Lögrétta - 19.01.1926, Qupperneq 1

[nnheimta og afgreiðsla
í Veltusundi 3
Sími 178.
LOGRJETTA
Útgefandi og ritstjóri
borsteinn Gíslason
Þingholtsstræti 17.
XXI. ár.
Reykjavík, þriðjudaginn 19. janúar 1926.
4. tbl.
I
Sigurður Jónsson fyrv. ráðherra
anír og stetnu samvinnuí'jelag-
Um víða veröld.
Síðustu fregnir.
Berlínarfregn frá 14. jan. segir,
að Hindenburg forseti hafi fal-
ið Lúther að mynda stjóm á ný.
Hafði forsetinn áður skorað á
jafnaðarmannaflokkinn að eiga
þátt í stjómarmynduninni. En
svo verður ekki, segir símfregnin.
Síðari fregn segir, að Luther hafi
tekist stjómarmyndunin og sje
nýja ráðuneytið algert miðflokka-
ráðuneyti. Stresemann er áfram
utanríkisráðherra.
Atvinnuleysi er nú sagt svo
mikið í Berlín, að 20. hver maður
í borginni hefi ekkert að gera.
Fregn frá Moskvu segir, að
stjórnin hafi ákveðið, að eiga
þátt í undirbúningsfundi um af-
vopnunarmálið í næsta mánuði.
Fregn frá Washington segir, að
senator Borah, formaður utanrík-
ismálanefndar senatsins,. sje and-
stæður þeim tilgangi Coolidge
forseta, að Bandaríkin taki þátt
í hinum fasta dómstóli þjóða-
bandalangsins.
Lundúnafregn segir, að námu-
málið sje enn komið þar á dag-
skrá og hafi bæði námaeigendur
og verkamenn komið fram með
tillögur um það. Námaeigendur
segja lífsnauðsyn að lengja
vinnutímann, en verkamenn halda
fram þjóðnýtingu. Málið verður
mesta deilumál í Englandi fyrst
um sinn, segir fregnin.
1 Wilbarton í Bandaríkjunum
fjellu saman göng í kolanámu og
urðu yfir 100 menn þar innilukt-
ir. 8 náðust með lífi, en um 100
fórust.
20 skip lágu 15. þ. m. innifros-
in í Finskaflóa, flest rússnesk, og
sögð í töluverðri hættu. Matvæli
voru flutt til þeirra á flugvjelum.
Hafa miklir kuldar verið víða um
Norðurálfu nú að undanfömu. 1
Póllandi hafa úlfar orðið nær-
göngulir mönnum og ráðist á fólk.
Hafa þeir jafnvel ætt inn í borgir.
I Norður-ltalíu hefur verið mikil
vetrarharka og snjóþyngsli.
Frostið sumstaðar um 20 st. og
hefur víða haft alvarlegar afleið-
ingar.
þjóðabandalagið hefur gengist
fyrir að koma upp stofnun til
þess að styðja sambönd og sam-
vinnu milli vísindamanna og lista-
manna um allan heim.
Fregn frá Washington segir,
að bindindismannafulltrúinn P.
Johnson sje nýkominn heim
til Evrópu og segi að bannið þar
hafi ekki haft þann árangur sem
við hafi verið búist. í Ameríku
segir hann að bannlögin hafi gert
meira tjón en gagn. þingmaður
einn í Bandaríkjunum hefur ver-
ið dæmdur í tveggja ára fang-
elsi fyrir bannlagabrot.
Noregsbanki hefur hækkað for-
vexti úr 5 í 6%. — þýski ríkis-
bankinn hefur lækkað forvexti úr
9 í 8%.
Franski jafnaðarmannaflokkur-
inn hefur ákveðið að taka ekki
þátt í stjórnarmyndun nema hann
fái að ráða vali meiri hluta ráð-
herranna.
Um árás þá, sem ræningjar
gerðu á jámbrautarlest í Mexíkó,
sem getið var um í síðasta blaði,
segja síðari fregnir, að hún hafi
verið framin af mikilli grimd.
