Lögrétta - 10.06.1924, Blaðsíða 2

2
LÖGRJETTA
ar og gæðagnótt, þannig að elska
hana og síðan starfa fyrir hana).
4. Siðabótin.
5. Hvað skortir íslensku þjóðina
mest?
6. Siðmenning vor hin foma.
7. Matthías Jochumsson.
8. Kvenskörungar í fornöld og
kvenskörungar nú á tímum.
9. Uppeldi kvexma.
10. Kvenrjettindi.
11. Fyrirmyndarheimili.
Árangurinn af sjálfsmentunar-
starfseminni var í stuttu máli sá,
að nemendumir urðu hugsandi og
áhugasamir leitandi menn.
Próf.
Próf var haldið í lok skólaársins,
en skólinn starfar vetrarlangt.
Gunnlaugur kennari Björnsson og
ritstjóri Skinfaxa var prófdómari.
Fer hjer á eftir umsögn hans um
skólann:
Eg undirritaður hlustaði á nem-
endurna við skóla sjera Eiríks Al-
bertssonar á Hesti í Borgarfirði
gera grein fyrir námi sínu í vetur.
Geðjaðist mjer ágætlega að grein-
argerð þeirra. þóttist jeg finna, að
við kensluna hafði verið lögð mik-
il rækt við móðurmálið og sögu
þjóðarinnar, erlendar og innlendar
bókmentir og nemendur hvattir og
styrktir til sjálfsnáms.
Yfir höfuð hlýt jeg að líta svo
á, að kensla og öll starfsemi skól-
ans hafi verið í besta lagi og ein-
stök.
Reykjavík 26. apríl 1924.
Gunnlaugur Björnsson.
Um leið og jeg læt skýrslu þessa
frá mjer fara, lýsi jeg og yfir því,
að þessum skóla mínum held jeg
áfram. Ræð jeg mjer kennara til
aðstoðar og bæti við söngkenslu,
eyk stærðfræðikensluna og færi
skólann í aukana yfirleitt.
Skólaveran kostaði pilta 450 kr.,
en stúlkur 400 kr. Haldi vörur
áfram að hækka í verði, verður
kostnaður næsta vetur eitthvað
dýrari.
þeir sem sækja vilja um skól-
ann á komandi vetri, sendi um-
sóknir til mín fyrir 1. ágúst n. k.
Gef jeg þeim ,er óska, allar frek-
ari upplýsingar.
Hesti 28. apríl 1924.
Eirikur Albertsson.
----o-----
Norðmenn, eða norskir ketkaup-
menn ætla að senda hingað sjer-
stakan verslunarfróðan folltrúá,
segir í skeyti frá Kristjaniu í dag.
mannkynsins enn er háttað. það
er því stórum athugavert, einnig
frá almennu sjónarmiði, hve mjög
öll fræðslustarfsemi og uppeldi
æskulýðsins hefir verið dregið úr
höndum kirkjunnar og hve htið
samband er meira að segja á milli
kirkju og skólafræðslu. Prestun-
um er gert örðugt fyrir að leið-
beina æskulýðnum á trúargrund-
velli, sýna og skýra sambandið á
mílli trúar, siðfræði og þekkingar
og þannig tapast kirkjunni margir
unglingar, sem eiga erfitt með að
fá slíkt samræmi í sálarlíf sitt,
eiga erfitt með að trúa. Alveg á
sama hátt verður prestastjettin að
ná tökum á hinum fullorðnu. En
hugsunarhátturinn og andlega líf-
ið breytist með tímanum. það
nægir ekki að tala við menn 20.
aldarinnar eins og á miðöldum.
Kröfumar til kirkjunnar vaxa.
þjóðin heimtar, að trúarleiðtog-
arnir standi öðrum leiðtogum að
minsta kosti ekki að baki. Presta-
stjettin verður að fylgjast með
framförunum á sviði þekkingar-
innar, því þótt trúaratriðin verði
ekki skýrð, verða kennimennirnir
að geta bent á samræmi á milli
trúar og þekkingar, og hjálpað söfn
uðinum til að finna þetta sam-
ræmi. En breytingin, sem á að
fara eftir, er framþróunin,sem orð-
ið hefir, en ekki afturförin í and-
legu lífi og siðgæði. Kirkjan á að
hafa áhrif á aldarandann, breyta
honum til góðs, en ekki að láta ill-
an aldaranda hafa áhrif á sig.
