Lögrétta - 20.04.1923, Síða 3

LÖGRJETTA
8
Hjer fara á eftir nokkrar athuga-
seindir við skuldaframtalsgrein J. J.
í síðasta tbl. Tímans.
1. J. J. segir, að skuldir landsins
út á við sjeu nú taldar um 50 milj.
kr. Þetta er rangt. Skuldirnar munu
nú ekki vera meiri en um 39 milj. J.
J. bætir þarna við um 11 milj. —
og er auðsjeð í livaSa tilgangi þaö
cr gert.
2. Af þessari rangfærslu leiðir
aftur önnur stórvægileg rangfærsla,
sú, að verslunarrekendur, aðrir en
kaupfjelögin, skuldi um 33 milj. við
útlönd, eins og J. J. segir. Hið rjetta
er, að skuldir einstaklinga og ,firma‘
\ið útlönd eru um 13 milj., og þar
í eru togaraskuldir, svo þessar skuld-
i eru engan veginn alt verslunar-
skuldir eins og J. J. segir. Hinn
hluti allrar skuldafúlgunnar eru
skuldir ríkissjóðs, sem J. J. segir
heldur ekki rjett til um, og skuldir
banka, sem hann sleppir algerlega.
3- JSn aðalatriðið er það, þegar
verið er að tala um skuldir Sam-
bandsins og annara verslunarrek,
enúa, að J. J. gleymir að segja ykk-
ur frá, livað kaupfjelögin skulda
mnanlands, bönkum og sparisjóðum.
Eru það ekki líka skuldir, þó innan-
iands sjeu? Bn samkvæmt skýrslu
foi'stjóra Sambandsins síðastliðið
vor, Hallgr. heitins Kristinssonar,
sem prentuð er í „Tímanum“, eru
skuldir kaupfjelaga þeirra, sem í
Sambandinu eru og Sambandsins
uaeð veðskuldum, fyrir utan skuldir
fjelaganna innbyrðis til fjelags-
sjóðanna, samtals kr. 8,132,894.56.
(!g væntanlega hafa þessar skuldir
ckki minkað að mun síðan, því síð-
usta ár var ekki neitt veltiár fyrir
bændur.
4. Samvinnumenn segja, að um
7o hlutar allra íslendinga versli í
Sambandsfjelögunum. Skuldir þess-
ara % hluta eru þá á 9. milj. Skuld-
n' binna % eru um 13 milj. Hallast
þá heldur á þá fyrtöldu.
5. Þá gleymir J. J. eða hirðir ekki
lun> að segja ykkur frá því, hvernig
a l)ví stendur, að skuldir þeirra,
sem ekki versla í Sambandsfjelög-
unum, eru svo miklar við útlönd.
Bn það liggUr £ augum uppi. Það er
tekið fram hjer að framan, að í þess-
um skuldum væru togaraskuldir. Út-
gerðarmenn allir eða flestir, kaupa
alt sem til frandeiðslunnar þarf er-
lcndis, skip, veiðarfæri, kol, salt o.
1 b Bændurnir aftur á móti eða
Þeirra verslunarfjelög sama og ekki
neitt til þess að framleiða kjöt og
smjör, ull og aðrar lancfbúnaðaraf-
111 ®ir- Pramleiðslan sjálf skapar
skuldirnar erlendis en ekki innan
lands. Auk þessa veit hver maður,
að olíkt meira veltufje þarf til þess
að reka stóra útgerð en stór bú. En
- þau ólíku hlutföll jafnast með því,
hve miklu meira er flutt út úr land-
biu af sjávarafurðum en landafurð-
um’ sem sjá lná af því, að síðasta ár
u fluttar út landafurðir fyrir að
ems um 4 milj. kr. en sjávarafurðir
fvrir 36-40 milj. Skuldirnar, sem
stofna þarf til þess að framleiða
sjávarafurðir, verða stórfeldari, —
framleiðslan um leið margföld við
I ramleiðslu landbúnaðarins.