Ræningjarnir skutu á fólkið, sem
var í lestinni, skáru sumt á háls,
kyrktu aðra eða börðu til dauða.
andaSiit aS heTmTiT slnu, Tcsta-
felli, 16. þ. m., nær 74 ára gam-
all, fæddur 28. jan. 1852 á Litlu-
strönd við Mývatn. Var hann
þingeyskur að ætt, bróðir sjera
Árna, sem lengi var prestur á
Skútustöðum, en síðast á Hólm-
um í Reyðarfirði. 1888 kvæntist
Sigurður eftirlifandi konu sinni,
Kristbjörgu Marteinsdóttur frá
Bjarnastöðum í Bárðardal, og árið
eftir fóru þau að búa á Ytstafellí
og bjuggu þar til þess er Sigurð-
ur varð atvinnumálaráðherra og
fluttist til Reykjavíkur, í ársbyrj-
un 1917. Búa nú tveir synir þeirra
á Ytstafelli, Jón og Marteinn, en
þriðji bróðirinn er við guðfræði3-
nám. þrjár dætur eiga þau einnig
á lífi: Guðbjörgu, gifta Jóni Páls-
syni á Stóruvöllum í Bárðardal,
Hólmfríði, gifta Stefáni Tryggva-
syni á Arndísarstöðum, og Krist-
ínu, símamey hjer í Rvík.
Sigurður var af góðu bergi
brotinn, gáfumaður og merkis-
maður í mörgum greinum. Lengst
um æfinnar var aðalstarf hans
bundið við búskaparstörf og hjer-
aðsmál, einkum snertandi sam-
vinnufjelagsskap þingeyinga. En á
síðari árum varð starfsvið hans
víðtækara. Hann var nokkur ár
ritstjóri Tímarits samvinnufjelag-
anna og á þeim árum fór hann
fyrirlestraferðir víða um land til
þess að kynna almenningi hugs-
Síðan flýðu þeir burt á eimreið-
inni. Herlið var sent út til þess
að handsama þá og fjellu margir
ræningjanna, en hinir voru hand-
teknir.
Parísarfregn segir, að vísinda-
fjelagið þar hafi lýst yfir, að
læknar tveir hafi fundið serum,
sem verji menn fyrir stífkrampa.
----o——
Frú Stefanía Guðmundsdóttir
leikkona andaðist 1 Kaupmanna-
höfn 16. þ. m., hafði legið þar á
sjúkrahúsi frá því seint í sumar
í gallsteinaveiki og var skorin
upp, en dó nokkrum dögum eftir
uppskurðinn. Hún var tæplega
fimtug að aldri, faedd 1876.
anna. Var hann bæði vel ritfær
maður og vel máli farinn. Við
fyrsta landkjörið, sumarið 1916,
var hann efstur á lista nýmynd-
aðs flokks, sem nefndi sig: óháða
bændur, til aðgreiningar frá
Bændaflokknum, sem þá var á Al-
þingi. Náði hann kosningu, en
hafði ekki á þingi setið áður.
Hann hafði verið Heimastjórnar-
maður, en nú var hin eldri flokka-
skifting farin að riðlast, og er Jón
Magnússon myndaði fyrstu þrí-
menningastjórnina á Alþingi í árs-
byrjun 1917, var Sigurður tekinn
í ráðuneytið sem fulltrúi nýs
Bændaflokks, sem þá myndaðist í
þinginu og hefur síðan haldist þar
og er það Framsóknarflokkurinn.
Sigurður var þá hálfsjötugur að
aldri og kominn á afturfararskeið.
Hlaut hann, eins og gengur, bæði
lof og last í ráðherrastöðunni. En
að eðlisfari var hann samvitsku-
samur maður og vildi alt vel gera.
Hann gegndi ráðherrastörfum
rúm 3 ár, eða fram á árið 1920, er
Pjetur Jónsson frá Gautlöndum
tók við atvinnumálaráðherraem-
bættinu. En Sigurður sat á öllum
þingum frá 1917 og fram til
þessa. Skömmu fyrir andlát sitt
hafði hann sagt af sjer 'þing-
mensku vegna heilsuleysis, og
hafði hann legið veikur frá því á
síðastl. sumri.
