Lögrétta - 15.12.1925, Qupperneq 2

2
LÖGRJISTTA
Smásöluverð
má ekki vera hærra á eftirtöldum tóbakstegundum, en hér segir:
"V" ixrcileLr.
Carmen Phönix Opera La Traviata Aspasia PliÁrriY A trá Kreyns & Co — sama — sama — sama QUIYt n Kr. 20.15 pr. ‘/,, ks. — 6.05 - V* ~ — 19.55 — V* “ — 16.40 — V. — — 16.10 — V2 — — 19.00 — Vs —
do. B. — sama
do. C. — sama — 20.70 — »/* “
Lucky Charm — sarna - 8.90 - »/i ~
Utan Reykjavíkur má verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ekki yfir 2°/0.
Landsverslon íslands.
Merkileg' bók
um Armeníumenn.
Rithöfundurinn 'Áge Meyer
Benedictsen, sem mörgum íslend-
ingum er að góðu kunnur frá
ferðum sínum hjer á landi og ó-
eigingjörnu starfi sínu í þágu
Dansk-íslenska fjelagsins, hefir á
þessu hausti prenta látið ágætt
rit, sem vafalítið mun vekja mikla
og maklega eftirtekt. Nefnist rit-
ið:„Armenien. Et Folks Liv og
kamp gennem to Aartusinder"
Er ritið yfir 20 arkir í stóru
broti með fjölda ágætra mynda og
hið skrautlegasta að öllum frá-
gangi. En útgáfu ritsins hefir
kostað fjelag það er nefnist „De
danske Armeniervenner“. Var það
stofnað nálægt síðustu aldamót-
um og hefir að markmiði það eitt,
að vekja samúð góðra manna með
þessari örpíndu smáþjóð, Armen-
mmönnum, sem harðast hafa ver-
ið leiknir allra smáþjóða síðasta
mannsaldurinn og þúsundum sam-
an verið sumpart brytjaðir niður
og sumpart flæmdir úr landi af
Tyrkjum. Vill fjelag þetta, og
önnur samskonar í öðrum löndum,
reyna að hafa þau áhrif á almenn-
ingsálitið, að stjómendur hinna
kristnu ríkja geti ekki lengur lok-
að augum sínum fyrir skyldunni,
sem hvílir á kristnum heimi til
þess að rjetta hag þessarar að-
þrengdu og þjökuðu þjóðar.
Fyrir 30 árum eða svo var Ar-
menía öllum þorra manna um
Vesturlönd lítið annað en land-
fræðilegt hugtak. Um nokkura
verulega þekkingu á landinu eða
íbúum þess var ekki að ræða.
Fyrst þá er blóð Armeníumanna
tók að „hrópa í himininn", fór
hinn siðmentaði heimur Vestur-
landa, að veita þeim lítilsháttar
eftirtekt og eins og ranka við sjer
um skyldur gagnvart þessum
kristna þjóðflokki, sem margra
alda kúgun, látlausar ofsóknir og
grimmúðlegar misþyrmingar
höfðu ekki getað unnið bug á til
fulls. En það hefir löngum reynst
erfitt að vekja samúð almennings
með þeim, sem hann þekkir ekki
nema rjett að nafninu. því að þótt
allir verði að kannast við, að Ar-
meníumenn hafi verið grimmilega
leiknir og það ekki síst nú á síð-
ustu árum, meðan heimsstyrjöld-
in geisaði, þá kunna margir að
hugsa, að ekki sje loku fyrir það
skotið, að þeir eigi einhverja sök
á þessu sjálfir, svo að jafnvel
Tyrkjanum geti verið nokkur af-
sökun, þótt hann breyti harð-
neskjulega við þá. Og þegar menn
sjá það samúðarleysi, sem þjóða-
bandalagið hefir sýnt Armeníu-
mönnum, er ekki furða þótt slíkar
hugsanir nái festu hjá mörgum,
sem ekki hafa kynt sjer þessi efni
sjerstaklega.