Útflutningshestar.
Á yfirstandandi sumri verða hestar og hryssur keyptar af Louis
Zöllner konsúl, New Castle on Tyne, til útfiutnings með sjerstöku
skipi til Danmerkur og Englands. Pyrir kaupunum stendur hr. Guð-
mundur Böðvarsson, Reykjavík, og snúi seljendur sjer tii hans viðvíkj-
andi upplýsingum. Markaðir verða ákveðnir og auglýstir siðar.
Norski háskólinn. Eins og kunn-
ugt er hafa Norðmenn stofnað
sjerstakan kennarastól í íslenskum
fræðum við háskóla sinn og var
embætti það veitt próíessor Sig-
urði Nordal og svo um samið, að
hann þyriti ekki að taka við em-
bættinu fyr en í sumar, þó það
væri veitt fyr. En nú hefir próf.
S. N. eftir allmikið þjark og deilur
fengið 3000 kr. ritstyrk, í viðbót
við laun sín hjer, á fjárlögum
1925. Mun hann því að sögn hafa
aísalað sjer embættiiiu í Noregi
og verður hjer kyr, eins og marg-
ii höföu óskað eftir og hann haíði
boðist til, ef hann fengi sómu
launakjör hjer og þar.
1 norskum blöðum er nýlega frá
því sagt, að yfirbókavörður há-
skólabókhlöðunnar í Kristjaníu
haíi kvartað um það við stjórnar-
völd þar, aö saínið ætti lítinn kost
íslenskra bóka og farið þess á leit,
að veitt yrði fje til riflegra kaupa
á isl. ritum. Haföi fyrst átt að
verja til þessa iaunaupphæð próf.
S. N., frá því embættið var stoín-
að og þangað til hann tæki við því,
eða emhverri slíki'i upphæð. En
þetta þótti of htið og vildu Norð-
menn heist fá keypt samíelt, stórt,
íslenskt bókasaín. Hefir verið tal-
að um að háskólabókhlaöan í
Kristjaníu keypti hið stóra safn
Kristjáns Kristjánssonar forn-
bókasala hjer, sem hann hafði vilj-
að selja eftir mati og próf. S. N.
hafði bent á, eða safn Jóns heit-
ins þorkelssonar þjóðskjalavarðar.
Munu samningar einna helst
standa um það saf n nú, en í því er
mikiö fágætra og fjemætra bóka
frá 16., 17. og 18. öld og allmikið
frá 19. öld. Söluverðið er talið um
35 þús. kr.
Vjeldælu nýja heíir bæjarstjórn
in hjer keypt og var hún reynd og
sýnd nú í vikunni. Flutti þá borg-
arstjóri um leið stutta ræðu um
brunamál Rvíkur, en nú eru liðin
um 50 ár síöan fyrst kom bruna-
dæla til bæjarins og var ausið í
hana vatni, sem venjulega þurfti
að sækja í tjörnina eða sjóinn.
þessi nýja dæla getur tekið vatn úr
mörgum brunahönum í einu og
spýtt úr 4 slöngum samtímis. Hún
getur spýtt smálest af vatni á mín-
útu.það er nokkurmælikvarði á það
fyrir kunnuga, hversu langdræg
dælan er, að hún getur spýtt vatn-
inu upp yíir vindhanann á húsi
Nathans og Olsens. Dælan kostaði
37 þúsund krónur með ölium út-
Prestastjettin á að færa sjer í nyt
aukna þekkingu á sálarlífi manna
og sálaröílum, til þess að efla kirkj-
una, hafa áhrif á meðbræðurna til
trúarstyrkingar, huggunar, hug-
hreystingar, til styrktar í siðferð-
isbaráttunni, í stuttu máh til
blessunar og andlegrar lækningar,
hvort sem hún kemst svo langt eða
ekki, að geta haft líkamleg lækn-
ingaáhrif. En til alls þessa þarf
hún að fá góðan undirbúning,
miklu víðtækari vísindalega ment-
un en nú, bæði í náttúruvísindum
og heimspeki og þá einkum í sál-
arfræði og uppeldisfræði. Hún þarf
að eiga þá menn fyrir kennara,
sem eru sannmentaðir, sanntrúað-
•ir og áhugasamir í trúarefnum.
þá kem jeg að að efsta atriðinu,
formönnum kirkjunnar, kennurum
prestastj ettarinna r og vísinda- og
mentastarfsemi þeirra, nýguðfræð-
inni.
