Lögrétta - 13.04.1926, Síða 1

[nnheimta og afgreiðsla
í Veltusundi 8
Sími 185.
LOGRJETTA
Útgefandi og ritstjór*
Þorstelnn Oíslason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXI. ár.
ftejkjayfk, þriðjudagiun 13. apríi 1926.
16. tbl.
I£.
Með síðustu skipum. hafa komið töluverðar birgðir af
allskonar vefnaðarvörum og meira kemur með næstu
skipum. — Verðið 1 æ k k a ð að mun og eldri birgðir að
sama skapi.
Meðal annars hafa komið:
Cachemir sjöl, tvílit sjöl, Káputau, Gardinutau, Cheviot í
drengja- og karlaföt, egta indigo lituð, 2 nýjar tegundir
af frönsku klæði, sérlega fallegar og vandaðar, Kjólatau,
Morgunkjólatau, Nærfatnaður kvenna úr allskonar efni,
Kven-, barna- og karlasokkai-, mikið úrval, Borðdúkar,
Dívanteppi, Húsgagnatau, Rekkjuvoðirnar góðu. Feikna
úrval af allskonar Fóðurtauum, Tvisttauum, Oxfords,
Ljereftum, þ. á. m. egta Hörljereft frá 2.20, Flúnel
o. s. frv.
Gjörið svo vel að athuga verð og vörugæði
Verslunin Björn Kristjánsson.
Um víða verðld.
Síðustu fregnir.
Mússolíni lagði á stað í för til
Afríku snemma í þessum mánuði
og var viðbúnaður mikill til þess
að gera förina sem hátíðlegasta
og voru í henni 16 herskip. Er.
rjett áður var honum sýnt til-
ræði, skotið á hann, sem þó hafði
ekki annan árangur en þann, að
hann skeindist lítið eitt á nefi.
Var það ensk aðalskona, sem
skaut, og lítur út fyrir að hún sje
geggjuð. Kveðst hún hafa ætlað
að skjóta páfann líka og hafa
fengið skipun frá æðra heimi um,
að vinna þessi verk. — En Afríku-
för Mússólíni er sögð standa i
sambandi við hugsun hans um ný-
lenduvinninga. Hann hafði nýlega
sagt í ræðu, að framtíð Italíu væri
á hafinu og skoraði jafnframt á
landa sína, að fylgja sjer til sig-
urs.
óeirðir urðu nýlega í Feneyj-
um og sló í bardaga milli ame-
rískra sjómanna og Fascista og
særðust margir.
Byltingarhreyfing er sögð í
Grikklandi og mögnuðust í Salo-
niki. Hefur flotinn verið sendur
þangað til þess að skerast í leik-
inn.
Nýlega var gerð tilraun til þess
að myrða innanríkisráðherra
Rússa, og liggur hann særður á
sjúkrahúsi.
T vikunni fyrir páskana urðu
óeirðir í Indlandi milli Hindúa og
Múhameðstrúannanna. Börðust
þeir á götunum í Kalkútta og eyði-
lögðu kirkjur og musteri hvorir
fyrir öðrum. óeirðirnar voru
stöðvaðar með hervaldi.
Helstu menn meðal Rússa
þeirra, sem landflótta eru, sitja
nú á fundi í París og bera saman
ráð sín um samtök til þess að
koma ráðstjórninni á knje og
breyta stjórnskipulagi Rússlands.
Um 400 manns kvað vera á fund-
inum.
Floti Breta hefur verið aukinn
um 82 skip á síðustu 4 árum.
1 Frakklandi er nú farið að
safna fje handa ríkinu með al-
mennum gjafasamskotum, til þess
að greiða innanlandsskuldirnar og
rjetta við gengi frankans. Fjár-
lagafi’v. stjórnarinnar var loks
samþykt af báðum þingdeildum
snemma í þessum mánuði.
Abd-el-Krim hefur boðið óvin-
um sínum á friðarfund í næstu
viku og hafa þeir samþykt að
koma þar.
12. þ. mán. segir fregn frá
Moskvu, að afskaplegir land-
skjálftar og eldgos sjeu á Kam-
sjatka.
Vatnsflóð hefur gert stórskaða
i Bagdad.
Þingtíðindi.
8. umræðu fjárlaganna verður
lokið í dag í Nd. og hefur hún
staðið yfir 4 daga. Annars hafa
lengstar og hvassastar umræður
orðið um tillögu frá Jónasi Jóns-
syni, sem fram var borin í Sam.
þingi um vöndun á vali á trúnað-
armönnum landsins erlendis.
