að setja,
telur hann engan orðsnilling o. fl.
Jbvíl. Jeg skal játa, að Gunnar er
enginn sjerlegur snillingur á mál
’og rithátt, þótt margt segi hann
fallega; styrkur hans liggur arm-'
arsstaðar. En að hann sje ekki
skáld, — það nær engri átt. Hann
hefir í ríkum mæli þann hæfileika,
að láta atburði og persónur lifa
fyrir augum lesarans, og er mjög
glöggskygn á sálarlíf manna. En
hvorttveggja hefir löngum verið
talið höfuðkostur sagnaskálds.
Þá leggur greinarhöf. Gunnari
það til lasts, að lýsingar hans sjeu
ýktar og ósannar. Slíkt kemur
þar fyrir að vísu, en það er þó
fremur smávægilegt að mínum
dómi. Þótt Örlygur gamli sje lát-
inn eiga nokkru fleira fje, heldur
en nokkur bóndi á nú — ef til
vill —, þá er fjáreign hans ekki
ómöguleg; þar að auki er þetta
smá-atrið:, sem kemur skáldskapn-
um í ritum höf. harla lítið við.
Fleiri einstök atriði í grein Ein-
ars nenni jeg varla að eltast við,
«n kvæði það, sem höf. vitnar í
(bls. 121—122) finst mjer ekki
slæmt. „Dagperlukeðjan", sem
Einar gerir svo mikið gys að, finst
mjer skáldleg samlíking, og hún
góð. Og þótt „vegur áranna“ sje
eilífur, göngum vjer mennirnir
hann aðeins skamma stund í þess-
um heimi, — og þarf þar engin
hugsunarvilla nje ósamræmi að
vera. Yfirleitt veit jeg ekki, hvað
Sá maður getur tal'ð „skáldskap“, i
sem engan skáldskap finniir t. d.
í Drengnum eða Fóstbræðrum.
;Siík blindni er mjer óskiljanleg.
Annars er næsta undarlegt, að
E. B. pkuli virðast telja „skáld-
skapinn“ felast í eintómri „orð-
si ild“. Hann er sjálfur ljóst dæmi
þess, að svo er ekki. 1 kvæðum
hans er fjöldi af málvillum, bæði'
ásetnings- og vanþekkingarsynd-
nm, og er það því leiðara, því
betri sem kvæðin eru að öðru
leyti. Og ekki er laust við að
smekkleysur komi þar fyrir. Jeg
minnist á þetta af því, að dæma
verður öll skáld út frá sörnu grund
vallarreglum, hvort sem þau heita
Einar eða Gunnar, — en ekki af
hinu, að jeg vilji niðra Einari.
Jeg hefi unnað skáldskap lians
meir en skáldskap flestra manna,
og geri enn; — en hitt er satt, að
því meir sárnar mjer blettir þeir,
sem á kvæðum hans eru óneitan-
lega. Get jeg bent á þá, ef þörf
gcrist.
Rithátturinn á greininni er og
fæpast samboðinn Einari Bene-
■diktssyni. Þar úir og grúir af
ókvæðisorðum, en ekki hygg jeg,
að þau muni ná tilgangi sínum.
„Danskur íslendingur“ gat verið
gott „slagorð“ á fyrri árum — í
stjórnmálabaráttunni, — en nú er-
nm við hættir að blikna, þótt við
heyrum það. Og um Gunnar veit
jeg það, að hann vill sóma og gagn
ættjarðar sinnar ekki síður en
margir þeir, sem liggja honum
mest á hálsi. Og fastara mun Gunn
ar standa, en hann falli fyrir orð-
um einum — allra helst ef þau
eru ósönn.
Allur dómur hr. E. B. um Gunn-
ar minnir sterklega á dóm dr.