Starfsemi nýguðfræðinnar er að
miklu leyti sögulegar rannsóknir á
ritningunni og öðrum fornum heim
ildum kristindómsins og kirkjusög-
unni. þetta virðist aðallega vera
venjuleg fornritarannsókn, eftir
því sem henni er lýst, gildi guðs-
pjallanna og annara heimilda er
metið eftir aldri, það sem talið er
eldra og merkara er aðgreint frá
hinu yngra og þannig er vinsað úr
ritningunni. þótt ýmislegur fróð-
leikur fáist með þessu móti, þá er
þessi rannsóknarstarfsemi ber-
sýnilega næsta gagnslítil fyrir
vöxt og viðgang kirkjunnar og efl-
búnaði. Ætlað er að brunabóta-
gjöid í bænum lækki nokkuð um
leið og þessi umbót er gerð é ör-
yggi slökkviliðsins. Áður en þess-
ari dælusýningu lauk var dælt
vatni yfir verslunarhús hr. Feng-
ers, sem þarna var rjett hjá, eins
og fyr segir. Svona er það alstað-
ar — og er þó eiginlega farið að
verða íullmikið um það, að láta
Fenger þennan ganga í vatnið.
Rauði fáninn heitir nýtt mánað-
arblað sem kemur út hjer í Rvík.
Blaðútgáfa þessi kvað standa utan
Alþýðusambandsins íslenska, en er
rekin af deild úr „Internationale
ungra kommúnista“. Blaðið er all-
harðort í garð hinna gömlu jafn-
aðarmanna, socialdemokratanna,
sein meiri hlutinn innan Alþýðu-
sambandsins hjer mun hallast að.
Á einum stað segir blaðið t. d. :
„Alstaoar endurtekur sig sama
sagan, að sócialdemokratar hafa
svikið stefnuskrá sína og afneita
nú stjettabaráttunni, en ganga í
lið með borgurunum hvenær sem
færi býðst. Ætti verkamönnum nú
bráðlega að fara að verða það ljóst,
hver óheill þeim stafar af slíkum
„foringjum“ .... Á öðrum stað
segir, í sambandi við kosningarnar
í þýskalandi: „ (Kommúnista)
flokkurinn (þar) er nú andvígur
allri samvinnu við socialdemokrata
og aðra íhaldssama verkalýðsíor-
ingja, undir nafninu samfylking
öreigalýðsins (Einheitsfront des
Proletariats) .... Flokkurinn hef-
ir starfað í þeim anda, sem er í
íullu samræmi við orð Marx og
Engels í kommúnistaávarpin.
Kommúnistar telja sjer ekki sæmi-
legt að leyna skoðunum sínum og
áíormum. þeir lýsa því opinberlega
yíir, að tilgangi þeirra verði aðeins
náð með allsherjarbyltingu“.
Tvö svör við grein Har. Níels-
sonar prófessors í síðasta tbl. bíða
næsta blaðs vegna þrengsla.
1200 lifrartunnur hefir togarinn
ingu guðs kristni í landinu. Fræði-
menn færa að því gild rök, að forn-
sögur vorar hafi getað lifað á vör-
um þjóðarinnai í margar aldir.
það er ekki ólíklegt, að frásagnir
um líf Jesú, orð hans og verk hafi
getað geymst í minni trúaðra læri-
sveina hans um marga áratugi.
Nýguðfræðingum er ekki treyst-
andi til að vega rit nýja testament-
isins á metaskálum. Vísinda- og
mentastarfsemi getur verið á
marga vegu. Ýmsir hafa sýnt, að
í þjóðtrú og málsháttum felist oft
mikilvægur sannleikur og dulipn
fróðleikur. Vitsmunamennirnir
ættu að láta gáfnaljós sitt skína á
helgum stað og einkum ættu trú-
arleiðtogamir að gera það enn
ljósar fyrir alþýðu sjónum, að
kenningar ritningarinnar hafa að
geyma vitsku og sannleik í sjer-
s.tökum búningi, einnig þau at-
riði, sem í fljótu bragði virðast
torskilin. þetta starf viturra og
lærðra manna verður heillavæn-
legra heldur en að tína þá staði úr
ritningunni, sem þeir segjast ekki
geta lagt út af. það myndi hafa
blessunarrík áhrif, en mjer skilst,
að hin rannsóknin verði fremur
ófrjó, eins og skjalagrúsk er vant
að vera.
