Lögrétta - 13.04.1926, Page 3

LÖGRJETTA
--
að hafa eftirlit með fommen.ium
staðarins, sem nánar yrðu ákveðn -
ar og mannvirkjum vegna þeirra
sjerstaklega, — þó með aðstoð
staðarhaldara eftir ósk fom-
menjavarðar —; en að láta forn-
menjavörð stjórna vinnu og rækt-
:un hjer fyrir ríkisins hönd tel
jeg ekki verulega heppilegt.
Land þetta sem gestum væri
setlað, ætti stjórnin auðvitað að
mega nota til allra þjóðarhátíða
án sjerstaks endurgjalds til stað-
:arhaldara, enda fengi hann enga
:sjerstaka greiðslu fyrir nein af-
not þess.
Lögregluþjón ætti svo að setjá
hjer yfir sumarmánuðina 3, frá
45. júní til 15. sept., með fylsta
þögregluþjóns valdi, eða máske
^ueixa valdi; en ekki sem undir-
Hb. (t>g skósvein fyrir stjómar-
ráð fprnmenjavörð eða staðar-
haldara ' ;8ettl ÞV1” sýslumaður eða
stjórnarrá^ að skiPa Þann einn
í það starf f°rnmenjavörður
og staðarhálda^ komið sjer
saman um að g** im^raæh tú
starfans
En sje það eitt tilganefnd-
arinnar að reyna að k^a mjei
í burtu af staðnum, veiv^1 Þaið
máske erfitt, ef jeg lifi
heilsu, en fús skal jeg fara hjeð-
að áður langt um líður, ef ríki
og stjórn vill fremur veita eftir-
manni mínum í embættinu betri
aðstöðu til þess að framfleyta
lífi sínu og sinna og með sóma
sitja stað þenna, en þingvmefnd-
in virðist vilja að mjer sje veitt.
Annars eru svo margar ein-
kennilegar tillögur í nefndaráliti
þingvallanefndar að furðu gegnir,
manni finst oft sem rússneskur
hugsunarháttur, — eftir lýsingu
Morgunblaðsins á honum —, liggi í
til grundvallar fyrir þeim, því !
hún virðist mjög áfram um að
flá bændur hjer úr burunni, engu
síður en mig, t. d.: í 1. lagi, er
hún vill gera Valhöll verðlitla
eiganda sínum á þann fagra hátt!
;að stjórnarráð með kænsku sinni
komi í veg fyrir að hægt sje að
:selja hana nokkru verði, vill láta
það beita mjög tvísýnum lög-
fræðilegum skýringum til þess,
rsvo enginn skuli kaupa hana nema
clómur sje áður genginn í málinu
,(sbr. 17. gr.). í 2. lagi tekur
nefndin ekkert tillit til þess þótt
frumvörp hennar til laga (7.—9.
gr.) sem hún vill fá Alþingi til
þess að samþykkja, sjeu brot á
: stjórnarskránní, bara að berja
. sitt fram.
N
Án þess að' ^ta taka formlegá
af mjer land þaA er um ræðir 1
nefndum greinum, eftir s]ers 0
um lögum, getur Alþinþ*1 ekkl einu
sinni ákveðið að hjálegu1’ staðar-
ns skuli lagðar í eyði eða þannað
mjer að byggja þær. Jeg hef h'^ún-
ild til þess að notfæra mjer jöi'ð-
ina á hvern þann hátt, sem mjei*
siýnist, ef það ekki veldur bei-
sýnilegum skemdum eða rýrnun
verðmætis hennar, meir en verið
hafa, og ef það ekki fer 1 bága
við önnur eldri lög. í 3. lagi
virðist sem nefndinni finnist það
cmmiioirt nS lí»oe-ia niður ábúð
jafnóðum og býlin losna; — þá
þarf ekki yð kaupa húseignir
ábúenda þeirra sem“ nú búa á
þeim, það má segja þeim að rífa
hú@ sín og fara með brakið burt
af jörðunni, þeim eða erfingjum
þeirra; — láta syo alt falla undir
prestinn, borgai hpnum það, sem
kotín eru vírt honum til tekna
(9. gr.) en láta hann borga öl!
opinber gjöld og kvaðir þótt það
yrði tífalt hærra ársgjald; hann
yrði því f.vr að hröklast af jörð-
inni og frá embættinuí
Jeg kveinka mjer við að fara
lengra ,út í þessa sálma, en vona
að hugsun nefndarinnar hafi ekkí
verið svona ljót eins og útlit er
fvHr hvað þessi atriði snertir,
að nVtnchn kati 1 raun veru
ekkí meiínt Þetta Þó svo líti út.