Valtýs Guðmundssonar um Einar
sjálfan hjer um ár;ð. „Þar hitti
skrattinn ömmu sína“, mættisegja
um þessa tvo gagnrýnendur. Og
•úneitanlega kippir skratta í kynið,
— hann er nauða-líkur ömmu; próförk 18. arkarinnar, sem villurn- tveggja er víða mjög óvandað hjá' vel, að það er talað út í hött, þejf-
sinni.
Loks verð jeg að láta í ljós
undrun mína á því, að ritstjóri
Skírnis skyldi taka gre'n þessa í
tímaritið, svo sem hún er úr garði
gerð. Fyrir slíkar greinar eru dag-
blöðin rjettur staður, en ekki
t'tmarit, og allra-síst Skírnir, þar
sem ekki er unt að svara á sama
vettvangi fyr en eftir heilt ár.
Jakob Jóh. Smári.
Hnútuköst
dr. Jóns Þorkelssonar í Skírni.
1 nýútkomnum Skírni hefir dr. Jón
Þoi’kelsson forseti Bólonentafjelags-
ins, hnýtt kafla aftan í minningar-
ritgjörS eftir dr. Helga Jónsson um
dr. Þorvald Thoroddsen. Kafli þessi
er þannig ritaöur, að flesta mun
undra, að höfundurinn skuli aldrei
hafa fundið livöt hjá sjer til að
senda hinum merka manni þessar
hnútur opinberlega á þessum 14 ár-
um, sem liðin eru frá því að æfi-
minning dr. Pjeturs biskups Pjet-
urssonar kom út og flestir munu
telja það illa valinn tíma, þegar höf-
undurinn er nýlátinn og landið er
um það leyti að taka á móti hinum
höfSinglegu gjöfum hans.
Skal hjer lauslega getið þessarar
greinar dr. Jóns Þorkelssonar. —
Dr. J. Þork. fyllist allur vandlæt-
ingar þegar hann minnist á æfisögu j
dr. Pjeturs biskups Pjeturssonar
sem áSur er getið, og „fellur“ þar
ar eru í. En jeg verð enn aS spyrja: honum og jafnvel sumstaðar, því' ar þess er krafist, að Evróp*-
Hver las hinar prófarkir 18. arkar- nær að kallast megi luralegur þjóðirnar borgi. Þær verða fyi^t
innar og hvað voru þær margar, bragur á, hvort sem litið er til að geta borgað.
þegar þessi var hin síðasta? Yar ekki orðavals eða málfars“ (Andvari
meiri ástæSa til að leita nákvæmlega bls. 40-—41), — auk margs ann-
að prentvillum í fyrstu próförkuu- ars þar um, sem lesa má í And-
um, heldur en ætlast til að dr. B. vara. Dómur prófessorsins er hjer
M. Olsen leitaSi vandlega aS þeim allur þyngrj en hjá mjer. Býst
í síSustu próförk. Það sannast sjálf- jeg við að flestum skiljist svo,
sagt enn á núverandi forseta, hvað að jeg liafi ekki verið mjög ónær-
latínuna snertir, ritdómurinn um gætinn.
vísnakveriS forðum, og þessi latínu-( Hjer um skal ekki fleiri orð-
prentvillu-upptalning dr. J. Þork. um farið, en það eitt um mælt
er engan vegin kvittun fyrir hann látið, að aldrei skal það henda,
til dr. B. M. Olsen. Annars er þaS að ekki fái vorir menn að njóta
nú svo mikið, sem sýnist þurfa að sannmælis, og rjetta hluta, sinn ef
leiSrjetta í Fornbrjefasafninu, bæSi þess er þörf, og jafnframt þola
jafnóðum og í „slurkum“ (sbr. leiS- sannmæl, hjá Bókmentafjelaginu,
rjettinga-listi sjera Tryggva ritstj. á meðan jeg ræða þar nokkru.
Þórhallssonar við registur verksins Jón Þorkelsson.
síðan dr. J. Þork. fór aS gefa þaS
út), að það munar lítiS um einn
„kepp“ í sláturtíSinni.