í síðasta hluta 5. kafla gat jeg
um skoðun nýguðfræðinga á eðli
Krists. það er yfirleitt helst svo að
skilja, að þeir hafi ekki ákveðna,
samstæða skoðun á trúarsannind-
unum, að þeir vilji komast hjá því
að gefa ákveðna fræðslu og leið-
Skailagrímur fengið á þessart ver-
tíð og er það mesti aíli sem hjer
íara sögur af.
Sveirrn Björnsson sendiherra er
nú að koma heim hingað. Hafa
honum verið haldnar ýmsar skiln-
aðarveitslur í Khöfn, s. s. af Is-
lendingum og dönskum íslandsvin-
um. Sátu þá veitslu m. a. Harald-
ur prins, Krieger konungsritari,
Zahle fyrv. ráðherra, Moltke greifi,
Arup prófessor, Petersen deildar-
stjóri, Svenn Poulsen ritstjóri og
margir erlendir sendiherrar. þá
hefir utanríkisráðherrann danski
haidið Sv. B. veitslu og sömuleiðis
sat hann veitslu hjá konungi,
í Drangey varð nýlega það slys,
að Friðrik Jónsson á Sauðárkróki,
sem vai- að síga þar eítir eggjum,
fjell í sjó niður, af því vaðurinn
hjóst í sundur á klettasnös, og beið
maðurinn bana. Friðrik var talinn
með bestu bjargmönnum og sund-
maður góður. í fyrra vann hann t.
d. það afreksverk, að hann bjai'g-
aði öðrum manni, sem sigið hafði í
bjargið en rotast í vaðnum af
steinhöggi í höfuðið. Hjekk hann
rctaður í bjarginu og var tahnn
bani búinn, en Friðrik seig til hans,
batt hann á bak sjer og kom honum
svo upp.
Seyðisfirði 7. júní. FB. Á út-
miðunum hjer er þessa dagana af-
skaplega mikill afli. Hafa bátar
íengið alt að 9 þús. pund í róðri.
Hjer inni í íirðinum er reitingur
af fiski og síld. Fiskiskip, sem
stundað hafa handfæri, hafa aflað
mjög lítið. — Tíðin er fremur köld
ennþá. Sauðburði ' er lokið og
lambadauði hefir orðið mjög htill,
þrátt fyrir slæma tíð og almenn-
an heyskort hjá bændum. — Kaup-
deilumálið hjer er óútkljáð enn.
Dánarfregn. 3. þ. m. andaðist
hjer í bænum Lúðvík Hafhðason
kaupmaður, og hafði hann legið
veikur nokkurn tíma, síðast þungt
haldiim. Banameinið var hjarta-
beiningu í trúarefnum, ekki koma
með samstæða, rökstudda kenn-
ingu nje játningu. Að því leyti
standa þeir að baki fyrri alda
mönnum kirkjunnar, því þeir
brutu heilann um trúarefnin og
reyndu að gera sjer ákveðna grein
fyrir trúarsannindunum. í sam-
ræmi við þessa stefnu nýguðfræð-
innar er mælikvarði trúarinnar
ekki annar en trúartilfinning ein-
staklinganna, sem leita Krists.
þessi trúartilfinning verður til á
þann hátt, að þeim er gefinn kost-
ur á að kynnast ritningunni, en ann
ars eru þeir látnir „hugsa frjálst“
og skýra fyrir sjer trúarsannind-
in á þann hátt, sem hverjum þykir
best henta. Með þessu móti er hætt
við, að trúin verði æði misjöfn,
ekki aðeins að persónulegum blæ,
eins og jafnan er, heldur líka að
fullkomnun og að fjöldinn allur
eignist engan kristindóm. Kirkjan
verður þá rúmgóð. Til hennar geta
þá talist menn með ýmsar ólíkar
trúar- og lífsskoðanir, ef þeir trúa
á guð og annað líf og viðurkenna,
að kenning Krists sje fögur og
eftirbreytnisverð, viðurkenna hann
mikinn og góðan mann og fræð-
ara. þá er augljóst, að hún er ekki
lengur Krists kirkja, heldur sam-
safn og hrærigrautur alls konar
tiúarskoðana. Ekki verður hún
heldur andleg fræðslustofnun, því
hún heldur fræðslunni, kenning-
unni, næsta lítið fram. Hvað verð-
ui kirkja nýguðfræðinga þá? Fag-
urt sameiginlegt safn, sem hætt er
❖ *
| Islensk frímerki, f
% brúkuð, kaupir undirritaður^ £
% háu verði. %
% Innkaups-verðlisti sendist, %
% ef um er beðið. %
Kr. S. Nielsson, |
v 7 v
£ Abel Kathrinesgade 25, £
Ý Köbenhavn B.