Sá er nú meðfram aðaltilgang-
ur þessarar merkilegu bókar
Meyer Benedictsens, að sýna og
sanna hve saklausir Armeningar
sjeu af því, að hafa framið nokk-
uð það, er rjettlætt geti hina
ómannúðlegu meðferð, sem þeir
hafa, bæði í fortíð og nútíð, sætt
af hálfu „yfirdrotna“ sinna. það
eitt hafa þeir til saka unnið, að
þeir öldum saman hafa barist
fyrir þjóðlegum tilvistarrjetti sín-
um og reynt að varðveita þjóð-
erni sitt og kristna trú sína, þótt
þeir yrðu að leggja alt í sölurnar
fyrir það.
Höfundur rits þessa mun vera
einn þeirra manna, sem á Norður-
löndum verða fyrstir til að rjúfa
þögnina um þessa hartleiknu og
sárþjökuðu þjóð og að eggja
kristnar þjóðir Vesturlanda lög-
eggjun um að taka í taumana.
Höf. hefir lifandi samúð með smá-
þjóðunum meðal þjóðanna, sjer-
staklega þeim, sem hafa átt í vök
að verjast fyrir hinum meiri mátt-
ar um viðurkenningu á sjálfstæði
sínu og tilvistarrjetti sem þjóð.
Og samúð höfundarins með hinni
ermsku þjóð er því eðlilegri og
djúpsettari, sem hann hefir um
lengri tíma sjálfur dvalist þar
austur frá, þar sem hún hefir
háð langa og stranga lífsbaráttu
sína, og eignast við það betri skil-
yrði fyrir fullum skilningi á lífi
hennar, en þeir sem einvörðungu
þekkja það af sögusögn annara.
því er þá ekki heldur að neita,
að Armeningar hafa eignast heit-
an og einlægan málsvara, þar sem
höfundurinn er. það sýnir best
þetta nýj a rit hans sem hj er ræðir
um. það er í senn sóknar- og
varnarskjal, ritað af djúptækri
þekkingu, mikilli mælsku og ein-
lægri samúð. Höf. þekkir, að því
er virðist, til hlítar allan lífsferil
þessarar þjóðar frá upphafi.
Hann hefir gert sjer alt far um
að skilja hana, bæði lífemishætti
hennar og hugsunarhátt, bæði
tímanlegt og andlegt líf hennar,
óskir hennar og áhugaefni. Hjer
er sögð saga hennar um tuttugu
aldir eða svo langt aftur í tím-
ann, sem komist verður. Og höf.
hefir lag á að segja frá þessu
öllu svo, að það verður sem lifandi
mynd íyrir augum þess, er les.
Lifandi og heit samúð höfundar-
ins með þjóðinni, sem á hverri
blaðsíðu skín fram, getur ekki
annað en fengið á lesendurna, svo
að þeir hljóta að sampínast hinum
örþjáða lýð í öllu hans stríði og
í öllum hörmungunum, sem yfir
hann dynja. Jeg býst ekki við, að
þeir verði margir, er annars
unna sögulegum fróðleik, sem geti
lagt þessa bók frá sjer án þess
að lesa hana á enda, ef þeir hafa
á annað borð byrjað á henni. Svo
fór að minsta kosti þeim, er þetta
ritar.
Verð þessarar skrautlegu bókar
— kr. 6,50 — er svo lágt, að þess
munu fá, ef nokkur, dæmi nú á
tímum um jafn stóra bók og vand-
aða að öllum frágangi. Hún á auð-
sjáanlega ekki að vera neitt gróða-
fyrirtæki hjá „Armeníuvinunum
dönsku“. Aðalatriðið fyrir þeim
er það eitt, að bókin fái sem mesta
útbreiðslu og verði til þess að
auka Armeníumönnum samúð
allra þeirra sem bókina lesa og
hafa hjartað á rjettum stað.
Væri óskandi, að þeim tilgangi
yrði náð. Bókin á það í alla staði
skilið svo ágæt sem hún er.
Dr. J. H.
----o----
Trúlofuð eru ólafur Pálsson
skólastjóri frá Heiði í Mýrdal og
ungfrú Jóhanna Jónsdóttir fra
Eyri við Isafjarðardjúp.
Mannf jöldi á Islandi. Samkv. út-
reikningum Hagstofunnar hefir
mannfjöldi hjer á landi í árslok
1924 verið 98,370. í Reykjavík
20,657, á Akureyri 2,906, í Vestm.-
eyjum 2,841, í Hafnarfirði 2,692,
á ísafirði 2,158, á Seyðisfirði 927.
