Lögrétta - 01.12.1928, Blaðsíða 2

o
LOGRJETTA
á ríðux í meðferð sjálf-
stæðrar þjóðar á fullveldi
sínu og einkum í við-
skiítum við önnur ríki.
Það er erfitt að spá um
það hvað fram kann að
koma við þjóðina á þeim
árum, sem í hönd fara,
en væntanlega eignast hún
enn, eins og oft áður,
góða menn til að halda
á málum sínum með
festu og gætni. Á tíu ára
afmæli fullveldisins
minnast menn hjer með
þakklæti þess starfs, sem
þegar er unnið og
minnast þess jafn-
framt, að það er ekki síður vandi,
að gæta fengins frelsis, en afla
þess. Islendingar vilja halda hik-
laust á fremsta og fylsta rjetti
sínum og vinna veí að því að efla
efnalegt, andlegt og stjómarfars-
iegt sjálfstæði sitt, en hfa í friði
og sátt við aJiar aðrar þjóðir.
J"_ UVL_ IMIeTJLlexxbex'g px'efekit.
Eins og frá var sagt í síðasta
tbl., átti Meulenberg prefekt 25
ára dvalarafmæli hjer 24. þ. mu
Þess var minst með pontifical-
messu í kaþólsku kirkjunni síð-
actliðinn sunnudag að morgni, og
Ungur komstu og hraustur hingafl,
heilagrar kirkju til að yrkja
akurreit með orði spöku,
æðetu kunnur mentabrunnum.
Liðinna alda last og skildir
Ijóð og sögur vorrar þjóöar.
En um langa tíma tengir
tunga vor hið foraa’ og unga.
Höfuðklerkum helgrar kirkju
horfmna tíða, er land vort prýða,
unnir þú, hjeltst mætra manna
minning hátt 1 kirkju þinni.
Vorra fyrri alda eldar
aldrei dóu í lífsins skvaldri.
Frá þeim tímum glæður geyma
guðamál í fólksins sálum.
Líknarskýli lýðum þjáðum
Ijetstu reist Hvað dæmist besta
verkið? Það er, veika’ að styrkja,
flutt þar eftirfarandi kvæði, orkt
af ritstjóra þessa blaðs, hryn-
hendan lesin af Friðriki Gunnars-
syni, en erindið þar á eftir
sungið.
varaa böh, ljetta kvðhrm,
rjetta sjúkum mundu mjúk*.
Mælt hefur sá, er (®ginn migir:
Verið þjáðra vörn og eyðið
veikra raun, og guð mtm launa.
Reist á hæð og helguð Kristi
há við lofti gnæfir bláu,
standandí á bjargastoðum mörgum
styrk og fögur hin nýja kirkja.
Upp mót himni súlur seilast,
sólarkóngs að dýrðarstóh
benda hnga. Hennar standi
heiiagt vald, þótt hverfi aldir.
Þýðust þakkarorð,
þjóðar sæmdarorð,
heill og virðingu hljðttu.
Lén þitt ei þrotni,
leiddur af drotni
langra lífdaga njóttu.
með guðsþjónustu þar «m kvöld-
ið, en á eftir henni var samsæti
i Landakotsskólanum og tóku þátt
i þvi á annað hundrað manns, úr
kaþólsku söfnuðunuœ Jijer og í
HafnarfLrði. Var prefektinum
(Jm víða veröld.
Hennann Sudermann.
Símfregn segir, að þýska skáld-
ið Hermann Sudermann sje dá-
inn. Hann var lengi einn af þeim
höfundum, sem mest bar á í þýsk-
um bókmentum, þótt mjög væri
deilt um hann. Hann var fæddur
í Austur-Prússlandi 30. sept.
1857, af gömlum hollenskum
ættum. Hann stundaði um tíma
háskólanám í málfræði og sögu,
en fór svo að gefa sig að kenslu
og blaðamensku. En kringum
1890 fór fyrst að bera á honum
sem skáldi og aflaði hann sjer
mikilla vinsælda og álits með sög-
unni „Frau Sorge“ og leikritinu
„Die Ehre“. Seinna kom m. a. út
eftir hann leikritið „Heimat“,
sem vakti mikla athygli og fögn-
uð og var víða leikið, m. a. í
Reykjavík. Frá ófriðarárunum
stafar m. a. leikritaflokkurixm
Morituri og ein af síðustu sögum
hans er „Der tolle Professor".
Tvær sögur Sudermanns hafa
verið þýddar á íslensku, Vinur
frúarinnar og Þyrnibrautin og tvö
leikrit hans hafa verið Ieikin hjer.
Eldspýtnaveldi.