V 9
<r <r
> il
Innilegt þakklæti vottum við öllum
þsim, sem sýndu okkur hluttekningu
og veittu okkur aðstoð við iráiall og
jarðariör iósturdóttur okkar, Vilborg-
ar Guðmundsdóttur, og biðjum góðan
guð að launa þeim, þegar þeim liggur
mest á.
Lokinhömrum 10. maí 1924.
Margrét Jónsdóttir.
Oddur Guðmundsson.
sjúkdómur. Lúðvík var 51 árs,
fæddur 18. maí 1873. Hann var áð-
ur við Edinborgarverslun hjer í
bænum, en hafði nú lengi rekið
verslun sjálfur. Hann var kvænt-
ur Jóhönnu Bjarnadóttur frá Reyk-
hólum, en misti hana 1922. Vin-
sæll maður var hann og vel látinn.
Sjera Jóhann þorkelsson dóm-
kirkjuprestur hefir sótt um lausn
frá prestsskap hjer frá 1. okt. n. k.
Vísir. Jakob Möller hefir frá 7,
þ. mán. að telja látið af rit-
stjórn Vísis, en við henni tekar Páll
Steingrímsson póstfulltrúi, og með-
ritstjóri verður eins og áður Bald-
ur Sveinsson. Jafnframt er blað;ð
orðið sameign þeirra J. M., P. S'.
og Jóns Sigurpálssonar, ráðsma ms
blaðsins.
Mislingarnir. Fimm börn hafa
nú verið einangruð í sóttvarnar-
húsinu hjer, úr húsinu þar sem
mislingabörnin fyrst dvöldu í. þrjú
af börnum þessum veiktust
skömmu seinna, en annarsstaðar
hafa menn enn ekki orðið veikinn-
ar varir og telja læknarir enn lík-
indi til þess að hefta megi út-
breiðslu hennar. En annars hafði
veikinni verið leynt og reyndist
erfitt að finna sumt fólkið, sem
grunur ljek á að sýkingarhætta
gæti stafað af. Upp á einu barninu
hafðist í Vestmannaeyjum, frísku,
öðru á Siglufirði, líka frísku, og 2
gáfu sig loks fram í Reykjavík,
líka frísk.
Prentsmiðjan Acta.
við að breytt yrði áður en langt
um liði.
I mínum augum er nýguðfræðin
svo nefnda hnignunarstefna í trú-
ar- og kirkjumálum. Kirkjan
þarfnast þess, að í þessu efni verði
mikil breyting til bóta. þjóðin þarf
að vakna í andlegum skilningi, þarf
að sjá, að andlega lífið er að
ýmsu leyti rotið og fúið og siðferð- *
islífið þar af leiðandi í hnignun.
Kirkjunnar þjónar þurfa fyrst og
fremst að vakna og tindast sam-
tokum til að umskapi sína eigin
stjett og þjóðlífið. það háleita
hlutverk er þeirra fyrst og fremst.
þá munu mentaðir æskumenn,
með háum hugsjónum, æskufjön
og krafti, aftur vilja helga starf
sitt æðstu hugsjónum mannsand-
ans. þá munu þeir ekki mann-
skemma sig á því, að tala illa um
þá stofnun, sem þeir hafa sjálfir
helgað hið dýrmætasta, er í þeim
býr, en munu starfa öruggir og
ótrauðir að æðstu fullkomnun
sjálfra sín og þjóðarinnar. því
kirkja Krists geymir í skauti sínu
tækifæri til æðstu andlegrar full-
komnunar mannsandans, eins og
hún hefir gert og mun ávalt gera.
----o-----
Fundið f je í jörð. 1 ölvesholti í
Holtum fann maður nýlega á ann-
að hundrað gamla peninga í mold-
arflagi. Voru þetta 40 spesíur, 21
ríkisdalur, 30 hálfir dalir og 24
skildingar. Yngsta myntin frá
1828. (Mrg.bl.).