Frú Stefanía er hjer öllum kunn
fyrir leiklist sína og sakna henn-
ar margir. Verður hennar bráð-
lega nánar minst hjer í blaðinu.
Frú Steinunn Jónsdóttir, móð-
ir frú þorbj. Jensen, konu Thors
Jensen, framkvæmdarstjóra, and-
aðist á heimili dóttur sinnar og
tengdasonar 17. þ. m., 92 ára
gömul, fædd 11. okt. 1883 á Bergs-
holti í Staðarsveit, en bjó lengi
með manni sínum, Kristjáni Sig-
urðssyni í Hraunhöfn í Staðar-
sveit. Dætur hennar eru þær frú
Steinunn, ekkja Alberts þórðar-
sonar bankaritara, og frú þor-
björg Jensen, en 3 syni á hún á
lífi, alla búsetta vestan hafs.
-,.-....0—r.
Brjef
til embættismanna ríkisins.
Síðastl. sumar sendi jeg brjef
til allflestra embættismanna rík-
isins, þar sem jeg bað þá um álit
þeirra um hve nauðsynleg þeir
teldu bamaheimili fyrir vanrækt
böm hjer á landi, og hafa margir
endursent mjer fyrirspumarbrjef
þessi, og er jeg þeim þakklátur;
en þó eru þeir fleiri, sem enn
ekki hafa gjört það, og er mjer
það bagalegt mjög, því jeg bjóst
við að jeg með þessari aðferð
gæti fengið ábyggilegar upplýs-
ingar, yfir land alt, um þörf
slíkra heimila eða reglubundins
starfs í þá átt að útvega ábyggi-
lega dvalarstaði fyrir slík böm i
sveit, ef þau reyndust ekki fleiri
en það nægði.
Fyrir lok maímánaðar þyrfti
jeg endilega að vera búinn að
ía brjefin aftur frá þeim, sem
vildu veita rnjer slíkar upplýsmg-
ar, til þess að jeg fái tíma til
að vinna úr þeim og gjöra til-
lögur mínar á næstu prestastefnu
í þessu máli.
Sjálfum finst mjer þetta svo
þ.ýðingarmikið spursmál, og það
ekki síður eftir að hafa fengið
svör nokkurra, að jeg vonast
fastlega eftir, að fá brjefin endur-
send með sem greinilegustum
svörum og helst greinilegii en
spurningarnar gefa tilefni til,
sjerstaklega frá skólastjórum
bai-naskóla í kauptúnum, sem
munu þekkja börnin þar best, og
frá hjeraðslæknum, sem mjög oft
vita manna best hvar skórinn
kreppir að, þegar um vanrækt
börn er að ræða,
Að allir prestar hafi endursent
mjer fyrirspurnarbrjef mín fyrir
lok maímánaðar treysti jeg fast-
lega, þareð jeg er að afla slíkra
upplýsinga fyrir þá og í þeirra
nafni. Skyldi einhver ekki telja
þetta mál þess virði að eyða 20
aurum í frímerki undir svar sitt,
sem jeg naumast geri þó ráð fyr-
ir, má senda mjer það ófrímerkt
og mun jeg leysa það út, aðeins
að jeg fái sem flest og greini-
legust svör.
Hafi einhverjir glatað brjefi
mínu eða ekki fengið það, en
jeg heldi, að jeg hafi sent öllum
prestum, sýslumönnum, hjeraðs-
læknum og skólastjórum fyrir-
spurnir þessar og auk þess all-
mörgum embættismönnum, þá
væri mjer þó kært — máske enn
kærara — að þeir sendu mjer
nokkrar línur með áliti sitt um
þetta mál, bæði um þörf á eftir-
liti með uppeldi bama, fremur en
nú er, bamaheimili og yfir höfuð
um það er mestu máli skiftir
hjer.
Treysti jeg og bið alla góða
menn, að þeir láti mjer ekki
bregðast vonir mínar um góð og
gegn svör, upplýsingar og álit
þeirra í tæka tíð.
Vinsamlegast
Guðm. Einarsson
þingvöllum.