" Ýmsar till<<rur nefndarinnar eru
góðar og rjettn:ætar aö því er
þingvöll snertir, því éS hatlð a að
halda hjer 1930 þarf m&gi í$
gjöra áður, og til þess er tíminn
orðinn fullnaumur, ef alt á ekkí
að fara í handaskolum og vinna
öll verða ónýt til frambúðar.
1. Kirkju þarf að byggja.laglega
en ekki stóra, nægði að hún tæki
100—120 manns í sæti. Til þess
mundu nægja 40 þús. kr. Kirkja
sú sem fyrir er er orðín mjög
ljeleg, getur ekki staðið nema
nokkur ár, vegna þess að stjórn-
arráð ljet setja turn á hana 1907.
en svo illa gjörðan, að út frá
honum hefur kirkjan fúnað; rignt
og sn.jóað inn með turninum alt
um kríng, svo að ríkinu ber sið-
ferðileg skylda til að bæta ur
þessu. Auk þess er það ekki
vansalaust fyrir ríkið að kirkja
hjer á þessum stað sje mjög
ómyndarleg og ljeleg.
Kirkjugarðinn þyrfti líka að
lag-færa fyrir þann tíma; Englend-
ingar að minsta kosti hneixlast á
l.jótum kirkjugörðum.
2. Bæjarhús þarf líka að byggja,
hjá því verður ekki komist; * ,
bær sem fyrir er var aðk’ . ^V1 Sa
urbættur svo að lífvæ .^1118 en(i"
i honum 4-5 ír. II' f,est værl
laust og undity-, JSlð. “ P
. . , a^nd onýt, en i
lausu lofti han _.- ....
„ *gn husið ekki lengi.
'L væn það, að neita
pi es í u n SVQ jjggg.^. væi,j ag
g)ora sæmilega við það, strax frá
Þyrjun, vegna þess að byggja ætti
mnan Jítils tíma; ef hann síðar
\iði neyddur til að taka helmingi
hærra lán til aðgjörðar, vegna
þess að ekkert yrði af ríkisbygg-
ingu. Allur þorri landsmanna er
víst líka á sömu skoðun um það,
að ekki sje minni ástæða til að
byggja sæmileg hús hjer en á öðr-
um merkum sögustöðum landsins.
3. Veg heim á túnið, brú yfir
Öxará við Biskupshóla og stíg að
henni er nauðsynlegt að gjöra og
prýði mikil að.
4. Að byggja upp eina til tvær
búðir er vel viðeigandi og setja
nafnsteina á gamlar tættpr er
mjög nauðsynlegt.
5. Sjálfsagt er að kaupa hús-
iö í Fögrubrekku, ef Valhöll og
Konungshúsið verða rifjn og flutt,
annars fremur meiningarítið.
0. Gistihús gott þarf að byggja
þjer í námunda við þingvelli og
skemtilegasta hússtæðið, pn lapg
hættulegasta fyrir gesti, einkum
böx*n, er staður sá, sem nefndin
stingur upp á. Aftur á móti er
það athugunarvert hvort fleygja
eigi í það J/4 miljón xrona af rjk-
is-fje, einkum er míklu hagkvæm-
ara tilboð liggur fyrir, er einstak-
ur maður, reyndur og ábyggileg-
pr, vill taka að sjer að byggja
hús þetta, ef ríkið vill lána hon-
um 2/3 af upphæðinni, gegn 1. veð-
rejtti í sjálfri eígninni, til 20—30
ára. það er þó Vs minni áhætta
fyrir ríkið. Auk þessa vinst ann-
að um leið við það, að Valhöll
verður flutt burt þaðan sem hún
nú er, af hinum fornu búðaitótt-
um, sem hún stendur á. Enn sjást
greinílegar leifar eftir búðir í
kringum Valhöll, þrátt fyrir alt
jarðrask og usla bæði eftir eig-
endur Valhallar og fornmenjavörð.
Ilvað snertir 5000 kr. fjárveit-
íngu til að fleygja í öxará —
sem alls ekki er hætt að bera
fram sand og möl!, er það fjar-
stæða ein, eins og nefndin ætl-
ast til, og ef græða á Vellina
eins og verið hefur, þá væri það
betur ógert. Annars kem jeg að
þeirri f.járv. síðar og notkun henn
ar, svo að gagni mætti verða.