Höfðu á nokkrum þingmálafund-
um verið samþyktar áskoranir,
sem fóru í þá átt, og var, eftir
allmikið þjark milli flutnings-
manns og ýmsra þingmanna, sam-
þykt hvohljóðandi rökstudd dag-
skrá frá Jak. Möller: „Með því að
Alþingi telur óþarft að bera fram
ályktun um jafn sjálfsögð atriði
og tillagan ræðir um, og að það
beri að skoða sem óskráð lög, að
vanda sem best val á trúnaðar-
mönnum landsins, tekur þingið
fyrir næsta mál á dagskrá“.
Fossavirkjun á Vestfjörðum.
Fjái'hagsnefnd Nd. flytur frv.
um, að atvinnumálaráðherra fái
heimild til að veita hlutafjelög-
unum Dansk-íslandsk Anlægssel-
skab í Kaupmannahöfn og Islands
Salt- og kemiske Fabrikker í
Revkjavík sjerleyfi til virkjunar
Dynjandisár og annara fallvatna
í Arnarfirði, en þar til eru nefnd-
ar þessar ár: Svíná, Mjólkurám-
ar og Hofsá. Orkuver ráðgerir
frumv. að reist sje í Arnarfirði
og iðjuver í önundarfirði til
málmbræðslu, leirbrenslu, salt-
pjetursvinslu o. s. frv. — I grein-
argerð segir:
„Fjelögin Dansk-islandsk An-
lægsselskab og Islands Salt- &
kemiske Fabrikker hafa heimild-
ir á vatnsorku í ánum Dynjandh
Svíná, Mjólkuránum og Hofsá í
Arnarfirði. þau eiga og námu-
rjettindi allmikil í önundarfirði,
þar á meðal bæði leirnámur og
járnnámur. Hefir efnafræðileg
rannsókn farið fram á námum
þessum, og hefir niðurstaðan af
þeim rannsóknum orðið sú, að
járnvinsla og aluminiumvinsla úr
þeim muni verða álitleg fyrirtæki.
Verkefni fjelagsins telja stofn-
endur að verði: 1. Að vinna
málminn úr námunum. 2. Virkjun
fossanna. 3. Að nota orkuna til
þess að vinna járn, aluminium o.
fl. . . . Til þess að rannsaka
málminn var fenginn norskur
verkfræðingur, sem fór til ts-
lands skömmu eftir stofnun fje-
lagsins á síðastliðnu vori, og kom
hann til baka um haustið. Til
þess að rannsaka fossana og
gera bráðabirgðaáætlun um virkj-
un þeirra var fenginn norski
vatnsverkfræðingurinn Hout, sem
fór strax til Islands, en kom ,síð-
ar til baka en hinn fyrnefndi.
Auk þessa fór trúnaðarmaður vor,
prófessor E. Schou, til íslands í
byrjun júlf til þess að kynna sjer
staðháttu.
Af þeim skýrslum, sem fyrir
hendi eru, sjest, að málmurinn
(brúnjárnsteinninn) er í lagi,
sem gengur eftir endilöngum
skaganum. í basalt-klettunum,
1000 fet yfir sjávarmáli, er lá-
rjett leirlag, er málmurinn þar í
lögum, 25—40 cm. þykkum. Má
þvf telja, að þaraa sjeu 140 mill.
smálesta af málmi. . . Rann-
sóknir Houts verkfræðings sýna,
að virkjun fossanna er auðveld,
og kostnaðaráætlanir að virkjun-
in er ódýr. . . . Allir fossarnir
verða virkjaðir strax og aflstöð
reist hjá Borg. Virkjunin er ráð-
gerð þannig, að Dynjandisá og
Hofsá verði veitt gegnum neðan-
jarðarræsi í lón (uppistöðu- og
renslisjöfnuðarlón) við Mjólkur-
árfossinn; verða þá allar árnar
virkjaðar með sömu fallhæð, ca.
310 metrum. . . . ódýrast væri
að virkja vatnið í þrennu lagi: 1.
Fallvatn Mjólkurár, sem fram-
leiða á 14,200 turb. h.o. 2. Veita
Dynjandisá og Svíná í sama veitu-
lón 14,300 turb. h.o. 3. Veita
Hofsá í sama veitulón 6,700 turb.
h.o. Samtals 85,200 turb. h.o., ca.
38,400 rafmagnshestorkur árl.
