Lögrétta - 09.02.1924, Page 2

B
LÖGBJETTA
Björnsdóttir prests í Bólstaðarlilíð.
En porvaldurfaðirhennar var Jóns
son Jónssonar á Pramnesi og
Bannveigar porvaldsdóttur Böðv-
arssonar prófasts og sálmaskálds.
Voru þau systkin níu, en eru
nú öll dáin, nema Hólmfríöur,
kona Jóns bónda Gestssonar í
Háagerði og Ingibjörg, ekkja
Páls málara Halldórssonar bjer
í bænum. Guðrún á Vatnsskarði
var tvígift, fyrst Árna bónda
Jónssyni, og eru böm þeirra: Jón
framkv.stj. bjá Sambandinu hjer;
Ingibjörg og Ámi, ógift heima.
Ámi fyrri maður Guðrúnar dó
21. mars 1888; en seinna giftist
hún Pjetri bónda Gunnarssyni
sem nú er látinn fyrir skömmu.
pau áttu 4 böm og lifa þrjú
þeirra, porvaldur, Benedikt og
Kristín. Voru böm hennar henni
ávalt mjög góð og mikil stoð,eJrki
síst eftir að hún veiktist, en hún
hafði verið heilsulin nokkuð und-
anfarið.
Guðrún sál. var ávalt mikils
raetin og vel látin af þeim, sem
kyntust henni, enda gáfukona,
tápmikil og glaðlynd og þó föst
fyrir, iðjusöm og búkona í besta
lagi.
Ný bók.
Strandbúar? eftir Guðm. G.
Hagalín. Sögur. Seyðisfirði.
Höf. þessarar bókar hefir áður
gefið út bók, „Blindsker", safn
af smásögum, æfintýrum og ljóð-
um. Af þeim sögum, sem í henni
birtust, mátti renna grun í, hvaða
svið íslensku þjóðarinnar hann
ætlaði einkum að taka sjer fyrir
hendur að lýsa. Og nú hefir þessi
bók, „Strandbúar“, skorið úr með
það. Hagalín ætlar sjer að verða
skáld sjómannanna íslensku. Hann
estlar sjer að lýsa lífi þeirra og
haráttu, persónueinkennum og
lifsskoðunum, einkum fyrri kyn-
slóða. petta er af tveimur ástæð-
um gott. 1 fyrsta lagi þekkir höf.
út í ytstu æsar sjómennina og
störf þeirra — hefir sjálfur alist
upp með þeim og unnið með þeim
frá bamsaldri fram á fullorðins
ár. 1 öðru lagi er þetta rúm, sem
Hagalín ætlar sjer að setjast í,
■óskipað í íslenskUm bókmentum.
Við eigum engar sjómannasögur.
Og þó er það svið þjóðlífsins ekki
ómerkilegast til frásagnar og með-
ferðar í skáldskap. pað er ýkju-
laust, að það er gullnáma, sem
grafa mætti úr marga gersemi.
Bn ekki skorðar höf. sig þó
einvörðungu við sjómennina. Sum-
ar sögumar í þessari bók jýsa
öðru, t. d. fyrsta sagan, „Að leið-
arlokum“, sem birst hefir áður í
„Iðunni“. Og hún sýnir, að höf.
hennar er ekki svo einhæfur, að
sjómennirnir eigi hann óskiftan.
„Að leiðarlokum“ er besta sag-
an í bókinni — skýr, einföld æfi-
ferilslýsing, sem brugðið er upp,
-og minnir á málverk, þar sem lit-
imir era fáir en sterkir. Sú saga
gat vel verið eftir þroskaðan höf-
uud, svo fálmlaust og óhikað er
hún bygð.
En lengsta sagan í bókinni,
,.Hefndir“, hefir mistekist. pað
eru í henni sprettir. Bn heimspek-
ishugleiðingar og samtöl Úlfs og
Sæmundar era leiðinleg og þreyt-
andi. Höf. skýtur með þeim yfir
markið, einmitt vegna þess, að
þau hafa ekkert listgildi, ekkert
skáldskapargildi. Ef höf. hefði
látið Úlf lýsa sjer í verkum sínum,
án þessara löngu sjálfslýsinga, —
þá var takmarki sögunnar náð.