6. J. J. segir í sambandi við sám-
abyrgðina, að „hvert gjaldþrotið
reki annað hjá kaupmönnum og út-
gerðarmönnum* ‘, En hættan af sam-
ábyrgðinni geri lítið vart við sig í
kaupfjdög11111!11! Cða hjá bændum.
En í yfirliti, sem Hagstofan hefir
nýskeð birt} yfir gjaldþrot flokka
eða stjetta á árinu 1909—1922, sjest,
að bændur eru þar hinir 4. í röðinni.
Og á árunum 1913—17 og 1918—’
22 eru jafnmörg gjaldþrot bænda,
þrátt fyrir það, þó þeir hafi hlítt
forsjón kaupfjelaganna í verslun
sinni. 1
7 J. J. talar um, að í mörgum tog-:
arafjelögunum sjeu menn flæktir í
samábyrgð. En hann gleymir að
benda ykkur á, hve miklu meiri
hætta felst í því, þegar heilir hrepp-
ar og lieilar sýslur eru hneptar í
samábyrgðarflækju þá, sem kaup-
fjelögin hafa lögleitt. Og það í á-
byrgðiun fyrir upphæðum, sem hver j
einstaklingur veit í raun og veru
ekkert hvað eru miklar. j
8. Þá talar J. J. um það, að skuld-
ir verslunarmanna og vitgerðar-
manna innanlands muni vera svip-
aðar og þær erlendu. Um þetta veit
hann ekki hið minsta. Enda er það
vitleysa ein, sem hann heldur þar
fram. Því aðalskuldir margra út-
gerðarmanna eru við útlönd vegna
þeirrar tegundar af atvinnu, sem
þeir stunda, eins og áður hefir ver-
ið sýnt hjer fram á. En hann gleym-
ir að minna á, að margir bændur
skulda nú eins mikið við kaupmLim
eins og kaupf jelag það er þeir versla
í. Og er því ekki öll skuld bænda tal-
in,þó tilgreind sje skuld kaupfjelag-
anna eða Sambandsins.
Fimtugsafmæli
Jónasar læknis Kristjánssonar
á Sauðárkrók.
Kvæði þetta sendi Stefán skáld
Uramfarafjelagi Skagfirðinga, til
áð flytja Jónasi lækni á 50. ára af-
mæli hans í fyrra.
I stuttu máli heilsar hjer
Með hjörtum lands og tungum
Ið fyrsta ár um fimtugt, þjer,
1 fullum þroska og ungum!
Og glaðra vona vættur rís
Og viljug hönd þjer gefur.
l'ví sjerliver vegleg vöggu-dís
Eins vaxið með þjer hefur.
Hjer verður ekki talan teygð
Uin tugu-ára brautir
I þinni list: að forða feigð
Og friða sjúkra þrautir,
I'ví slíkt er frægð. Samt findu, að
Nú flokkur okkar þekliir
Ilvar dauða er verr um voða, en það
Og veit sjer þyngri linekkir.
En það er æsku-hugur heill
Og heilbrigðs þroska auður,
Því tannfje Hels er vilji veill
Og vílmóðs-andinn snauður.
En þú varst okkar höfuð-her
Að hverju glöðu miði,
Svo æsku þinni unnum vjer,
Þú ungra fyrirliði!
Þó ekkert gangi gneista-flug
Af glystnáls-snauðum ljóðum,
Er stuðull hver úr heilum hug
Og hjartans óskum góðum.
Og þótt svo farið söngnum sje
Þær saman verði’ ei taldar,
Þá seiði’ hann að þjer frernd og íje
Og fjör til heillar aldar.
Ein beinagrind með brýnda sigð,
Sem blíndi úr skugga á þig,
Sjer stakk í gröf—í garðinn stygð—
Og gusar rnoldum á sig.
Og síst er feikn, hún fyndi það,
Að fátt um þig sig varðar,
■ Sem morgunsól nú átt hjer að
Og æsku Skagafjarðar.
