Lögrétta - 28.01.1925, Síða 1

Innheimta og afgreiðsla
í Veltusundi 3
Sími 178.
LOGRJETTA
Utgofandi og ritstjóri
borsteinn G í sl ason
Þingholtsstræti 17.
XX. ár.
Reykjavík, íniðvikudaginn 28. janúar 1925.
5. tbl.
Umvíðaveröld.
Asquith.
1 síðustu skeytunum er sagt frá
því, að Asquith, iyrv. forsætis-
ráðih. Breta hafi nú verið gerður
að jarli af Oxford. Er hann þar
með hættur stjórnmálaafskiftum í
neðri málstofunni, en þar hefir
hann átt sæti því nær óslitið frá
því 1886, þangað til nú við síðustu
kosningamar að hann fjell í
Paisley. Einu sinni áður hafði
hann fallið í fyrra kjördæmi sínu
(Fife 1918). Hann er kominn á
áttræðisaldur (f. 1852). Ráðherra
varð hann fyrst 1892 og hafði þá
verið flutningsmaður vantrausts-
ins á Salisbury lávarð. En frjáls-
lynda stjómin sat þá skamma
stund. Síðan varð hann innanrík-
isráðherra 1905—08 hjá Campell-
Bannermann og forsætisráðherra
sjálfur frá 1908—16 og jafnframt
hermálaráðherra þegar ófriðurinn
hófst. Hann hefir gefið út tvær
bækur, tækifærisræður sínar og
ritgerðasafn og verið rektor og
lord-rektor háskólanna í Aberdeen
og Glasgow. Hann er heiðursdokt-
or í lögum við eina 8 háskóla, þ.
á m. Oxford. Seinni kona hans er
iYlargaret, dóttir Tennant baróns.
Hún er rithöfundur, sem mikið
hefir verið rætt um og deilt um
í Bretlandi síðustu ár, einkum
vegna æfisögu hennar, sem hún
skrifaði sjálf, og þótti víða ber-
sögl og hvöss og ósmekkleg, að
ýmsum fanst. Asquith átti 4 syni
og 2 dætur, en einn sonur hans að
minsta kosti fjell í stríðinu.
Asquith heíir lengi verið einn
hinn mikilsvirtasti stjórnmála-
maður Breta, þó að sjálísögðu
hafi verið mikið um hann deilt. Á
síðustu árum hafa þó deilumar
um rit konu hans einnig undist
inn í umræðurnar og dómana um
hann og ekki aukið mikið vinsæld-
ir hans. það er þó viðurkent af
öllum, að hann hafi ávalt verið
persónulega heiðarlegur og óeigin-
gjam maður og átt marga kosti
leiðtogans. „Enginn maður hefir
unnið ákafar til þess að geta dæmt
rjettilega milli mismunandi skoð-
ana. Fáir menn, sem leitað hafa
írama síns svo alvarlega, hafa
hugsað minna um sjálfa sig. Hann
hefði verið virðulegur dómari.
Hann hefði getað orðið máttugur
stjómmálamaður; en hann hefði
aldrei getað orðið mikilmenni eins
og Mazzini, Bismarck, eða Glad-
stone“, segir um hann í nýútkom-
mni enskri bók um bretska stjórn-
málamenn, bók, sem mikla athygli
hefir vakið.
Síðustu símfregnir.
Bretska stjórnin hefir sent ný-
lendunum fyrirspum um afstöðu
þeirra til afvopnunarsamiþyktanna
frá Genf. Ástralía hefir nú svar-
að, að hún sje á móti þeim. —
Costa Rica, lýðveldið í Mið-Ame-
ríku, hefir sagt sig úr þjóðar
bandalaginu, vegna þess, að það
var krafið um ársgjöld til þess. —
Branting, forsætisráðherra í Sví-
þjóð, hefir látið af stjórnarstörf-
um um stund, vegna veikinda.
Sandler verslunarráðh. er forsæt-
isráðherra á meðan. — Baráttan
á Spáni milli hervaldsstefnu de
Rivera og andstæðinga hans, eink-
um lýðveldissinnanna, er mjög að
harðna. Segist Rivera hvergi
munu láta undan síga. En tveir
helstu rithöf. Spánverja, sem áð-
ur hefir verið sagt dálítið frá í
Lögrj., skáldið Ibanez og heim- j
spekingurinn Unamuno, deila i
harðlega á stjómina. — Ósam- j
komulag eitthvert er komið upp ;
milli Trotsky og fjelaga hans í j
sovjet-stjóminni í Rússlandi. Hef- j
ir Tr. verið sendur suður í Káka-
sus.
Raunir og þroskun.
Hugleiðing.
(Flutt við útför Halldórs læknis
Gunnlaugssonar).