ÞaS kann að vera, að Bókmenta-
fjelagiS hafi sóma af dr. Jóni Þor-
kelssyni sem forseta í framtíSinni,
en óneitanlega held jeg að sá „sómi1 ‘
fari þverrandi, ef forsetinn heldur
áfram að nota „atvijrin“ til aS samningum um slcaðabótagreiðslur ’ því, að þetta sje sigur fyrir LloyJl
SkuldauEfur Európu.
Eftir að skaðabótanefnd banda-
manna hefir komist að bráSabirgða
Af þessum ástæðum þykir výjt,
að Ameríkumenn vilji ekki gangíi
til samninga um þetta mál fylr
en eftir kosningar. En hins vegajr
þykir víst, að þeir muni gera þaB
þá, og að framkoma þeirra verS
öll miklu liðlegri þá, en þeir haði
látið á sjer sjá undanfarna máa-
uði. En talið er víst, að Amerík*-
menn geri þaS að skilyrði — ojj
það er talin skoðun Hardings fo«-
seta — að Evrópuþjóðimar hafi
áður en ráðstefnan verður setj
komið sjer niSur á sameiginlegS
stefnuskrá í málinu, því „Ameríkt*
menn nenni ekki að senda merfli
til Evrópu til þess að hlusta $
Frakka og Breta rífast“-
í Englandi hefir það vak'ð aV
menna ánægju, að Poincaré viQ
koma á ráðstefnu um skuldamáliS,
því hann hefir undanfariS gerjt
lítið úr ráðstefnum og gildi þeirra,
öfugt við það sem Lloyd Georg>
heldur fram. Ensku blöðin teljji
kasta rýrð á látna heiðurs og sæmd-
Þjóðverja, á þeim grundvelli sem j George.
armenn, þó aS þeir hafi ekki %,riS BelSar stunSu upp á, hefir at- Eigi er þó álitið, að enska stjór*-
eftir hans óskum í öllu.
Bókmentafjel.meSlimur.
Forseti Bókmentaf jelagsins hef-
ir beðið fyrir eftirfarandi svar:
Það er blátt áfram sjálfsögð
skylda Bókmentafjelagsins, að
! bera vöm, þegar svo ber undir,
fyrir dána menn vora, sem prýði
hygli ráðandi manna stórþjóðanna inu tilkynni opinberlega þátttök'li
á ný beinst að skuldaskiftum sína í eSa psk um þessa ráðstefnti
bandamanna innbyrðis og afstöS-
fyr en enska þingið er komijj
, . , , , . , , . eru bókmenta vorra og þjóðsómi,
a þvi, sem íann >rigs ar t r. orv. ^ vanvittir hafa verið ófyrir-! rekstri þessa máls til fyrirstöðu
i. um: — að clæma þa danu. r. . — vis hvern sem eiga er.' undanfarna mánuði er afskifta-
.1. Þork. getur þess, aS hann segSi ^ ^ gkyldara er fjeiag;nu að 'leysi Ameríkumanna og tregða
cr orv. i. i qese í 1 aum'finna að þvílíku sem þeir menn,' þeirra til að taka þátt í fundum
m'nnm hionnro Qiicr ‘ ntraíS hnnnm 1 ,.. „ ^ _
unni til aðal-lánardrottins Evrópu saman, en það verður innaö
stórveldanna: Ameríkumanna. Eru 1 skamms.
það einkum Frakkar, sem nú
hreyfa þessu máli Þeir eru þar
verst staddir, skuldir mestar, og
þær taldar sá hnúturinn í málinu,
sem örðugast verður að leysa.
Það sem einkum hefir verið
Er Mska ltf0ueldinu
lífs auðiö?