Virkjunarkostnaður við 1. lið
mundi vera ca. 4—-5 milj. króna:
annar og þriðji liður yrði mun
ódýrari. Góð not fyrir aflið mundi
maður hafa við að vinna og bræða
málminn. Loks væri það eðlilegt,
að nokkur hluti orkunnar væri lát-
inn í tje sveitum þeim, sem liggja
næst orkuverinu. Nægilegt mundi
vera, eftir áliti kunnugra, að
áætla 2000 hestöfl til þessa. Sveit-
um þessum yrði maður að gefa
kost á þessari orku fyrir sann-
gjamasta verð, eða öllu heldur
með sjerlega góðum kjörum, og
ætti verðið helst ekki að fara
fram úr 100—120 kr. fvrir árs-
hestorku til nýtingar til ljóss og
hita, og eitthvað lægra fyrir orku
til iðnaðarnotkunar“.
Nýr banki.
Meirihluti fjárhagsnefndar Nd.
segir í álitsskjali sínu um stofn-
un nýs banka:
Með lögum nr. 47, 1923, var
ríkisstjórninni veitt heimild til að
veita slík hlunnindi, sem frv.
þetta fer fram á, nýjum banka,
sem nafngreindir menn hugðust
þá að koma á fót. Eins og kunn-
ugt er, hugðust forgöngumenn
þeirrar bankastofnunar að hafa
til hennar stuðning norskra fjár-
málamanna og banka, en þær von-
ir brugðust, vegna fjárhagsörð-
ugleika þeirra, sem -um það leyti
dundu yfir norska banka, og varð
því ekkert úr þeirri bankastofn-
un, en heimildin varð ónýt.
Fjárhagsnefnd er nú þeirraT
skoðunar, að hjer sje síst minni
þörf' fyrir nýjan banka nú en þá
var, er tjeð heimild var gefin.
Lánsfjárþörf atvinnuveganna fer
sívaxandi, eftir því sem þeir auk-
ast, en rekstrarfje bankanna
hvergi nærri að sama skapi.
Sparifje landsmanna, sem bank-
amir hafa til útlána, hefur að
vlsu vaxið mikið síðasta áratug-
inn, en hinsvegar hefir fjárhags-
grundvöllur bankanna hlotið að
veikjast mjög af þeim töpum, sem
þeir hafa orðið fyrir, og því brýn
nauðsyn að dreifa áhættunni.
Hjer við bætist það, að verði
Landsbankinn látinn taka við
seðlaútgáfunni, og útlánum hans
settar þær skorður, sem þá verð-
ur að telja nauðsynlegt, og að
nokkru leyti eru beinlínis gerðar
ráðstafanir til í frv. því um
Landsbankann, sem fyrir þinginu
liggur, þé verðui’ svo tilfinnan-
lega þrengt að atvinnuvegunum,
að til vandræða horfir, ef ekki
verður á annan hátt úr því bætt.
Nefndin gerir líka ráð fyrir þvi,
að það sje að minsta kosti með-
fram með þetta fyrir augum, að
stjórnin hefir lagt þetta frv. fyr-
ir þingið nú, enda virðist ekki
önnur leið tiltækilegi'i til að bæta
þetta upp en stofnun nýs einka-
banka. . . .
Nefndin veit nú að vísu ekki
til þess, að nokkur undirbúning-
ur sje hafinn til þess að koma
hjer á fót nýjum banka, eða fje-
lagi í því skyni, eða að fyrírheit
hafi verið gefin um fjárhagsleg-
an stuðning til þess annarsstaðar
að, en meirihlutinn telur það ekki,
að því athuguðu, hve brýn þörf er
á slíkum nýjum banka, nægilega
ástæðu til þess að neita stjórn-
inni um þá heimild, sem farið er
fram á í frv. En hann væntir
þess þá einnig, að stjórnin, ef hún
fær þessa heimild, vinni að því,
að slíkur banki verði stofnaður
hið bráðasta, og þó því aðeins að
sjálfsögðu, að þektir og áreiðan-
legir fjármálamenn eigi þar hlut
í og áskilið hlutafje sje fyrir
hendi. . . . Tveir nefndarmanna,
Bjöi'n Líndal og Halldór Stefáns-
son, gera þó nokkurn ágreining
um d-lið fyrstu greinar. Ásgeir
Ásgeirsson leggur fram sjer-
stakt álit, svohlj.:
Minnihlutinn telur óviðfeldið að
afgreiða nú út í bláinn heimild
til ríkisstjómarinnar um hlunn-
indi handa væntanlegum nýjum
banka, þar sem síðasta þing gerði
ráðstafanir til, að almenn banka-
löggjöf verði sett hið fyrsta og
vænta má, að slíkrar löggjafar
verði ekki lengur að bíða en til
næsta þings — og leggur því til,
að frv. verði felt.