það má víst með fylsta rjetti
segja, að öll tilveran sje eitt
kraftaverk. það er nákvæmlega
sama hvemig og hvar vjer lítum
á hana. Hún er alstaðar jafn dýrð-
leg. — Vjer getum litið á fjöllin,
á viðlit þeirra við bláma himins-
ins; á tignar-hafning þeirra yfir
smágróður engja, bygða og bala;
á fagrar skógarhæðir, þar sem
trjen reisa sig líkt og upprjettir
armar í lotning móti hæð og
heilagleika himingeimsins. —
Vjer getum litið á sjóinn; á barns-
lega fegurð hans í blíðviðri; á
draumkenda dulræni hans 1 skugg-
sýni; á firna þrótt hans og ferleik
í þungviðri og þrautaleiði, þar sem
sterkur sonur jarðarinnar brýtst
um í grimmum gáska. — Vjer
getum litið á stjörnurnar, sem
stara á oss úr fjarlægð, og aðeins
virðast litlar í vorum augum af
því að vjer erum sjálfir litlir,
sljóvir og skammskygnir. En í
raun rjettri eru hjer guðs augu,
sem til Vor líta, og leitast við að
fá oss til að líta í mót. — Svo er
um allan alheiminn nær og fjær,
utan takmarka vorrar jarðar og
innan; ský og regn t. a. m., sem
brynna jörðunni, þegar hún er
þyrst, — dreifa varmanum til við-
halds og lífgunar dýrum, jurtum,
og ef til vill duldum öflum, — og
samhliða eru full: skýin af kynja-
myndum, sem skapa í sálunni und-
arlegar hugsanir og óstjómlegar
þrár; og regnið silfurglitrandi með
ótal geislabrotum.
það er sama um þetta að segja
eins og þegar vjer athugum fjöl-
breytni líftegundanna í loftinu,
á jörðunni, hafi og vatni; ellegar
öll þau umskifti, byltingar og
boðaföll, sem alstaðar eru á öllum
tímum að eiga sjer stað. Hver
hljómur geymir í sjer heilan
heim. Hvert lífkvik er heil saga.
Hver hárþráður er sterkur fjötur,
sem bindur mannanna syni við
móður sína, tilveruna. Hver blóð-
dropi er elfa, sem guðs andi svíf-
ur yfir út á leið að eilífðar hafinu.
Svona er öll tilveran krafta-
verk, sem aldrei hófst og aldrei
þrýtur; fremur að segja: krafta-
verk í guði, heldur en af guði, —
því guð er alt. T. d. kveiking lífs
af lífi alstaðar er eitt óþrjótandi
kraftaverk þess, sem er lífið
sjálft.
þessi sýn á tilveruna er ekki al-
veg vanaleg. Heldur er tvent ann-
að vaninn. — 1. Hversdags er
amlað áfram líkast sauðskepn-
unni, sem gætir þess eins, að
belgja sig út með fóðri af frjó-
magni jarðarinnar. Fólkið hugsar
um munn og maga, skraf og
skemtanir, skrautleg föt og dýran
drykk. Sá er mest metinn, — eða
sá er einn metinn, sem reist hefir
hátt hús og safnað feitum forða
handa sjer og sínum til langs
tíma. — þetta er nu vana-skyn og
skoðun fólksins, hvert á öðru og
tilverunni fyrir utan sig.
Tilbúinn áburður.
Noregssaltpjetur. - Superfosfat. -- Kali.
Chilesaltpjetur.
Kali verður fyrirliggjandi frá því um miðjan febrúar.
Superfosfat kemur í mars og apríl. Við höfum einkaumboð
fyrir ísland á superfosfati frá Lysaker kemiske fabriker, Oslo, sem
mun vera samkepnisfærasta verksmiðja til sölu á íslandi í þeirri grein,
enda verður verðið hjá okkur ca. 33°/0 lægra heldur en superfosfat
var selt hjer á landi siðastliðið sumar.
Noregssaltpétup og Chilesaltpétur verðui fyrirliggj-
andi í maí. Verðið verður mun lægra en síðastliðið sumar, enda mun-
um við, eins og altaf, leggja kapp á mikla umsetningu, og þarafleið-
andi gerum við okkur ánægða með litla álagningu.
Sádhafrar — Grasfræ.
Þeir, sem reynt hafa, vita að við höfum undanfarið haft bestu
sáðhafrana og enginn hefir getað útvegað þá eins ódýra. Gras-
fræ okkar verður keypt í samráði við ráðunaut Búnaðarfélagsins, og
tnunum við að sjálfsögðu leggja kapp á að hafa það gott en sem
ódýrast.