1 ágúst hefti mánaðarritsitg*
,Forthnightly Review', ritar merk-
ur enskur ritliöfundur, J. Ellýs
°rðum hispursiaust hvaö honuin r gerast til siikra 0ffara, eru J og umræðum um málið. Þeir vildu Barker, allítarlega grein, þar setn
S^nC 1S nm * me meira háttar og orð þeirra talin. ekki koma til Genua og ekki taka J hann leitast við að varpa ljóá
‘d iann m iacreium anasknt- meira viröi> og sjálfir eru stór- j opinberan þátt í fundinum í París yfir þessa spurningu. Segir höí-
<tS Op 1 asett sJer a^ gera þaSj ^enni í bókmentum vorum, eins | í sumar. Hins vegar afgreiddu þeir : undinum þungt hugur um horfurn-
„nokkru sinm , getur dr. J. Þork. og Þorvaidur Thoroddsen. Fje-i log um borgunarskilmála Evrópu-1 ar. Tekur hann fram, að me5
þcss sio, aS það ía í e wi \erið a lag;nu er skyit ag ikta hvern mann ; þjóðanna á skuldum þeirra við rík n-0rði doktor Rathenau, sje nfi
...isetningi íe c ui „atviu a llt5ta saiinmæliS og þola sannmæli. i ið — nokkurskonar rukkun í laga- ioks Þýskalandi og öllum heimS
lann sknfar um hana nu Mjerer þegsa sjáifsögðu skyidu hefi jeg, formi, sem ómögulegt verSur að orðið allljóst, að keisarasinnarnilr
í.u spurn. va< ^ar atvi S ar nd ■ int af höndum um þessa sök. framfylgja. Frakkar sendu erind- þýsku sjeu búnir að mynda vol4-
þaS annaS en aS nu e! ( r. or\. i. aldrei hirði jeg um það, þótt ( reka vestur til þess að tala v;ð ugan fjelagsskap með því mark-
(uunn Eða te ur dr J. Þork. þa? einhverir reiðist nljer fyrir það, stjórnina út af lögum þessum og miði að ryðja úr vegi leiðtof-
,,,, , að jeg geri skyldu mma og það, tnkynna henni að þeir gætu ekki um lyðveldismanna og kollvarflji
’onnena ,ie agsins a minnas aS^em ^ ^ Ætia jeg ogj að borgað, en sú för bar engan árang- lýðveldinu. Þrjú hundruð póU-
r okkru iyrv. orseta laupm. la nar • ^ mjer sje farið nærri rjettu ur. En nú í september hefir ný tisk morð kveður höf. hafa verj
c eildar þess fjelags eftir dauðaj ^ afdráttariausu hófi. Forseti tilraun verið gerð til þess að fá framin síðan í nóvembermánuðl
^Þett- > '1 .. „ , Þjóðvinafjelagsins, prófessor Pál 1 j Ameríkumenn til að semja um 1918, og, að fáum einum unda»-
Þ^k lrif^0 ^ r<' ^lason’ fer færri orðum um shuldaskiftin, eins og hvern ann- teknum, liafi hinir myrtu veriS
' ’ ' a n’ ettir a iauu <r æfisögu Pjeturs biskups en jeg, an aSila í sama máli, í stað þess lýðveldismenn, flestir þjóðkunnir.