Stephan (í. StephanssQn.
Góöar »kornvörur.
Rúgur, hreinsaður, ameríkanskur. Rúgmjöl, danskt. Bankabygg,
danskt, ágætt. Hálfsigtimjöl, danskt, sjerlega gott. Bakarahveiti,
danskt. „Extrafint“ hveiti danskt. Hveiti, amer. (2 teg.) „prima“.
Bestu kaupin gera kaupmenn, kaupfjelög, hreppafjelög og bakarar
hjá
O. Friðgeirsson & Skúlason.
Hafnarstræti 15. Reykjavik. v Sími 465.
Fyrirlestur fluttur í Rvík ls/3 ’23
af Koefoed-Hansen, skógræktarstj.
Mig langar til að halda þennan
fyrirlestur af tveimur ástæðum.
Rannsóknir og reynsla hafa nú leitt
svo mikið í Ijós, að jeg álít mjer
fært að gera grein fyrir því, hvaða
stefnu á að takaískógræktinni ;og
svo vil jeg reyna að leiðrjetta skoð-
anir manna um það mál, því jeg
veit, að þær eru að miklu leyti
rangar.
Fyrst vil jeg minnast á grein
eina, eftir Guðmund Björnsson
landlækni, er birt var í Skólablað-
inu 1911. Hún er ekki eftir sjer-
fræðing, en að minni hyggju er hún
sú besta grein, sem skrifuð hefir
verið um þaö mál, síðan jeg kom
hingað. Ilún lýsir svo ágætlega vel,
á 3—4 litlum blaðsíðum, hve lífið í
sveitinni varð æ meira tilbreytinga-
laust, lítilfjörlegra og óskemtilegra
eftir því sem skógarnir hurfu. Jeg
er höfundinum samdóina, þegar
hann segir, að það, sem hann þar
hefir tekið fram, verði varla með
rökum rengt; en orð hans bregða
upp fyrir oss glöggri mynd af því,
hvílík breyting varð á lífsskilyrðum
manna, þegar . skóglendiuu fór að
hnigna að víðáttu og gæðum. Eðli-
legt er, að svona færi Þegar menn
gera landið, þar sem þeir búa, fá-
Irekara, þá verða þeir sjálfir fátæk-
ari. Skóglendið er arðberandi eign;
en í fornöld hugsuðu menn ekki
um slíkt, hvorki hjer nje nokkur-
staðar annarstaðar í Norðurálfu.
Þeir tóku svo lengi sem nokkuð
var að taka.
I fornöld gaf skóglendið mikinn
arð. Þjóðin tók úr því það elds-
neyti, sem hún þurfti árlega. Þá
l ar skóglendið eldsneytisforðabúr
og að nokkru leyti efniviðarforða-
búr landsins. Hefði ekki verið sú
auðlind að ausa af, þá má telja þuð
vafasamt, hvort menn hefðu ver'ð
færir um að taka sjer hjer bólfest í
í fornöld.
Landið hefir eyðilagst afarmikið
siðan á landnámstíð. Þetta keniur
til af því, að jarðvegurinn hjer c
öðruvísi en í hinum Norðurlöndui:-
um. Hefði þar verið sami jarðveg-
ur og hjer, þá hefðu menn þar
ekki staðið eins vel að vígi og þeir
gera nú.
Enginn getur með rjettu láð forn
íddarmönnuin það, að þeir fóru að
eins og þeir gerðu. Þeir báru ekki
skyn á að fara með landið á rjett-
an hátt og sáu ekki hættuna. Ugg
laust hefir það verið þrekmikil og
skarpskygn þjóð, sem bjó lijer á
fyrstu öldum eftir landnámstíð, og
J.’.ð má búast við því. að hún hefði
veriö fús á að leggja mikið í söl-
urnar til þess að hlífa skógunum,
. ’ hún skyldi ekki hvað mátti bjóða
þeim, og eyddi þeim smámsaman.