„Tíminn“ og „Vörður“ og helst
sem flest blöð em vinsamlega
beðin að birta brjef þetta.
----o-----
Gunnlaugur Ólafsson, umsjón-
armaður Fríkirkjunnar, er nýdá-
inn, fjell út af bíl síðastl. laugar-
dag og meiddist svo, að það leiddi
hann til bana. Hann var gamall
og góður borgari hjer í bænum.
Borg-in eilífa
örfáar ferðaminningar.
Eftir Gunnar Ámason
frá Skútustöðum.
I.
Róm! það er eitt af töfranöfn-
unum, sem lykur upp æfintýra-
heimum fyrir hverjum sem nefnir
það, og öllum sem heyra það. Ung-
ir og gamlir um allan heim þekkja
vald þess, vita að það fær einna
viðkvæmustu og hljómþýðustu
strengi til að titra og veitir þeim
hverja hugsýnina af annari. það
vekur í einu dýran draum og
sterka þrá eftir að lifa hann. Vera
má að þessi máttur nafnsins skýr-
ist ekki betur en með viðumefn-
inu „borgin eilífa“. það er óneit-
anlega það mesta stómefni, sem
hægt er að hugsa sjer á nokkrum
bæ, og samt finst vafalaust eng-
um að Róm kafni undir því nafni.
Hitt er víst, að menn telja það
sannmæli sinn á hvem veginn.Einn
af því að hann veit að þar eru
enn rústir og menjar hámenning-
ar heiðninnar, sem þar bar feg-
urstu blómin. Annar sakir þess,
að þar eru sköpuð og verða ætíð
flest ódauðleg listaverk síðari alda.
þriðji vegna þess, að þar finst
honum hin heilaga Jerúsalem vera
komin á jörðu niður. Sumir —
og það er allur hávaðinn — telja
alt þetta og meira til.
það er því engin furða, þótt
menn dreymi Róm löngum um æf-
ina, og ferðist þangað oftar í hug-
anum en til nokkurs annars staðar
á jörðinni, fyrir utan átthagana
Og ólíklegt er að margir sjái í
aurana til að komast þangað, ef
þeir ætla sjer það kleift á nokk-
urn hátt. En hitt ætti öllum að
vera líka fullljóst, að það er ekki
nóg að skjótast sem snöggvast
inn fyrir múra borgarinnar eilífu.
þeir hafa minst af henni sjeð,
þótt þeir hafi gengið um hana
nokkra daga. Jafnvel fyrir þeim,
sem hafa verið í henni misserum
og árum saman hefur hún síður
en svo opinberað alla dýrð sína og
leyndardóma. Sje það satt, sem
frægur maður sagði um London,
að enginn þekti hana þótt hann
hefði verið í henni alla æfina, þá
er það enn sannara um Róm. Hana
þekkir enginn fyr en hann hefir
lifað alla fortíð hennar, sem nær
nokkrar aldir aftar í tímann en
tímabil vort, jafnvel í anda, og
nútíðina, og meira að segja reynt
að rekja framtíðarfræði hennar.
Skyldi nokkrum takast það alt,
þótt hann lifði manna lengst. það
væri heldur ekki nægilegt, hann
yrði líka að læra að meta rjett
alla listafjársjóði hennar, og þó
eru margir þeirra einir sjer ærin
nóg andans þraut fullgildum með-
almönnum á því sviði. þessvegna
lifa fæstir það, að sjá nema eins
og skuggann af dýrð „borgarinn-
ar eilífu“. En það er líka meira
en lítið.
Nú skilst, að þótt jeg hafi borið
gæfu til að líta Róm með eigin
augum og dvelja þar nokkra daga,
þá get jeg hvorki nje reyni til að
lýsa henni að nokkru ráði. Jeg
ryfja aðeins upp nokkrar sólfagr-
ar minningar, leik mjer við að
draga upp nokkrar myndir sem
jeg sjálfur ann og ætla að öðrum
sjeu kærar. Og er þó vandsjeð
hvort mjer tekst að gera þær
skýrar. Eins verð jeg líka að drepa
við og við á sögu Rómaborgar,