En hann er svo merkilegog samsett
persóna, með svo sterkar tilfinn-
ingar, að hann sprengir af sjer
taumhald höfundarins og vex hon-
um yfir höfuð. En kenning sú, er
höf. heldur fram eða sálarlífs lýs-
ing Úlfs, er að ýmsu leyti merki-
leg. Hann heldur því þar fram,
að hefndarþorstinn eigi rjett á
sjer. Vakni hann, og sje honum
ekki fullnægt, þá „bíði maðurinn
t.jón á sál sinni“.
„Tófuskinnið' ‘ og „Himnabrjef-
ið“ eru tvær skemtilegar kýmnis-
sögur. Og þó liggur raunar meiri
alvara en kýmni í „Himnabrjef-
inu“. Sú saga sýnir, að jafnvel
sjálfsblekkingin getur bjargað
þeim, er í henni lenda, getur sætt
harmamann við lífið og fleytt
honum yfir sorgarbrimin.
1 sögunni „Barómetið“ er sára-
lítið efni. pað er ekkert annað en
einn loftþyngdarmælir. En -höf.
verður furðanlega mikið úr því.
Stíll Guðm. Hagalíns er víða
þróttmikill og sterkur, en ekki að
sama skapi viðfeldinn og mjúkur.
En einn kost hefir hann. Hann
liggur mjög nærri daglegu mál-
færi þeirra manna, sem lýst er.
Ef Hagalín hjeldi því áfram, gætu
sögur hans um sjómennina sýnt
málblæ þeirra, á sama hátt og
sogur Guðm. Friðjónssonar sýna
sveitamálið. En enn sem komið er
skortir nokkuð á öruggleibann í
stílnum, málfegurðina og mjúk-
leikann. Hitt er aftur á móti auð-
sjeð á sögum Hagalíns, að höf.
þeirra á þann hæfileika-, sem
skapað getur sjerstakan, persónu-
legan stíl, ef hann ræktar þann
hæfileika vel og dyggilega. Og
best mun hann ná sjer niðri með
stílinn í sjómannasögum sínum.
J. B.
Frá Færeyjum.
Hjer í blaðinu hefir nokkvum
sinnum áður verið sagt frá ýms-
um málum þeirra Færeyingaona,
bæði í stjómarfari og bókment-
um. Nú eru nýlega um garð
gengnar kosningar til lögþings-
ins og virðist þá hafa verið þar
allsnörp kosningahríð, eftir blöð-
unum að dæma.. Sambandsflokk-
uiúnn varð þar í nokkrum meiri-
hluta (13:10). Deilumálin milli
flokkanna eru þar ýms, og þó
aðallega rjettarafstaða Færeyja
tll Danmerkur. Á síðustu tímum
hefir afstaðan til Noregs einnig
vafist allimikið inn í þessi mál,
enkum í sambandi við skoðanir
Jóannesar Patursson kongsbónda.
íslensk mál era líka ekki ósjaldan
dregin inn í stjórnmálaumræður
þeirra Eyjaskeggja. Verður hjer
tekin ein smágrein um þessi efni
eftir J. P., sem bæði sýnir nokkuð
afstöðuna til íslandsmála og kröf-
ur sjálfstjórnarflokksms Færey-
íska. Greinin birtist hjer á fær-
eyísku, sem allir lesendur munu
skilja nokkumveginn.
fáa sítt lögting aftur í 1846. Teir
fingu kortanei.
íslendingar vóru atspurdir á
sÍE.um altingi, um teir vildu eiga
sess á danska ríksdegi. Teir
sögdu nei takk.
Föroyingar voru ikki atspurdir,
um teir vildu eiga sess á ríksdegi.
Danskurin setti uttan at lata För-
oyingar vita av eina lóg, sum
segði, at Föroyingar skuldu sita
á ríksdegi.