Menn skyldu varla halda það
að óathuguðu máli, að óverulegir
Bmáhlutir, þótt nauðsynlegir og
handhægir sjeu, eins og eldspýtur,
geti verið stórfeld verslunar- og
framleiðsluvara og undirrót mikils
auðvalds. Svo er samt, og saga
eldspýtnaframleiðslunnar eins og
hún er nú, er einhver merkileg-
asta saga, sem nokkur einstök iðn -
grein á. Eldspýtnakóngurinn svo
nefndi er einn af umsvifamestu
iðnaðar- og fjármálamönnum
heimsíns. Hann er svíi og heitir
Ivar Kriiger. Hann hefur nú lagt
undir sig langmestan hluta af allri
eldspýtnaframleiðslu heimsins, eft
ir langa, og oft harðvítuga, bar-
áttu. Og enn á hann samt harðan
reipdrátt við eitt af stórveldum
heimsins, því Sovjetstjómin hefur
ákveðið að segja honum stríð á
hendur og heldur uppi við hanu
mikilli samkeppni í Sovjetríkjun-
um með stórtapi. Kriiger byrjaði
í fremur smáum stíl heima í Sví-
þjóð, en nú eru fyrirtækin orðin
stórfeld heimsfyrirtæki, svo að
sænska heimadeildin hafði síðast-,
liðið ár 40 miljón króna hreinan
ágóða. En sænsku verksmiðj urnar
eru ekki nema lítill hluti af verk-
smiðjum fyrirtækisins. „Svenska
’J'ándsticks AktieboIaget“ er frum-
fjelagið, stofnað 1917 með 40 milj.
króna höfuðstól, sem brátt var
aukinn upp í 270 milj., m. a. fyrir
enskt fje. Stærsta dótturfjelagið
er í Ameríku, en í Bandaríkjunum
ræður hringurinn yfir 75% af
markaðinum og í Canada er hann
einráður, í Chile á hann stórar
verksmiðjur og hefur einkasölu
þar og í Peru. I Evrópu hefur
hringurinn tögl og hagldir eld-
spýtnaverslunarinnar í 20 löndum,
og hefui* einkasölu fyrir ríkis-
milligöngu, í 4 þeirra. I Ástralíu
hefur hann allan markaðinn, i
Japan þrá fjórðu, í Indlandi á
hanu 11 verksmiðjur, í Afríku á
hann stærstu verksmiðju álfunn-
ar o. s frv. Hringurinn á sjálfur
og framleiðir alt það, sem að eld-
spýtnagerðinni lýtur. Hann á
skóga, til að fá spýturnar og efni
í pappír í stokka og einkennismiða
og hann á sjerstakar smiðjur, sem
I >_----—------------------------—«i
LÖGRJBTTA
og rit*úori
I’ o r s t • i n » Q
Þing-h(»lt«»tr«6ti n. Sinei 178
lanhwimtn Off afgrf'iMs
i Ijækjargiit.u 2.
| --------------.... , |
búa til vjelar þær,-sem hann not-
ar o. s. frv. Viðgangur fyrirtækis-
ins er fyrst og fremst eins manns
verk, Ivars Kriiger.
Scheer flotaforingi.
Símfrogn segir, að látinn sje
Scheer flotaforingi, einn af kunn-
ustu sjóliðsforingjum heimsstyrj-
aldarinnar, foringi þýska flotans
í orustunni við Jótland. Hann var
fæddur 1863 og starfaði fyrst í
Austur-Afríku, en varð foringi
torpedodeildar 1903 og 1910 yfir-
foringi í stórflotanum nndir
stjóm von Holtendorf. Þegar
heimsstyrjöldin skall á var hann
með flota sinn í Kiel. Að ófriðn-
um loknum varð hann yfirforingi
þýska flotans, en ljet af störfum
sama ár. Jótlandsorustan var
aðalviðburður starfsára hane. Um
hanm og ðnnur fLotamál þjóðverja
á ófriðarárunum hefur hann
skrifað bók (Deutschlands Hoch-
seeflotte iro Weltkrieg, 1920).
Síðustu fregnir.
Locheur ráðberra hefur tilkynt,
að 125 miDjörðum franka hafi nú
verið varið tál endurreisnar hjer-
uðum þeím í Frakklandi, sem lögð
voru í eyði á ófriðarárunum og
sje endurreisnarstarfinu þar með
lokið að mestu. Bretska stjórain
hefur bírt skýrslu um iðnaðarmál.
Er enskum iðnaði skift í 100
flokka og hefur 34 flokkom hrak-
að síðastliðín 6 ár, en 66 farið
fram. Framför er t. d. í silkiiðn-
aði, en afturför í kola-,baðmul!ar-
og járaiðnaði Irar ætla að senda
sjerstaka sendiherra til Berhn og
París. Humber’s og Hillmann’s
bílasmiðjur i Engiandi hafa verið
sameinaðar og búist við meiri
samsteypu, tíl þess að reyna að
bola amerískum bflum burt af
enskum markaðí og siðan helst af
heimsmarkaðinum. Sænski mál-
fræðinguriim Tegner er látinn
Iloover ætlar að mynda 600 mill-
jón punda sjóð tíl tryggingar
gegn atvinnuleysi í Bandaríkjun-
um. Efnafræðisverðlaun Nóbels-
sjóðsina fyrir 1928 hefur hlotið
Wieland professor í MUnchen og
eðlisfræðisverðlaunin Windaus í
Göttingen. Talið er að í Mið- og
Norður-Kína vofi hungursdauði
yfir 12 milljónum martna. Van-
traustsyfirlýsing til Stresemans
hefur verið feld. í Ukraine hafa
fundist rústir stórra bygginga frá
dögum Foragrikkja.
-----o----
Ný kirkja. Nú er hafist handa
fyrir alvöru til þess að reyna aS
fá komið upp nýrri kirkju fyrir
þjóðkirkjusöfnuðinn í Reykjavík
og mun hún eiga að standa á
Skólavörðuhæðinni.
Eldur kom nýlega upp í húsi
norska ræðismannsins hjer í bæn-
um og urðu talsvert miklar
skemdir.
í