Nú eru eftir samtals um 12 fer-
nílúr af skóglendi. Jeg skal ekkr
ábyrgjast, að svæðið sje ekki
stœrra, en minna er það ckki.
Sainkvæmt frásögn próf. Þorvalds
Thoroddsen er flatarmál hinnar ís-
íensku bygðar í mesta lagi 240 fer-
n ílur. 5% af bvgðinni er því skógi-
vaxið land. Eins og alkunnugt er,
þá er að eins afarlítill hluti þessa
svæðis vaxinn verulegum skógi. A
meiri hluta þess er að eins kjarr.
Iljer er því um stórt landflæmi,
12 fermílur að ræða. Skóglendið er
eins og í fornöld meðal hiuna arð-
berandi eigna landsins. Það ber aö
eins lítinn arð, eins og hagnýtingin
hefir farið fram á síðari áratugum,
en hægt er að breyta henni þann-
ig, að það getur borið mikinn arð.
Það má til að hagnýta sjer skóg-
lendið þannig, að skógræktin geti
að einliverju leyti borið sig fjár-
bagslega. Sje þetta ógerandi, má
telja það víst, að þá muni skóg-
ræktarmálið aldrei verða sett
jafnhliða öðrum landsmálum.
Hjer á landi mun það aldrei
borga sig fjárhagslega að rækta skóg
í þeim tilgangi að framleiða timb-
ur. Skógargróðurinn getur ekki orð
ið nógu stórvaxinn til þess, og þar
að auki er ógerandi að framleiða
furu- og greniskóg. Hjer geta ekki
verið nema birkiskógar.
Yerðmæti skóglendisins á vorum
dögum er ekki aðallega í shógar-
gróðrinum, heldur í skógartorfunni.
Svo er mál með vexti, að skógrækt
getur orðið hjer að arðsömu fyrir-
tæki á fáum árum, ef framleiðsla
af skógivöxnu beitilandi er gert að
aðalstarfi hennar. Undirbútnrigs-
tírninn er fólginn í því: 1) að af-
girða svæðið, og 2) að grisja kjarr-
iö. Ekki má beita þar nema kúm
og ungneyti, frá 1.—15. júní til
1.—15. október, eftir því sem vorið
og haustið verður. Búiö er nú að
framleiða eitt skógivaxið beitiland,
•sem sje í Vatnaskógi á Hvalfjarð-
strönd. Sjerhver sá, ' sein hefir
skoðað þetta svæði áður en farið var
að rækta það, og líka að verkinu
loknu, ]». e. að þrem árum liðnum,
hlýtur að skilja, að þetta hefir ver-
ið arðberandi fyrirtæki.
Tilgangurinn með ræktunarfyrir-
tækjum hjer á landi mun vera sá,
að auka slcepnufjöldann, einkum
kúafjöldann, til þess að auka fram-
loiðslu og útflutning m. a. af smjöri.
Það verk er fólgið í því að stækka
slægjulandið og beitilandið. Jeg
þori að fullyrða, að ekki er til í
hinni íslensku bygð land, þar sem
hægt væri að framleiða lsta flokks
beitiland með eins litlum kostnaði
og á eins skömmum tíma en ein-
mitt í skóglendinu. Þai' er til það,
sem vantar svo tilfinnanlega í hinni
íslensku bygð, sem sje skjól.
Þá er um að gera að liafa fyrir-
komulagið sem best. Ilvort þetta
muni takast, er undir því komið,
a" hve miklu leyti bændur vilja
vinna í sameiningu. — Að minui
hyggju væri hentugast að giröa alt
at svo víðlent sva’ði, að kúafjöld-
inn yrði nógu mikill til að halda
rjómabúi staríandi. En enn þá
bfíra væri að hafa svæðin svo víð-
lend, að það dygði að nota annan
helming þess annað sumarið, en
hinn helminginn hitt. Annars mætti
nú beita skepnum um nokkuð langt
á.raskeið í þannig ræktað skóg-
lendi, án þess að það rýrnaði, 1 ví
að lauffallið endurnýjar. að miklu
leyti næringarefnin í javðveginum,
en sjálfsagt væri að liakla því við
með því að hafa alt af tiltekinn
hluta þess alfriðaðan.