Kvennaskólar.
Meirihluti mentamálanefndar
flytur frumv. um, að landið taki
að sjer kvennaskólana í Reykja-
vík og á Blönduósi. Kenslugrein-
ar í Reykjavíkurskólanum skulu
vera: íslenska, danska, enska,
saga, landafræði, stærðfr., nátt-
úrufr., heilsufr., hjúkrun, teikn-
un, skrift, leikfimi, söngur, út-
saumur, ljereftasaumur, utanyfir-
fatasaumur, fatasnið, prjón, bal-
dýring. 1 hússtjómardeild skal
kenna alt, er lýtur að hússtjóm,
svo sem matargerð, þvott og
meðferð á honum og önnur innan-
húss-störf. Skólinn skal vera
fjögra ára skóli og auk þess hús-
stjórnardeild í tveimur náms-
skeiðum. í greinarg. segir að frv.
sje flutt eftir tilmælum kenslu-
málaráðaneytisins, og í ástæðum
þess segir, að skólinn sje nú rek-
inn svo að segja eingöngu á rík-
isins kostnað og virðist eðlilegt,
að ríkisstjórnin hafi þá einnig
umráð hans, og ekki ósanngjarnt.
| að það kosti sjerskóla fyrir konur.
I Blönduóssskólanum eiga
kenslugreinai fyrst um sinn að
vera þær sömu og nú, Sá skóli er
nú 47 ára gamall.
póknun safnaðarfulltrúa.
Eggert Pálsson flytur frumv.
um breyting á 2. gr. í lögum nr.
36, 16. nóv. 1907, um skipun
sóknarnefnda og hjeraðsnefnda, á
þá leið, að safnaðarfulltrúar fái
6 kr. fyrir hvem dag, sem þeir
eru utan heimilis síns vegna hjer-
aðsfunda (í stað 3 kr. nú). I þeim
sóknum, þar sem söfnuðurinn
hefur ekki tekið að sjer umsjón
og fjárhald kirkjunnar, jafnar
sóknarnefndin kostnaði þessum
niður á alla atkvæðisbæra sókn-
armenn. — Frumv. er flutt eftir
ósk Prestafjelagsins.
lnnflutningsbann á heyi.
Tryggvi þórhallsson og Pjetur
Ottesen vilja setja svohlj. grein
inn í lög um innflutningsbann á
dýrum:
Bannað er að flytja hey til
landsins. þó er atvinnumálaráða-
neytinu heimilt, ef veruleg hætta
er á fóðurskorti, að leyfa inn-
flutning á heyi frá þeim löndum
eða landshlutum, þar sem ekki
ganga neinir alidýrasjúkdómar,
sem borist gætu til landsins með
heyinu, enda sje í því efni leit-
að álits dýralæknisins í Reykja-
vík.
Eftirlitsskipið „pór“.
Sjávarútvegsnefnd flytur svo-
hlj óðandi þingsályktunartillögu:
Alþingi ályktar að samþykkja
kaup ríkisstjómarinnar á björg-
unar- og eftirlitsskipinu „þór“
fyrir alt að 80 þúsund krónur,
með því skilyrði, að ríkið láti
skipið framvegis, meðan það er
vel til þess fært, halda uppi á
kostnað ríkissjóðs samskonar
björgunar- og eftirlitsstarfsemi
við Vestmannaeyjar í 8V2—4
mánuði (vetrarvertíðina) árlega,
sem það hefir haft á hendi und-
anfarin ár, enda leggi bæjarsjóð-
ur Vestmannaeyjakaupstaðar ár-
lega fram 25 þúsund krónur til
útgerðar skipsins.
Bygging strandferðaskips,
Sv. ólafsson, þorl. Jónsson,
Ben. Sveinsson og Halld. Stef-
ánsson flytja frumv. um, að rík-
isstjórnin láti byggja 4—5 hundr-
uð smálesta gufuskip til strand-
ferða og eigi síðar en svo, að
rekstur þess geti byrjað 1. okt.
1927. Kostnaður og rekstur greið-
ist úr ríkissjóði. Skipið skal út-
búið með 70—80 teningsmetra
kælirúmi og hafa minst 40 sjó-
mílna vökuhraða og farþegarúm
handa 40—50 manns. Lán má
taka til byggingarinnar.
----o-----
Margeir Jónsson kennari frá
Suðárkróki hefur verið hjer um
tíma, en er nú farinn heimleiðis.
Bað hann Lögr. að skila kveðju
til kunningjanna hjer, sem hann
hefði ekki getað kvatt.