Lögrétta - 29.01.1927, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
XXn. ár.
Reykjavík, laugardaginn 29. janúar 1927.
5.-6. tbL
Votheysgerð
Ekki veit jeg til þess, að
nokkur maður hjer á landi hafi
lagt meira á sig vegna votheys-
gerðarinnar, bæði með hugsun,
vinnu og tilkostnaði, heldur en
Erasmus Gíslason á Vatnsenda.
Vatnsenda keypti Erasmus ár-
ið 1923 og hefur leigt jörðina
síðan, en dvalið þar á sumrin og
unnið að votheyshlöðubygging-
um og heyskap, fyrir sig og ábú-
andann jafnframt, til þess að
gera margskonar tilraunir með
votheysverkun. Skal hjer lýst að
nokkru aðferð hans og fyrir-
komulagi.
Votheyshlöður nefnir hann
þessi hús einu nafni. Hólfin eru
4 samhliða með milliveggj um, alt
úr jámbendri steinsteypu. Þykt
útveggja eru 10 þuml., skilrúma-
veggir 5—6 þuml. Homin ávöl.
Botninn steyptur með vatnshalla,
aít vandlega fágað. Hvert hólf
er 4 m. djúpt, grafið í jörð, vídd
3X4 m. Votheyshlaðan gengur
homrjett út frá þurheyshlöð-
unni, í sambandi við hana og
fjósið. Upp af útveggjum (hólf-
anna eru steyptir ca. 2 m. háir
veggir og gert yfir með járnþaki
(skúrhalli). Dyr eru yfir hverju
hólfi, móti suðri, og í þær feld
trjehurð.
Brunnar tveir eru steyptir í
þurheyshlöðunni, sem hann nefn-
ir: vatnsbrunn og baðbrunn.
Vatnsbrunnurinn er ca. 3 m.
djúpur, vídd 3/4X3/4 m.; hann
er gerður til þess að fá nóg frum-
vatn í heybaðið, sem myndast við
það að lögurinn sýgur gegnum
heyið til baðbrunnsins. Samband
er milli allra hólfanna niður við
botn, svo að lögurinn sem heyið
sleppir geti runnið hiklaust í bað-
brunninn. Þessi lögur er svo aft-
ur notaður til þess að kæla heyið
eftir þörfum. Verður því ekki
frekar lýst hjer, þar sem þetta
er á tilraunastigi. Til að kæla
heyið er notuð tvíbelgjuð vatns-
dæla, með 1% þuml. röri, og
þremur skiftihönum, sínum fyrir
hvom brunn og einum fyrir
steyptan vatnsgeymi, sem vatn er
leitt úr í fjósið og íbúðarhúsið.
Er þetta bæði þjenugt og hand-
hægt. Einnig má nota þessa dælu
til að dæla áburðarlegi og vökva
mat j u rtagarða.
Jeg var staddur á Vatnsenda í
haust, þegar tekið var á fyrsta
hólfinu, til að gefa kúnum vot-
hey. Heyið hafði ekki verið skoð-
að frá því búið var að fylla síð-
ast, svo nú var gaman að sjá
hvemig það liti út. Farg er ekki
annað en eitt lag af húsatorfi,
sem fjell vel saman og þjett að
veggjunum. 1 tveggja til þriggja
cm. lagi er dálítil súrlykt, en þeg-
ar komið er 10 cm. ofan í heyið,
er hún horfin en komin fín, þægi-
leg heylykt. Heyið liggur sljett,
laust og grænt, eins og það væri
nýtekið af jörðinni, vatnsþrung-
ið og safaríkt. Þetta er áreiðan-
lega besta votheyið, sem jeg hefi
sjeð.
Þó mikið hafi verið ritað og
rætt um votheysgerð hjer á landi,
og nokkrir bændur hafi notað það
með góðum árangri, um alllangt
skeið, þá hefur samt, fram að
þessu, vantað raunveralega at-
hugun á því, hvemig vothey
skuli vera, til þess að líkjast sem
mest grasinu nýslegnu á teignum.
Jeg veit ekki til að neinn hafi
komist eins nærri því og Eras-
mus nú, með þessari nýju að-
ferð sinni.