I nefndarálitinu kveður nefndin
að fyrir 1930 þurfi að bæta alla
vegi til þingvalla, en svo fæst
hún ekki meira um það. Skyldi
mega draga mörg ár enn, að byrja
á því, ef gera á veg yfir Mos-
fellsheiði, sem altaf sje fær bílum
um 15 júní, í síðasta lagi. Sá veg-
ur sem nú er, getur oft verið
ófær bílum fram undir byrjun
júlí. það væri hálfleiðinlegt, að
auglýsa öllum heimi hátíð á þing-
völlum, og svo væri ekki hægt að
komast þangað er til kæmi; eða
alt óundirbúið undir móttöku
gesta þar.
Nauðsynlegt er líka að gera bíl-
veg fyrir þann tíma fyrir austan
þingvallavatn og alla leið á Gríms-
nesbraut, og- fullgera hana alla
leið að Geysi.
Ennfremur þarf að gjöra sæmi-
legan bílveg yfir hraunið að Ár-
mannsfelli, eða að minsta kosti
UPP fyrir svonefndan „Leynistíg“,
því verði kappreiðar sýndar á há-
tíð þessari verða þær að fara
fram upp við Ármannsfell, en of-
langt fvrir gesti að ganga alla
þá leið neðan af Völlum; enda
þarf að bæta alla vegina um:
Kaldadal, Uxahryggi og Leggja-
brjót, fyrir þann tíma, en allir
þeir, sem þessa vegu koma, ættu
svo að geta farið þenna nýja v?g
yfir hraunið á þingvöll.
Aftur hefur nefndin efkki minst
neitt á það, að þörf sje á, að gjöra
fagrar sljettar flatir beggja vegna
við Konungshúsið, alt frá Valhöll
til ræktunarstöðvarinnar, sem þó
mundi vera mikil prýði að og
mikil þægindi fyrir gestii þannig
var það þó 930, um það efast eng-
inn. það er leiðinlegt að sjá þess-
ar þúfnaþælur og götutroðninga,
sem ilt er að ganga um, með flag-
sljettum og vatnsjetnum gjótum.
það er lítil ánægja fyrir stjórn
vora og aðra leiðtoga við hátíða-
höldin, að sjá konung vorn og
aðra góða gesti, vera að hnjóta i
þælum þessum, því óvanir munu
þeir flestir að ganga um slíka
reiti við hátíðahöld á helgum
stöðum.
Eins þai’f að bæta túnið hjer
heima og laga mikið fyrir þann
tíma, rífa burtu grjótgarða,
óþarfa traðir, rækta upp mýrar-
sund o. fl.; en ef til vill tekst
mjer að ljúka við það bráðnauð-
synlegasta fyrir 1930, svo aðrir
þurfi ekki að hugsa um það.
Til þess að framkvæma þetta
alt, þarf góðan tíma, annars verð-
ur því hroðað af og verkin ónýt
til frambúðar.
8
Ef báta ætti að hafa hjer til
þess að ferðast á um vatnið, eins
og nefndin gerir ráð fyrir, tel
jeg heppilegast að dýpka ána á
tveim stöðum, en ármynnið þyrfti
að dýpka á hverju vori vegna
framburðar öxarár, til þess að
hægt yrði að fara á bátum eftir
ánni upp fyrir hina fyrirhuguðu
brú, og hafa bátastöðina við stíg
þann er liggur að brúnni. það
yi’ði að minsta kosti hagkvæmast
fyrír notendur bátanna og skemti-
legast, ef það væri hægt að koma
þessu þannig fyrir.
Hinum áður umgetnu 5000 kr.
væri hyggilegra að fleygja hjer í
ána en upp á eyrum; get jeg þó
ekki fullyrt að það væri einhlítt.
En hitt veit jeg, að eftir fyrri
reynslu um framkvæmdir og
kostnað verka þeirra, er fom-
menjavörður hefur látið gjöra
hjer, væri það gagnslaust ef hon-
um væri falin umsjón verksins,
hann er heldur ekki fær um að
sjá um ræktunarstörfin hjer,
sem ekki er við að búast, engum
er alt til lista lagt. Aftur á móti
ætti Alþingi að veita fjárupphæð
nokkra til þess að fommenjavörð-
ur gæti rannsakað hjer ýmsar
tættur, svo sem hól þaxm hinn
mikla austan Brennugjáropsins
(Hamraskarðs), sem enn er með
öllu órannsakaður, en margt
bendir til að sje hinn fomi lög-
rjettustaður. Með grefti í hól-
inn mætti eflaust ganga úr
skugga um hvort svo væri eða
ekki.