Allar þessar vörur sendum við hvert á land sem er gegn eftir-
kröfu. Stærri pantanir getum við afgreitt beint frá verksmiðjunum til
kaupenda á næstu liöfn (er skipin koma á).
Sendið pantanir sem fyrst.
Mjólkurfjelag Reykjavíkur,
Sími 517 Símnefni: Mjólk Pósthólf 717
/ !
2. En stöku sinnum er eitthvað hærri og helgari sýn, skilning og
leitast við að líta til guðs, líta út
yfir túngarða vanans; eitthvað
farið að fálma eftir æðri mörkum
tilverunnar. Sjaldnast þó af alhug j
eða einlægri þrá; íremur eins og 1
letingi, sem læðist að verki sínu, 1
— eða óþekkur drengur, sem j
svíkst um, — eða ósjeður verk- ;
maður, sem aldrei náði tökum á
ábyrgðarstarfi. þessi orð hefi jeg
um vanalega guðsdýrkun fjöld-
ans, þar sem úreltir talsmátar
koma í staðinn fyrir einlægt hug-
arþel, og grunnar erfðaskoðanir í
staðinn fyrir sterka sjálfsrann-
sókn.
3. þá koma enn fyrir augnablik,
einskonar tindar á æfi hvers
manns, þar sem öll hversdags-
dýrð verður að litlu eða engu, —
eins og vasaljós á háheiði, eða
gljáskór í grimdarbyl. Svo að
jafnvel s j aldhaf nar-skynið, hin
svokallaða trú mannsins, blaktir
og bliknar, — nema því haldbetri
sje! þessi augnablik tel jeg allar
stórar raunir, sem koma fyrir
hvern mann; vanal. ei sjaldnar en
einu sinni á æfi hans. það mætti
vel ætla, ef trúað væri á bein af- ,
skifti hinnar æðstu vera af hverj-
um einstakling mannheimsins, að
þá sendi hún þeim sorgina líkt
eins og ískaldan gjóst af jökul- j
hæðum sinnar heilögu vitsku. því j
ekkert reynir manninn meira en j
sorgin. Hvorki vinna, vit, anda-
gift, ágæti, ást eða auður ýta svo
á afl hans og hugarorku eins og
stormur sorgarinnar eða eyðikuldi
ástvinamissisins. það, sem ekki
tókst í meðlæti, tókst oft í mót-
læti: að stjóma eigin ástríðum og
lyfta sjóninni yfir heimagarða
hversdagsleikans. það mætti líkja
i þessu ástandi við það, að guð tæki
j oss á sína voldugu vængi og lyfti
! oss, skelkuðum og skjálfandi, upp
yfir smámiensku-völlinn, og ljeti
oss eygja tignar-tind sinnar dýrð-
legu tilveru, sem að vísu er ekki
,ætíð mild og hlý, — en ætíð vold-
ug, svipmikil og magni þrungin.
þetta eru þau miklu augnablik á
hvers manns æfi, sem ætla má að
æðsta vera heims sendi honum til
að reyna hann og veita honum
samúð með dýrð og dásemdum
síns eilífa máttar.
Víst er um það, að örðugt eiga
margir með að átta sig á sorginni;
sem hvorki hversdagssljóleikinn
nje jaínvel guðræknisfálmið geta
vel átt við. Arðshyggjunni finst
það ferlegasta vitleysa að blóm-
legustu og bestu menn skuli burt
kvaddir á bjartasta skeiði. Trúar- !
auðmýktin, sem vanal. er ekki j
sjálfri sjer vel samkvæm, lætur og
oft hugfallast á þungum þrauta-
stundum. þótt fólkið játi vanalega,
að allir sjeu best komnir hjá guði,
finst því það þó ranglæti af honum
að taka ástvini þeirra til sín.
Lendir svo oft um stund í hugar-
víli og voða. Að sjá speki eða
dýrð í því, að svifta sig sínum nán-
ustu tekst ekki mörgum í svipinn.
Og þó teljum vjer sjálfir það
sjálfsagt að svifta móðurina
lambinu og fuglinn maka sínum.
Varla er það þó viturlegra! Vjer,
hinir svo nefndu kristnu menn,. —
sem ekki erum hálfir í fram-
kvæmd við það, sem vjer erum í
skoðun, — og skoðunin þó miklu
óheilli en Krists kenning í guð-
spjöllunum; vjer leggjum á allan
hátt langt of mikla rækt við kúg-
un, rányrkju og arðsöfnun út af
móðurbrjósti tilverunnar. I stað
þess að lúta vorri eilífu móður
með barnslegri blíðu, eða öllu held-
ur sonarlegum og djúpum samúð-
ar-skilning. f þessu efni eru það
einstöku kaþólskir menn og örfá-
ir heiðnir spekingar, sem lengst
hafa komist. Vjer hjer, sem stær-
um oss af kristninni, erum orðnir
að Faríseum; höfum ekki náð
lengst áleiðis.