Þetta mál er fyllilega þess vert,
að því sje gefinn gaumur.
Þó að ýmsir hafi sett í súr-
hey, eins og það var kallað upp-
haflega, og það með rjettu, því
lyktin af því er oft vond og súr,
þá hefur svo mikið sleifarlag ver-
ið á því á margan hátt, að varla
er hægt að ætlast til þess með
sanngirni að almenningur tæki
það upp.
Menn grófu holur í hóla eða
hlóðu kakkagryfjur einhversstað-
ar þar sem hægast var að koma
því við hjá bændum, oft án þess
að hug-sa um aðstöðuna til gripa-
húsanna eða gegninganna yfir-
leitt; svo var látið í þessar gryfj-
ur af handahófi. „Heyið er farið
að mæðast. Það er líklega best
að fara að setja í súrhey“, hafa
menn sagt. Svo er fleygt niður
dálitlum slatta. Næsta dag er
kominn þurkur, sem stendur í
viku; þá gleymist gryfjan, því nú
er um að gera að nota þurkinn,
og gryfjan látin eiga sig, opin og
óþakin. Svo kemur aftur rosi; þá
er bætt í gryfjuna, þó með hang-
andi hendi, því búast má við að
þetta skemmist meira eða minna.
Þegar nóg þykir komið í gryfj-
una, er látið á hana farg, annað-
hvort einhver ósköp af grjóti eða
stór moldarhaugur, og þetta svo
látið vera þaklaust. Af þessu
leiðir að regn og snjór eiga greið-
an aðgang að heyinu niður með
veggjum og gegnum sjálfan jarð-
veginn.
Sitthvað fleira hefur orðið til
að draga úr mönnum við vot-
heysgerðina og tefja fyrir einu
hinu þýðingarmesta málefni land-
búnaðinum til eflingar. Á síðustu
árum hefur þetta breytst nokkuð.
Allmargir hafa steypt votheys-
hlöður, og þá í sambandi við þur-
heyshlöðuna og fjósið, en víðast
mun súrlyktin fylgja þessum hús-
um og ennþá er það ygirleitt sóða-
legasta og erfiðasta verkið við
gegningarnar að gefa súrheyið.
Þar við bætist að borið mun það
hafa við, að óbragð fyndist að
mjólkinni. Einnig hefur menn
greint á um það, hvað mikill hluti
af fóðri skepnunnar það mætti
vera, V2—3/4 skamtur má það
vera, segja þeir djörfustu. Eras-
mus segist hafa 6 ára reynslu
fyrir, að kýr megi fóðra á því
eingöngu, sje það rjett verkað.
Jeg efast um að hægt sje að
gera landbúnaði okkar betri
greiða en þann, að finna ráð til
þess að bjarga heyinu frá því að
skemmast, þegar búið er að losa
það á teignum, að minsta kosti
hefði það verið mikilsvirði síð-
astliðið sumar, enda sjer það á
nú, því alment er mikil kvörtun
yfir að kýr geri lítið gagn, því
taðan sje mjög ljelegt fóður í
þetta sinn. Þar á móti þekki jeg
heimili, sem gefa vothey, og
mjólka kýr þar miklu betur.
Það era miklar líkur til þess,
að bæta megi votheysgerðina, frá
því sem nú er, enda full þörf á
því. Það er víst, að til þess að alt
sje í lagi, þurfa hlöðurnar að
vera steyptar en það hefur veru-
legan kostnað í för með sjer, sem
margir bændur munu telja sjer
ofvaxinn. Það er því mín tillaga,
sem jeg vil beina til næsta Bún-
aðarþings sjerstaklega, og Al-
þingis, að fyrir steyptar og vel
gerðar votheyshlöður verði veitt-
ur samskonar styrkur og nú er
veittur fyrir áburðarhús og safn-
þrær.