----o----
Tíllög-ur
til breytinga á núgildandi sveitar-
stjórnarlögum, samþyktar af
hreppsnefndinni í Staðarsveit,
20. nóv. 1925.
1. í stað 8. gr. sveitarstjórnar-
laga 10. nóv. 1905 — sem þegar
hefir verið feld úr gildi með lög-
um 30. júlí 1909 —, komi 1. gr.
í nýnefndum lögum, með þessari
viðbót:
„Nú hefir maður mist kosning-
airjett og kjörgengi sökum þess,
að hann hefir þegið sveitarstyrk
eða er á sveitarframfæri að ein-
hverju eða öllu leyti fyrir sig eða
skyldulið sitt, og er þá hlutað-
eigandi bæjarstjórn eða hrepps-
nefnd heimilt að veita honum
rjett þennan, ef þess er óskað og
henni þykir maðurinn þess verð-
ugur“.
2. Sem viðbót milli 32. og 33.
gr. komi ný grein svohljóðandi:
„Hreppsnefndir í sveitum og
bæjarstjórnir í kaupstöðum hafa
eftirlit með innflutningi fólks í
bygðarlög sín, hvort sem er um
fjölskyldur eða einhleypinga að
ræða. Enginn sá, er flytur sig
búferlum eða vistferlum getur
eignast löglegt ársheimili, nema
til þess komi samþykki sveitar-
stjórnar þeirrar eða bæjarstjórn-
ar, er hlut á að máli. — Undan-
þegnir þessu ákvæði eru þó allir
embættismenn ríkisins og starfs-
menn, er hin æðsta stjóm lands-
ins veitir embætti eða störf. —
Nú flytur maður sig búferlum
eða vistferlum í sveit eða kaup-
stað og hefir eigi fengið aðset-
ursleyfi samkvæmt ákvæðum laga
þessara. Getur þá hlutaðeigandi
hreppsnefnd eða bæjarstjóm
veitt honum leyfið, þótt um það
sje sótt eftir að flutningur er um
garð genginn, enda skal leyfi þetta
að jafnaði veitt, nema miklar lík-
ur þyki til, að hlutaðeigandi eða
fylgilið hans verði sveitar- eða
bæjarfjelaginu til þyngsla, eða
honum fylgi sjerstakir annmark-
ar, svo sem hættulegir sjúkdóm-
ar, drykkjuskaparlöstur, eða ann-
að það, er telst hafa spillandi
áhrif á fólk alment. Synji hrepps-
nefnd eða bæjarstjóm manni um
heimilisleyfi og flytji hann samt
í bygðarlagið, skal sá, er honum
veitir heimilisvist, sæta sektum
100—300 kr., er renna í sveitar-
sjóð, þar er hann tekur sjer að-
setur. — Slík dvöl, þótt árlöng
sje, veitir engum framfærslu-
rjett“.
3. Næst á eftir þessari grein
komi enn ný grein (á undan nú-
verandi 33. gr.) svohljóðandi:
„Hreppsnefndir hafa eftirlit
með því, hver í sínum hreppi, að
jarðir sjeu eigi að nauðsynjalausu
lagðar í eyði. Engum er því heim-
ilt að leggja jörð í eyði eða leigja
hana öðrum til afnota án sjer-
ábúðar, nema því að eins, að til
þess komi samþykki hreppsnefnd-
arinnar. Brot gegn þessu ákvæði
varða sektum, er samsvari 1. árið
10 kr. fyrir hvert hundrað í land-
verði jarðarinnar, en sje brotið
ítrekað áfram, hækki sektirnar
um 5 kr. fyrir hvert jarðarhundr-
að á ári. Sektirnar renni í sveit-
arsjóð hlutaðeigandi hrepps og
hafa lögtaksrjett sem sveitarút-
svör“.
4. Sem viðbót við 36. gr. komi:
„Nú stundar utansveitarmaður
heyskap í sveit, þar er hann á
eigi lögheimil,i og er þá hrepps-
nefnd í þeim hreppi heimilt að
leggja á hann sveitarútsvar, ef
heyskapurinn nemur 100 hestum
eða meira, er svari alt að 5% af
andvirði heysins að frádregnu
slægjugjaldi. Verðið skal miðað
við algengt heyverð í þeirri sveit
þar sem heyskapurinn er rekinn“.