Sjálfsagt væri að byrja þar sem
samgöugur væru bestar, t. d. i
Borgarhreppi í Mýrasýslu. Fyrir
skömmu talaði jeg við bónda þar í
sveit. Hann æskti þess, að fá styrk
til að girða lítið skógsvæði, sem
liggur fram með þjóðveginum. Jeg
vil mæla með því, að þetta sje gert,
með því skilyrði, að þar og í skóg-
lendi nágrannajarðanna sje afgirt
svæði, 1200 vallardagsláttur, og
unnið aö því að framleiða þár
skógivaxið beitiland. Þá má setja
þar girðingu, svo að spildan fram
með þjóðveginum verður alfriðuð.
Það mun vera öllum ljóst, að það
gotur ekki orðið að verulegu gagni
að girða smásvæði hingað og þang-
að, til þess áð ferðamenn fái eitt-
hvað fallegtaðhorfaá,þegar fram
Hða stundir. Erlendis hefir nú, síð-
ístliðið ár, sú skoðun farið að ryðj.
sjer til rúms, að rjett sje að hag-
nýta sjer skóglendið meira en hing-
að til hefir verið gert, með því að
liafa það fyrir beitiland. Menn
hafa fengið þá tilfinningu, að það
sje óafsakanlegt, að hagnýta sjer
ekki eftir megni eins víðmáttumik-
io og dýrmætt land og skóglendið
er í flestum löndum. Danskur skóg-
i. æðingur mælir með að gera það.
Ilann segir: „Tilgangurinn er ekki
á, að taka upp aftur rányrkju for
í’eðranna og fara að nýju að eyði-
leggja skógana með því að sleppa
í þá hrossum, geitfje og kúm bæði
vetur og sumar, lieldur sá, að hefja
ai nýju gamla hagnýtingaraðferð,
en breyta henni þannig, að hún
\erði laus við galla fornra tíma.‘
l'ess konar hagnýting á einkum vel
við hjer á landi, því jarðvegurinn
hjer er skógargróðri afar óhagstæð-
ur. Þetta veldur því, að grasið get-
ui náð miklum þroska, þó að skugg
inn sje heldur sterkur.
Jeg drap á áðan, að menn hafa
haft og liafa enn margar skoðanir
á því máli, er hjer er til umræðu.
Jeg get best trúað því, að þeir sem
bafa skipað og skipa ríkisstjórnina,
hugsi eins og hjer segir: Það skift*
ir víst ekki iniklu, hvort þeir, er
hafa skógræktarmálið með liöndum,
eru duglegir eða okki, því jafnvel
hinn duglegasti mundi ekki vera
fær um að gera nokkuð á því sviði,
/ gæti komiðí að verulegu gagni.
okkur finst það í raun og veru
heldur ósvífið af þeim mönnum, að
l'ara fram á það við þing og stjórn,
að veita stórfje til þess konar fyr-
. tækja. Að því er snertir skógeig-
endur og aðra bændur, þá langar
marga þeirra til aö rækta og friða
skóglendi, en þeir vilja hafia alt
borgað af opinberu fje, þangað til
þeir eru búnir að sjá, hvernig á-
rangurinn VLi’ður.
Þess vegna er svo skrítið, að
skógeigendur og aðrir bændur senda
til skógræktarstjóra eina áskorunina
á fætur annari um að girða og
grisja skóglendi, eða að rækta nýjan
skógargróður, en stjórnin, er hefir
sjálf ráðið sjerfræðing til að ann-
ast um þau verk, vill elíki verja
svo milílu fje til þessa verks, að
liægt sje aö sinna kröfum þessara
manna.