Eins og bent hefur verið á hjer
að framan, er það ekki smáræðis
kostnaður, sem Erasmus hefur
lagt í við þessar tilraunir, þegar
þess er gætt, að þetta er ekki
ríkari maður en það, að þann
tíma, sem hann má missa, notar
hann til að vinna hjá bændum
til þess að afla sjer fjár til til-
rauna sinna. Þó mundi það ekki
þýðingarlaust að hann mætti
sjálfur gefa sig við að hirða gripi
með þessu fóðri, og það mundi
hann helst kjósa, enda er hann
bæði nákvæmur og vandvirkur
við það. Það má undrun sæta, að
síðasta Búnaðarþing skyldi synja
þessum manni um dálitla hjálp
til frekari tilrauna. Jeg hygg að
það hafi stafað af ókunnugleika
á því, sem hann er að gera.
Nú ætlar Erasmus að senda
sýnishorn til Noregs til rann-
sóknar, þó varla sje hugsanlegt
að heyið reynist eins gott þar
eins og það er heima, því fljótt
er það að breytast þegar loft
kemst að því, besta ráðið mun
vera að geyma það í ís.
Tilgangurinn með línum þess-
um er sá, að benda á, að hjer er
efnalítill maður að vinna verk,
sem þegar er farið að koma
mörgum að góðu liði, en á eftir
að fullkomnast svo, að hver ein-
asti bóndi á landinu geti hag-
nýtt það á þann hátt að grasið,
sem hann ræktar, verði nóg, bæði
fylli- og kjarn-fóður fyrir hans
eigin skepnur. Að því þurfa allir
að vinna.
Á gamlársdag 1926.
Eristinn Ögmundsson.
---o----
Brief
úr Þingeyjarsýslu 22. nóv. 1926.
Síðastl. vetur var veðurmildur
frá nýári. En snjó þann, er kom
í desember, tók seint, því hlákur
vora litlar, og var jarðlítið lengi
vetrar sumstaðar fram til dala,
hjer í Suður-Þingeyjarsýslu. Vor
var dágott og skepnuhöld ágæt;
ipargt af ám tvílembt og lamba-
dauði lítill; maímánuður var þó
fremur kaldur, eins og hjer er
oft. Yfirleitt var sumarið hlýtt
en votviðrasamt, grasspretta
ágæt en nýting heyja fyrirhafnar-
söm og þau að lokum minni og
lakari en vænta mátti eftir tíðar-
gæðum. Allmiklar heyfymingar
voru víða frá f. á. og hey því með
mesta móti í sumarlokin. Sauðfje
var fjölgað nokkuð' og þó slátr-
að talsvert fleiru en í fyrrahaust.
— Snemma í október fór að snjóa
og gerði harðneskjutíð, einkum
síðari hluta mánaðarins. Urðu
frost þá svo mikil, að dæmafátt
mun vera á þeim tíma árs; 15—
16 st. á Celsius sumstaðar fram
til dala. Nóvember hefur verið
hlýrri en mjög úrkomusamur;
regn oft við sjóinn en krepjur og
hríðar í sveitum, sem hærra
liggja. Er nú snjóljett í lágsveit-
um, en alt undir gaddi er fjær
dregur sjó. Mun þetta vera harð-
indalegust vetrarbyrjun hjer síð-
an 1909 (—10), en þá var hjer
einhver allra snjóþyngsti vetur í
mannaminnum, þó lítið sæist þess
getið í blöðum og tímaritum.
Heilsufar fólks var slæmt síð-
ari hluta sumarsins. Slæm kvef-
pest (,,inflúensa“) kom með fiski-
mönnum frá Siglufirði til Húsa-
víkur um mitt sumar og færðist
þaðan upp í sveitir. Lögðust menn
víða með miklum hita (39—40
stig) og lágu alt að viku og
sumir lengur. Nokkrir rosknir
menn dóu úr veiki þessari og
margir voru lengi að því að kom-
ast til fullrar heilsu.
Jeg er nú að lesa Alþingistíð-
indin síðustu, 8—9 mánaða göm-
ul og nýkomin þó. Fáir lesa þau
hjer í hreppi og svo mun það
víðar vera. Ætla jeg að Þingtíð-
indin sjeu landinu dýr bók á móts
við notin og vafasamt að rjett sje
að prenta þingræður, þó stundum
sjeu þær að vísu betri en það,
sem í blöðunum sjest um sömu