Að endingu vil jeg benda á, að
það getur oi’kað tvíxxxælis hvort
gera ætti nokkurn blett í þing-
vallalandi að „almenningi“ og lög-
festa það nafn, því um almenn-
inga eru til lög, sem enn gilda,
en enginn ætlast þó til að eigi að
gilda um þenna reit, sem þing-
vallanefndin vill gefa nafnið „al-
menningur".
í þeim lögum segir svo: „Sætri
má hverr maður gjöra er vill, er
þann almenning eigu, ef hann vill
þar sitja í sumarsetri, ef þat er
úr búfjárgangi“, og enn: „Fiski-
vötn öll í almenningi era öllum
jafnheimil. þar eigu menn að
taka fiska og fugla. þar eigu
menn að telgja við og fæi'a til
skips eðr búðar og er þá viðrinn
heilagur“.
----o------
Prestskosning hefur farið fram
á Seyðisfirði og er Sveinn Vík-
ingur Grímsson þar lögl. kosinn.
in yfirvöld tóku í taumana. Ef til vill gjörði enginn sjer
•grein fyrir til hvers lxann fann, áreiðanlega hugsaði eng-
inn um það, að hann sæi skæi’t ljós; allir höfðu ofbirtu í
auguin. það var bersýnilegt, að þetta var Jean Valjean.
iFx.’amkoma þessa manns hafði nægt til þess að gjöra mál-
sem augnabliki áður hafði verið svo óskiljanlegt, aug-
ijó'M.- AÍlur þe&si hópur manna skyldi undir eins, án þess
að þ,%'f yærí á frekari skýringum, eins og’ leiftri hefði
slegið n’tður í huga þeirra, á augabi’agði, þetta einfalda og
stórfelda atvik, að maður framseldi sjálfan sig til þess
að annar m.^ður yrði ékki dæmdur í hans stað. öll auka-
atriði, allur va“fb aifer smávegis athugasemdir, hurfu fyr-
ir stórkostlegri, glarripandi staðreyndinni. Áhrifin hurfu
fljótt, en meðan á stöð, varð ekki við þau ráðið.
„Jeg ætla ekki’ að ra'ska málarekstrinum meira“, mælti
Jean Valjean. „Jeg £er þ.xx- eð enginn tekur nxig fastan.
Jeg- hefi ýmsu að sixm þjév vitið hver jeg er, og hvert
jeg fer, herra ríkissók/oari, þjeT getið látið taka mig fast-
an þegar yður þóknasf'L Hann gekk að dyrunum. Engir
í’ödd heyrðist, enginn hk>eyf5i hönd eða lið til þess að
stemma stigu fyrir lxonun x. Á þ^ssu augnabliki var eitt-
Ixvað óumræðilega guðdóml egt við iihnn> sem veldur því,
að menn víkja með lotningu.- úr' ‘Vegí. Hann gekk hægt í
gegnum mannþyrpinguna. Kngrínn'' veít, hver lauk upp
hurðinni fyrir honum; það eitt er v'íst, að dyrnar voru
opnar, þegar hann kom að þeim. Þegar Jrann var þangað
kominn, sneri liann sjer við og' mælti: „i'fíTra i'íkissókn-
ari, jeg er albúinn, þegar yður þóknast“. stieri hann
sjer að áheyrendunum og sagði: „öllum yður”- sen' hjer
eruð samankomin, finst jeg' vera verður meða/lmkunav.
tr ekki svo? clUg niinn góður! þegai' jeg hugsa u>tn Það
sem nærri lá að jeg gerði, finst mjer að meiri ástæöN ®Je
til þess að öfunda mig. En jeg vildi vitanlega helst, »ð
þetta hefði aldrei komið fyrir'k Hann fór út, og dyrnarí
lokuðust eins og þær höfðu opnast, því að sá, sem frem-
ur stórfengilegt vei’k, má alt af ganga að þvx vísu að ein-
hver meðal mannfjöldans geg-ist hans þjónn.
Áður en klukkustund var liðin hafði kviðdómurimi
iýst yfir sakleysi Champmatlxieu, og Champmathieu, sem
tafarlaust var látinn laus, fór algjörlega forviða burtu,
lxann hjelt að allur þessi mannsöfnuður væri orðinn vit-
laus, og skyldi hvoi’ki upp nje niður í neinu.
Áttunda bók: Breyting.