En svo er það og víst, að ef sorg-
in getur ekki opnað fyrir mannin-
um skilningsmusteri tilverunnar,
þar sem samúðin er hið allra helg-
asta, þá getur það ekkert afl í
heimi. því sorgin er einskonar
leyniþráður að hjarta guðs; þar
sem maðurinn er öðrum megin, ei
^uð hins vegar, — og reynir jafnf
á báða! En vanaleg orðatrú er tal
við sjálfan sig, og nær hvergi til.
— Alt um það er það langt frá því
æskilegt fyrir neinn að sækjast
eftir sorg fremur en dauða.
Drottinn sendir hvort tveggja
nógu snemma. Og æskilegast er
að þurfa ekki mótlætis við til þess
að komast í nána sambúð við hann.
En vel má vera, að margur til-
gangur náist út af einu sorgarat-
viki. T. d.: var önnur tilhögun
heppilegri, þegar atvikið kom fyr-
ir? Á sinn hátt eins og djörfung
og dugur í dauða og raunum varð
tíðum öðrum að eft’rbreytni. f 3.
lagi varð missendunum sjálfum
tapið að þungu höggi, sem dró úr
mátt í svipinn, en jók svo afl er
frá leið. Auminginn varð að hetju;
eins og kveifin, sem hlaut út í hríð
að ganga. Hjegómakindin kastaði
af sjer silkislæðu vanans. Smá-
mennið eigingjarna varð að höfð-
inglyndum heiðursmanni. Sá hugs-
unarlausi fór að horfa hátt og
djúpt um hamrabelti hinnar
"dýrðlegu, en dularfullu, tilveru. Sá
sjergóði ljet lampa sinn lýsa inn
um sitt eigið sálar-inni. Fann þar
bletti, bresti og bilanir. Leitaði nú
hins mikla meistara, meistara
samvitskunnar, til að laga galla
sálarbyggingar sinnar. Hinn
drambláti fann nú takmörk mátt-
ar síns og lægði heimsku-hálit
sitt; beitti nú afli sínu öðrum til
vildar, eftir að hann kom auga á
eigin smæð. Alla þessa kosti getur
sorgin haft, í hvaða formi sem
fram kemur, — sje rjettilega við
henni horft. Eins og dauðinn er
fyrir mannlífið ei annað en breyt-
ing (líkt og öldu-lág, en lífið öldu-
kambur) ; þannig má oft segja um
þann einstaka, að hann fæðist
þegar hann deyr, — hvort heldur
til rjettara skilnings af öðrum, eða
öðrum beint til fyrirmyndar. Svo
að það ljós, er fyr var í húsum vor
um, verður nú hjeðan af að vita út
við hættunnar strönd. Geti sorgin
skýrt fyrir oss tign tilverunnar
og dýrð drottins, er hún ei til
einskis send. því þroskun, en síst
svefn, er tilgangur alls. — því
geta raunirnar að lokum orðið oss
hinir sönnustu vinir; eins og synir
urðu mæðrum sínum eftir fæðing-
arþrautirnar. því vjer urðum að
meiri mönnum og g-uði líkari!
Ábyrgðin varð dýpri, innskygnin
gleggri, hugurinn djarfari, sam-
úðin sviphreinni og heilli. Ef þessi
varð afleiðingin af sendingu sorg-
argyðjunnar til vor, þá var hún sú
dóttir drottins, er oss varð að lok-
um kærust.
Hvað þann fallna mann snertir,
sem hjer er af ráðsvöldum heims-
ins fram borinn að fótstalla eilífð-
arinnar, þá var æfi hans hjema
megin hins mikla tjalds eins og
blæstraumur í sumarblíðu. Hans
starfi, eðli og stundun var að
græða, mýkja og milda annara
þjáningar og mein. þessi hvöt
virtist honum svo djúpt samgró-
in eða inn-gróin, að hvert líknar-
verk sýndist streyma innan að frá
neðstu rótum hjartans. Hann var
eins konar balsam á það samfje-
lag, er hann var staddur í. þess
vegna má fullvel segja, að verk
hans og afrek sje ómetanleg.
Ekki að eins það, að veita mönn-
um heilsu og líf, — heldur einnig
að göfga, fegra og friða allan sinn
samvistar-akur; rækta þar blíðari
og betri gróður en áður var. því
má sannarlega segja um hann eins
og sagt var um annan ágætan
mann, að hann skildi við heiminn
nreínni og betri en hann fam.
hann. því góðs manns áhrif bera
ætíð góðan ávöxt. — Gjald, ef ekki
Framh. á 4. síðu.