íslendingar fingu atgongd íil á
sínum altingi at mæla ímóti at
tann danska grunnvallarlógin var
sett í gyldi í íslandi.
Föroyingar fingu ikki atgongd
til at avgera, antin teir vildu vera'
undir danskari grunnlóg ella ei.!
Tann danski ríkisdagur avgjördi,
meðan eingin Föroyingur var ríks- j
dagsmaður, at tann danska grunn- ‘
lógin skiddi tvingast ixm á Föroy-|
ingar, og grunnlógin varð ting-
lisin í Föroyum, utan at nakar
Föroyingur varð atspurdur.
íslendingar fingu fíggjarvald
fyri sitt alting, áðrenn tað va.r
30 ára gamalt.
Föroyingar fáa noktan fyri
figgjarvaldi í sínum lögtingi, tó
tað er 70 ára gamalt.
íslendingar fingu lóggávuvald
og oxmur rættinder í 1874.
Föroyingar verða trúðaðir við
öllum ólukkum av Danskinum, tá
teir í 1923 tala um lóggávuvald
fyri lögtingið.
fslendingar fingu íslenskan xáð-
harra, sum stóð til svars fyri al-
tinginum í 1903.
Föroyingar, sum gretta um slíkt
verða spæiriknir og happaðir av
Danskinum.
íslendingar fóru sjálvir til Lon-
don, til bretastjórn og bóðu um
siglingsloyvi í 1917, og Danir
tagdu.
Föroyingar sendu boð gjögnum
danskan umboðsmann til breta-,
stjórn um hetta sama siglings-
loyvi, og teir vóra stevndir og
hóttaðir fyri landasvik afturat. i
íslendingar fingu í 1819 fnlt
ræði á sínum egna landi.
Föroyingar, sum öna um slíkt,
verða av Danskinum, lagdir undir
allar heimsins ódygdir.
fslenskt mál hevur allan rætt |
til að vera tíðindamál (telegraf-
mál) í Föroyum.
Föroyskt mál hevur ikki rætt
tii at vera tíðindamál í Föroyum,
tó lögtingið hevur kraft tað.
Hvat siga tit Föroyingar?
Já, eg spyrji?
-------o--------
lómas 5igurössDn
hreppstjóri á Barkarstöðum.
Danskurin hevur í samfull 80 ^
ár — ottatíu ár — gjört manna-
rcun millum Föroyingar og fs- j
lendingar.
íslendingar bóðu Danskin um at
fáa sítt alting aftur. Teir fingu
tað í 1843.
Föroyingar bóðu Danskin um at
Svo sem getið hefir verið hjor í
blaðinu, andaðist 16. f. m. Tómas
hreppsstjóri Sigurðsson á Barkar-
stöðum í Fljótshlíð, á sjötugasta ald-
ursári, eftir fárra daga lasleika.
Tóanas sálugi ver í fremstu röð
bænda þar eystra, merkismaður og
sómi stjettar sinnar. Hann haíði
lifað alla æfi sína á Barkarstöðum.
Par fæddist hann 10. júlí 1854. par
ólst hann upp, og þar bjó hann a!l-
an sinn búskap, eða full 42 ár. —
Ekki furða þótt honum fyndist h.'.nn
tengdur við þennan stað. Par hiifðh
foreldrar han^, þau hjónin Sigurður
ísleifsson og Ingibjörg Sæmunds-
dóttir (systir sjera Tómasar Sæ-
mnndssonar) búið mest allan búskap
sinn, og gjört garðinn frægan að
myndarskap og mikilli rausn. Og
Tómas sonur þeirra vildi halda öllu
í sama horfinu og tókst það líka.