það roðaði fyrir degi. Fantina hafði haft hitasótt
um nóttina og ekki getað sofið, en annars voru það fagr-
ar myndir. sem fyrir hugskotssjónir hennar bái’u. Hún
sofnaði uridii’ morgun. Systir Simplicia, sem hafði vakað
.vfir henni, notaði sjer þennan svefn hennar til þess að
blanda nýjan kínadrykk fyrir hana. þessi guðhrædda
stúlka hafði staðið nokkur augnablik í lyfjastofu sjúkra-
hússins og lotið yfir lyfin, sem hún vai’ð að hafa alla að-
gæslu við, vegna þess hvað birtan var lítil í rökkrinu. Alt
í einu leit hún upp og kallaði lágt upp yfir sig. Herra
Madeleine stóð fyrir framan hana. Hann hafði komið inn
án þess að nokkuð heyi’ðist til hans. „Eruð það þjer,
herra borgarstjóri“, sagði hún. — „Hvernig líður vesa-
lings kvenmanninum ?“ spurði hann lágt. — „Ekki illa
sem stendui’. En við lxöfum verið mjög áhyggjufull út af
nenni“. Hún skýrði honum frá hvað gjörst liefði, að Fan-
tina hefði verið mjög veik daginn áður, en að nú liði
henni betur, af því að hún hjelt að borgai'stjórinn hefði
fai'ið til Montfermeil til þess að sækja bamið hennai'.
Nunnan þox-ði ekki að spyi’ja hann, en hún sá fljótlega á
andliti hans, að þaðan hafði hann ekki konxið. „það er alt
gott“, sagði hann; „það var rjett af yður að leiði’jetta
ekki þann misskilning“. — „Já“, sagði hún, „en hvað eig-
um við nú að segja henni, heri’a borgarstjóri, þegar hún
sj er yður, en ekki barnið sitt ? Hann stóð dálitla stund nið-
ursokkinn í hugsanir sínar. „Guð blæs okkur því í brjóst
vona jeg“, sagði hann. — „Við getum þó ekki logið“,
tautaði systir Simplicia í barnx sjer.
Nú vsr orðið alveg bjai’t, og ljósið skein framan í
Madeleine. Nunnunni varð af tilviljun litið á andlitið á
honum. „En guð minn góður, herra borgarstjóxrí!“ sagði
hún, „hvað hefir komið fyrir yður? Hárið á yður er alveg
hvítt“. — „Hvítt!“ sagði hann. Systir Simplicia hafði eng-
an spegil; hún leitaði í poka, þangað til hún fann dálítið
spegrílbrot, senx læknirinn notaði til þess að ganga úr
skugga um, hvort sjúklingar drægju ekki lengur andann
og dauðinn væri kominn. Madeleine tók hanu, hoi’fði á
hár sitt í honum og sagði: „Einmitt það!“ Hann sagði
þessi tvö orð eins og ekkert væri unx að vera, eins og haxm
væri annars hugar. Systir Simplicia varð svo gagntekin
af einhverju óskiljanlegu, sem hún eygði í þessu öllu, að
blóðið stirðnaði í æðum hennar. „Má jeg líta inn til henn-
ar?“ mælti hann. — „Viljið þjer ekki láta sækja barnið
hennar, hei’ra borgarstjóri?“ sagði nunnan — hún þorði
varla að spyrja. — „Jú, en það þairí minsta kosti tvo
eða þrjá daga til þess“. — „Ef hún sæi yður ekki fyr en
þá“, sagði systir Simplicia vandræðalega, „fengi hún ekki
að vita, að þjei væruð kominn aftur; það er enginn
vandi að fá hana til að vera þolinmóða, og þegar barnið
kemur, heldur hún að sjálfsögðu, að þjer hafið komið með
það. þá þyrfti ekki að segja neitt ósatt“. Madeleine virt-
ist hugsa sig um eitt andaitak, þá sagði hann með rólegri
alvöi'u: „Nei, systir, jeg verð að sjá hana. Jeg hefi ef til
vill anmríkt. Nunnan virtist ekki taka eftir oi’ðunum „ef
til vill“, sem gjörði það, sem boi'garstjórinn sagði, óljóst
og einkennilegt. Hún leit til jaxðar og sagði með virð-
ingu: „Ef svo er, getið þjer vel komið inn, herra boi’gai’-
stjóri; hún sefui’“.
Hann gjörði athugasenxd út af hurð, sem var illa læst
og nxai'i'aði, svo að hún gat vakið sjúklinginn, og gekk
þvínæst inn í herbergi Fantinu, gekk að rúminu og lyfti
tjaldinu frá! Hún svaf. Hún di’ó andann með illsvita hljóði
því, sem einkennir þessháttar sjúkdóma og særa móðui'-
hjartað, er hún vakir um nætur yfir dauðadæmdu, sof-
andi barai sínu. En þessi óþægilegi andardráttur skaut