5. 1 stað núverandi 48. gr. komi
þessi grein:
„Oddviti skal hafa að launum
um árið 3 kr. fyrir hvem fullan
tug hreppsbúa. þó mega laun
hans eigi nema meiru en 200 kr.
og eigi minnu en 100 kr. — þókn-
un þessi greiðist úr sveitarsjóði“.
6. 1 stað núverandi 77. gr. komi
þessi grein:
„Ekkert gjald eða fjárframlag
má greiða úr sýslusjóði, nema
heimild sje fyrir því í lögum, eða
það sje samþykt af 2/s allrar
sýslunefndarinnar“.
V. Hugo: VESALINGARNIR.
mánuð eftir mánuð. Árið var naumast liðið, þegar Then-
ardier sagði: „það er skárri rausnin hjá henni! Hvað
ímyndar hún sjer að sjö frankar dugi mikið?“ Og hann
skrifaði og heimtaði tólf. Móðirin, sem hjelt að barninu
liði vel að öllu leyti, varð að sætta sig við þetta og sendi
tólf franka.
Sumir menn geta ekki elskað neinn, án þess að hata
aðra. Frú Thenardier elskaði telpurnar sínar tvær afar
heitt, og af því leiddi að hún hafði andstygð á ókunnu
telpunni. Hversu lítið sem fór fyrir Cosette, þá fanst
henni ávalt sem hún væri fyrir dætrunum, að hún di'ægi
að sjer það loft, sem þær ættu í raun og veru. Kona þessi
átti, eins og margir þesskonar kvenmenn, ákveðna upphæð
af ástúðaratlotum og hlutfallslega mikið af barsmíð og
skömmum, sem hún varð að losa sig við á hverjum degi.
Hefði hún ekki haft Cosette, er engin vafi á því, að henn-
ar eigin telpur hefðu fengið alt saman, hversu vænt sem
henni þótti um þær, en þessi aðkomutelpa gerði þeim þann
greiða að taka alla barsmíðina á sig. Hennar eigin telpur
fengu eingöngu ástúðina. Cosetta mátti ekki hreyfa sig án
þess að rigndi yfir hana harðneskjulegum og óverðskuld-
uðum refsingum. Blíðleg, veik vera, sem hvorki hafði hug-
mynd um heiminn eða guð, sem varð fyrir látlausúm refs-
ingum, skömmum og barsmíðum, og hafði við hlið sjer
tvær smáverur, eins og hún var sjálf, og þeirra líf var
eins og bjartasti morgunroði!
Epanine og Azelma urðu vondar við Cosette af því að
frú Thenardier var það. Börn á þeim aldri eru eingöngu
eftirlíkingar móðurinnar. Stærðin er önnur, það er allur
munurinn.
Eitt ár leið, og annað til. Fólkið í þorpinu sagði:
„Thenardiershjónin eru verulega góðsöm. þau eru ekki
rík, en samt ala þau upp barn, sem skilið hefir verið eftir
hjá þeim“. það hjelt, að móðir Cosette hefði gleymt henni.
En nú hafði Thenardier, hamingjan má vita á hvení hátt,
komist að því, að bamið væri að líkindum óskilgetið, og
að móðirin gæti ekki kannast við það, og heimtaði hann
þessvegna þegar fimtán franka á mánuði; jafnframt ljet
hann þess getið, að „unginn“ færi stækkandi og „æti“
mjög mikið og hótaði að senda henni hann. „Jeg ræð henni
til að gera mig ekki reiðan“, sagði hann, „því að þá fleygi
jeg krakkanum hennar inn í alla launungina. Jeg vil að
upphæðin verði hækkuð“. Móðirin greiddi þessa fimtán
franka.
Barnið óx ár frá ári og eymd þess sömuleiðis. Meðan
Cosette var mjög lítil, varð hún að bera yfirsjónir hinna
bamanna, hún varð vinnustúlka á heimilinu áður en hún
varð fimm ára. Fimm ára, segja menn, það er ótrúlegt!