Barkarstaðir rýrnuðu síst í áliti um
hans daga, enda prýddi hann staðinn
með miklum húsabótnm og sat jörð-
ina ágætlega. Foreldrar hans bofðu
búið þar alla tíð sem leiguiiðar,
fyrst sjera Jóns Halldórssonar, sem
bjó þar sjálfur, áður en hann flntt-
ist út að Breiðabólsstað (1842), og
síðar barna hans, sem af skiljan-
legri trygð við jörðina, þar sem
vöggur þeirra höfðu staðið, vildu
ógjarnan sleppa eignaxhaldi af henni.
pó tókst Tómasi snemma á búskapar
árum sínum að ná kaupum á nokkur-
um hluta jaxðarinnar. En hinn hiut-
ann eignaðist hann ekki fyr en á
næstHðnu vori. Yar það Tómasi sál-
uga ekki lítill gleðidagur, er öll
eignin var orðin hans, og alt útlit
fyrir, að nú gætu niðjar hans eftir
hans dag búið að ávöxtum og elju
hans þar á staðnum. pvi að svo miög
sem Sigurður faðir hans, þessi orð-
lagði atorkumaður á sinni tíð, hafði
bætt jörðina, þá var hún ekki síður
vel setin af Tómasi syni hans, énda
blómgaðist búskapur hans vel, svo
að varla hefir annarsstaðar verið
betur búið þar í sveitinni en á
Barkarstöðum. Hann bjó þá heldur
ekki einhentur. Fjvri konu sína,
póru Arnadóttir frá Beynifelli,
misti hann aðeins eftir fárra ára
sambúð, en kvæntist siðar systnr
hennar, Margrjeti Árnadóttir, sem
nú er orðin ekkja eftir tæpra 32
ára farsælt hjónaband, hinni ágæt-
ustu konUj sem öll þessi ár hefir
staðið við hlið mannsins1 síns í biíðu
og stríðu, orðlögð fyrir táp, skör-
ungskap og manngæsku. Höfðing-
lyndi voru þau hjón bæði búin í
ríkum 'inæli, og heimili þeirra var
þá. líka eitt hið fremsta bændaheim-
i’i þar um slóðir. Gestrisni á hán
stigi átti þar heimilisfang. Var þvi
cff gestkvæmt á Barfearstöðuín, ekki
síst hin síðari árin, eftir að ferða-
mannastraumurinn tók að leggjast
þar að, og menn höfðu, ef svo mætti
segja, „uppgötvað“ Barkarstaði svo
sem einn þeirra staða hjer scunnan-
lands, þar sem náttúrufegurðin er
mest. par við bættist svo, að öUum,
sem vildu leggja leið sína inn á
pórsmörk, þótti hjerumbil sjálfsagt
áð fá fylgd þangað frá Barkarstöð-
um, því að bæði var Tómas heitinn
ágætur vatnamaður, og svo varhann
knnnugri öllum staðháttum á Mörk-
inhi en flestir aðrir, svo margar ferð-
ir sem hann hafði þangað farið nm
dngana.
í nppvextinum hafði Tómas heit-
i*n fengið betri mentun en alment
gerðist um bændasyni í þann tíð,
encLa var hann maður vel greindur
og bókhneigður alla tíð. Mun óvíða
jafnmikið bókasafn á bóndabæ og á
Barkarstöðum. pað var því ekki
nema eðlilegt, að ýms opinber störf
svöitarfjelagsins lentu á honum, þar
vinsæll af sveitungum sínum. pannig
gíEgndi hann hreppstjórastörfum 5 33
áx, og fór það jafnan vel úr hendi.
Eins vax hann um fjölda ára í sókn-
arnefnd. Hann hafði mikinn áhnga
á þjóðmálum og gaf nokkrum sinnnm
kost á sjer til þingsetu, en án þess
að ná kosningu. Um það skal hjer
efeki dæmt, hvort hann hefði notið
sín til fulls í þingmanns-sessi, þrátt
fyrir ýmsa góða hæfileika hans. —
Hann var maður örgeðja og allákaf-
ur í lund, eins og hann átti k.yn til;
fór aldrei dult með skoðanir sínar
og fylgdi þeim fast fram. Pví að
hann var maður hreinlyndur ogiaus
við nllan fagurgala, hver sem í hlut
álti.
Eftir öllu innræti sínu var Tóm-
as sál. mesta valmenni. Við það
munu allir kannast, sem iþektu hann.
Hann var maðnr raungóður og hjálp-
fús, manna áreiðanlegastur í öilurn
viðskiftum og hinn tryggasti íiund.