imnn a „c a ess í aöuine nc um j ^ ekki sýnist mjer dómur hans að þe;r fari sínu iram, sem aðili Telur hann ýmsa liinna helstti
„brjetseo i i c r. orv. T i., a< um hana í Andvara í ár, mik'ð | geí?n a<5Ja — sem krefjandi gegn þe:rra upp með nafni. Allir hafi
bann ha 1 ( ’ 1 asett sjer að da .na mýkri en minn Þar segir svo: skuldunaut. Er sagt, að stjórnn' morðingjarnir sloppið, og sje þaJJ
þetta veik íans, a s ri a nu osann „Þá sjaidan sem hann (Þ. 'fh.) , í Washington hafi fengið tilmæli ijos vottur þess, hve fjelagsskap-
gjarnan dom, emmitt um þessa iok hyggl ag kat& dýpr£lj t. d. rita i stjórna Breta og Frakka um að urinn! er að baki stendur er öfÞ
i a fiminningu <iii un ai íennai í menn, tekst honum miður. tilnefna fulltrúa á nýja ráðstefnu, ugur og rammlega fyrir komið,
timariti^Bókmentafjelagsms. ^ Eiginskoðanir glepja honum þá e, ræði málið með sjer. enda leiki fullur grunur á,
’ ‘ nokkuð sýn. Svo er t. d. um suma Sagt er ennfremur, að Poincaré lögreglan sje víða í vitorði m ð,
Oþarfi var fyrir dr. J. Þork. að dðma hans í æfisögu Pjeturs bisk- forsætisráðherra hafi í undirbún- að dómstólarnir sjeu lilynt T
sctja bina rembingslegu neðanmals- Ups Pjeturssonar; hlutleysið virð- irgi skjal eitt mikið til stjórnar- morðingjunum og fjelagsskapnv
grein á bls. 17, því heimildir þær, ist þar stundum verða að rýma innar í Washington, þar sem hann inn hafi yfir að ráða feikna mi' “i
sem dr. Þorv. Ih. fór eftir, eru frá fyrir hleypidómum“ (Andvari bls. sýni fram á, að málið geti ekki fje. Það sem uppvíst hefi or 5
bróður dr. J. Þork. og dr. Þorv. 42—43). Um stýl og framsetning komist á rekspöl f.yr en Ameríku- eftir morð dr. Rathenau, li r
1 h. í engan mata láandi þó hann Þorvaids hefi jeg sagt aðeins eitt menn taki þátt í samningum um staðfest mjög þenna grnn.
laii eftir þeim. En það má nú einasta orð, að stýll hans sje það. En eigi er búist við því, aö Þýskir lýðveld’ssinnar siá 1,
segja, aö það „leiti út seminni fyrir vflaumstýll“, og ætla jeg að það stjórn Ameríkumanna vilji taka að lýðveldið á svarna 'v;n' 1
er 1 þoss.ui ritsmíð forsetans um gje ekki mj0g ofsagt. Um það þátt í neinum samningum fyr en ýmsum áttum, svo sem ern
dr. Þorv. ih. í einni upptalningu efni fer prófessor Páll miirgum kosningar sjeu nm garð gegnar ararnir gömlu, ríkiskirk’
bans (á bls. 18) og s.vnir smekkvísi og afdráttarlausum orðum, kveður, þar í landi. Skuldaskiftamálið hef- fessorarnir, kennararnir, : r
hans í rithætti, þai sem honum að hjá honum kenni „sumstaðar i- nefnilega verið notað sem kosn- og herinn, og þeir kref'
finst þaö vrð eiga. margmælgi nokkurrar og end- ii gabeita,og því óspart verið hamp að öfluglega sje tekið í
I Þá getur dr. J. Þork. lítillega i:rtekninga“ (Andvari bls. 41 áð framan í kjósendur, að Evrópu- inn lýðveldinu til varnar. v.
annars látins forseta Bókmentafje- reðst). Og enn segir prófessor- þjóðirnar verði að borga hvern telur það verða þýsku s i
lagsins, dr. Björns M. Olsen, í sam- inn: „En ekkj er mál hans að evri af skuldunum, svo að útgjöld afarerfitt, að koma fr: 1
bandi við latínuvillur(!) í texta sama skapi mergjað og sterkt. | in af ófriðnum leggist ekki á vamarráðstöfunum, er < i
Fornbrjefasafnsins (Fbrs. X. bls. Og um orðbragð og málfar (setn-1 ameríska skattborgara. Þetta þyk- hlíta, sakir þess, hve fl >-
754, neðanmáls) og segi þar, að dr. ingalag) virðist Þorvaldur vera ■ ;r vænlegt til að ganga í fólkið, en un öll í ríkisdeginum sj ' <-
B M. Olsen hafi einn lesið síöustu rajög skeytingarlaus. Þetta hvort- stjórnmálamenn vita hins vegar ulreið.