Já, en samt er það satt. þjáningamar, sem koma fyrir í
mannfj elaginu, geta byrjað á hvaða aldri sem vera skal.
Cosette var höfð í sendiferðum, látin sópa herbergin, garð-
inn og götuna, þvo upp, og jafnvel bera þungar þyrðar.
Thenardier leit svo á, sem hann hefði enn meiri rjett til
þess að fara svona með hana fyrir þá sök, að móðirin, sem
átti altaf heima í Montreuil-sur-Mer, var farin að van-
rækja greiðsluna; hún var orðin nokkrum mánuðum á eftir
tímanum.
Ef þessi móðir hefði komið til Montfermeil eftir þessi
þrjú ár, mundi hún ekki hafa þekt barnið sitt aftur. Cos-
ette, sem var falleg og blómleg þegar hún kom í þetta hús,
var nú mögur og guggin. Hún var altaf undarlega óróleg.
„Lymska“, sagði Thenardier. Órjettlætið, sem hún varð
fyrir, gerði hana skapstygga, og eymdin gerði hana Ijóta.
Hún hafði ennþá einungis fallegu augun eftir, sem gerðu
menn angraða, því sorgin virtist meiri í þeim fyrir þá sök,
að þau voru svo stór. það var hörmungarsjón að sjá á
vetrardegi þetta vesalings barn, sem var ekki ennþá orðið
sex ára að aldri, fyrir dögun, skjálfandi af kulda í tötrun-
um, sem hún klæddist, sópa götuna með feiknastórum sóp
í litlum, rauðum höndunum og með tár í stórum augunum.
þorpsbúar kölluðu hana lævirkjann. Alþýðan, sem er mikið
gefin fyrir að nota líkingar, hafði haft gaman af að nefna
þessa litlu veru þessu nafni — hún var ekki stærri.en
fugl, titrandi, hrædd og skjálfandi af kulda eins og fugl,
fór fyrst á fætur af öllum í húsinu og þorpinu, út á göt-
una eða engið fyrir dögun.
En vesalings lævirkinn söng aldrei.
Fimta bók: Ofan brekkuna.
En hvað var annars orðið af þessari móður, sem virt-
ist hafa yfirgefið barnið sitt, eftir því sem menn sögðu
í Montfermeil?
Hún hafði haldið áfram eftir að hún hafði skilið
Cosette eftir hjá Thenardier, og komst loks til Montreuil-
sur-Mer. þetta var, eins og menn munu minnast, árið 1818.
Fantina hafði farið úr hjeraðinu fyrir einum áratug.
Montreuil-sur-Mer hafði breytst mikið að útliti frá
þeim tíma. Meðan Fantina hafði smátt og smátt sokkið
dýpra og dýpra í eymdina, hafði fæðingarbæ hennar farið
fram. Tvö síðustu árin hafði sá atburður gerst í iðnaðin-
um, sem hlýtur að valda mikilsverðum áhrifum í slíkum
smábæ. Sjerstakur iðnaður hafði verið rekinn í Montreuil-
sur-Mer frá fornu fari, og var hann í því fólginn, að líkja
eftir enskum steinkolavörum og svörtum þýskum glervör-
um. Iðnaður þessi hafði gengið erfiðlega sökum dýrleika
efnisins, og hafði það áhrif á vinnulaunin. Feiknarleg
bylting hafði átt sjer stað við vinnuna á þessum „svörtu
vörum“ þegar Fantina kom til bæjarins. 1 lok ársins 1815
hafði maður, sem enginn þekti, setst að í bænum og dottið
í hug að nota harpeis í stað gúmmílakks, og auk þess að
binda liðina í armböndum saman á miklu auðveldari hátt
en áður hafði tíðkast, þar sem þeir höfðu verið kveiktir
saman. þessi litla breyting hafði valdið því, að útgjöldin
fyrir hrávöru höfðu minkað afarmikið, og var þá í fyrsta
lagi hægt að hækka vinnulaunin, í öðru lagi að bæta vör-
una og í þriðja lagi að selja ódýrara, jafnframt því sem
tekjur verksmiðj ueigandans ukust. Uppgötvarinn að þessu
varð ríkur maður á þremur árum, og er það í sjálfu sjer
gott, og hafði auk þess gert alla umhverfis sig sæmilega