Brjóstgæðum hans við þá, er bágt
áttu, var viðbrugðið. og hjúum sín-
um munu fáir hafa reynst betri
húsbóndi en bann, svo nærgætinn,
sem hann var við þau og umhyggju-
samur um allan hag þeirra. En
einkum var hann ágætnr eiginmaður
og góður faðir. I fyrra hjónabar.di
eignaðist hann eina dóttir, Guðrúnu,
er giftist A. J. Johnson bankagjald-
kera, en dó úr spönsku veikinni. Af
síðara hjónabandi lifa nú 8 börn,
synir tveir og sex dætur, öll upp
komin, og tvær af dætrunum þegar
giftar. Heimiíislífið á Barkarstöð-
um var jafnan hið fegursta og
skemtilegasta, og munu margir minn-
ast þess með angurblíðu nú, er l.ús-
bóndinn og heimilisprýðin er hnigin
í valinn.
En einnig sveitin hefir sett ofan
við fráfall Tómasar á Barkarstöð-
um, enda mun hans lengi verðamínst
þar eystra, sem eins af mestu at-
hafnamönnum sveitarinnar síðasta
niannsaldurinn og þess mannkosta-
manns, sem hann var að þeirra dómi,
sem þektu hann best.
Kunnugnr.
Eri. símiregnir
Khöfn, 2. febr. FB.
Ráöstjórnin vftnrkend.
Opinber. tilkynning hefir verið
gefin út af bretsku stjórninni um,
að hún hafi viðnrkent ráðstjórn-
ina rússneskn, sem lögskipulega
stjóm (de jure), og hafi mælst
til þess, að hún sendi fulltrúa
sína til London, til þess að semja
við ensku stjómina um öll vafa-
mál, sem eru milli ríkjanna.
Venizelos.
Símað er frá Amsterdam, að
Venizelos forsætisráðherra hafi
heiðst lausnar frá stjórnarstörf-
nm, en lofað að gegna störfum á-
fram. meðan heilsa hans nokkurn-
veginn leyfi.
Khöfn, 3. febr. FB.
Rússar og Bretar.
Símað er frá London, að í orð-
sendingu ensku stjórnarinnar til
ráðstjórnarinnar, sje það talið
skilyrði fjvir viðurkenningu á
ráðstjórninni að hætt sje öllnm
nndirróðri fyrir eflingu ráðstjórn-
arstefnunnar í Englandi, ef vin-
átta eigi að verða milli ríkjanr.a,
Eússlands og Bretlands.
Rússar og ftalir,
Eftir langvinna samninga hefir
jítalska stjómin, að því er frjettir
frá Róm herma, viðurkent ráð-
stjórnina rússnesku de jure, gegn
því að ítalir fengu ýms mikils-
verð sjerrjettindi í Rússlandi.
Wilson sjúkur.
Wilson fyrmm Bandaríkjaíor-
seti liggur fyrir dauðanum. Neðri
deild þingsins í Washington hefir
frestað fundum sínum um sinn,
í virðingarskyni við hinn sjúka.
Bandaríkja hneykslið.
Fyrstu r.jettarhöld í olíuhueyksl-
ismálinu hafa nú farið fram og
hafa leitt í ljos, að fjöldi nafn-
kunnra stjórnmálamanna eru riðn-
ir við málið og hafa þegið mútur
af fjelaginu, þar á meðal W. G.
McAdoo, sem var fjármálaráð-
herra í stjórn Wilsons (og er
tengdasonur hans), og Lindley M.
Garrison, fyrverandi fjármálaráð-
herra (í stjórn Wilsons 1913—
1916). Hafa þeir fengið 250,000
dollara hvor hjá fjelaginu. Hinn
opinberi ákærandi ríkisins er eiun-
i ’ flæktur inn í þetta hneykslis-
mál og hefir orðið að segja af sjer.
" Khöfu 4. febr. FB.
frá Washington.
Wilson fyrv. forseti látinn
Wilson fyrverandi Bandariikja-