Mjölnir - 07.01.1914, Síða 1

MJOLNIR.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Guðm. Guðlaugsson.
5. tbl.
Akureyri 7. janúar.
1914-
Stefnur.
Herra ritstjóri!
Jeg sá að þjer gátuð þess til í síðasta
blaði »Mjölnis« að ýmsa forsprakka
Heimastjórnarfjelagsins hjer, mundi
langa yfir í Samfta/zdsflokkinn.
Jeg hefi nú aldrei talið mig til neins
ákveðins stjórnmálaflokks, en það lítið
jeg hefi gefið mig við landsmálum,
jafnan reynt að »vinsa úr« því sem
fram hefir verið fært frá báðum hlið-
um, það sem mjer hefir sýnst rjett og
gott. — Með þessu móti finst mjer
að jeg hafi oftast rekið mig á eitthvað
nýtilegt hjá flestum. Pað hefir því lík-
lega verið af þessum ástæðum að jeg
tók þessa tilgátu yðar sem stríðni.
Mjer fanst það með öllu óhugsandi
að Heimastjórnarmenn hjer langaði til
að fleyja frá sjer stefnu, er þeir hafa
talið sig fylgja nú um mörg ár. —
Og þó svo ólíklega skyldi takast til,
um »forsprakkana«, var jeg þó með
öllu samdóma yður um það, að þeim
mundi veitast örðugt að fá alþýðumenn
í fjelaginu til »fataskiftanna«, því jeg
hefi haft þá trú að þeir væru, þegar
öll kurl kæmu til grafar, fult svo stefnu-
fústir, sem hinir svokölluðu »höfð-
ingjar«.
Jeg varð því alveg forviða þegar jeg
frjetti að fjelag þetta hefði tekið þá á-
kvörðun að fylgja 5amöandsflokknum
að málum og það, eftir því sem heyrst
hefir, ágreiningslaust, því það er öll-
um kunnugt að stefna sú, er flokkur
þessi hefir, er algerlega andstæð stefnu
Heimastjórnarmanna, og hitt eigi síður
að Samöaní/sflokksmáttarstólparnir hafa
setiðásw’ArraðameinmittviðHeimastjórn-
arflokkinn, t. d. gert ítrekaðar tilraun-
ir til þess að hann yrði lagður niður
F*ó jeg raunar viti að »Mjölnir« er
eigi málgagn Heimastjórnarmanna,
langar mig að fá að benda þeim á,
hvað mjer finst athugavert við þessa
ráðstöfum þeirra, því til hinna blað-
anna þýðir víst lítið að fara. Pau fylgja
bæði 5amftaní/sfIokknum blint.
Pað getur opt komið fyrir að það
sje með öllu eðlilegt að tveir eða fleiri
stjórnmálaflokkar, sem í raun og veru
hafa mismunandi grundvallarstefnur,
vinni saman um stundarsakir. Petta
getur þó því aðeins átt sjer stað að
hvorugur flokkurinn, eða enginn þeirra
ef fleiri eru, keppi a meðan að ein-
hverju ákveðnu takmarki sem hinn eða
hinir eru andvígir.
Pað sem markað hefir grundvallar-
stefnur allra flokka í íslenskum stjórn-
málum nú um allmörg ár, er afstaða
þjóðarinnar gagnvart sambandsþjóð
vorri, Dönum, og svo mun enn verða
um ósjáanlegan tíma.
Vilji maður því gera sjer grein fyr-
ir hvernig afstöðu flokkanna innbyrðis
er háttað, verður fyrst að taka til at-
hugunar, hver er stefna þeirra í þessu
máli.
Síðan 1906 —’07 hafa flestir eða all-
ir, er við stjórnmál hafa fengist, litið
svo á, að því er mjer virðist, að að-
alleiðin til fulls -sjálfstæðis íslensku
þjóðarinnar væri samningaleiðin. Jafn-
framt henni hafa þó sumir haldið fast
við gömlu aðferðina, að reyna smátt
og smátt með einhliða lagasetningu að
draga í vorar hendur sem flest af mál-
um vorum. Peirri aðferð var eingöngu
beitt alt fram að nefndum árum og
gafst furðu vel.
Frá henni hefði aldrei átt að vikja,
Að þeirri niðurstöðu finst mjer Sjálf-
stæðismenn nú vera að komast og það
er enginn efi á að hún er rjett, því
Danir munu seint með samningi við-
urkenna rjett vorn til þess að ráða ein-
ir öllum vorum málum. En það finst
mjer vera sjálfsögð krafa af vorri hendi,
ef vjer hugsum oss að verða eigi á-
valt annara handbendi.
Pað getur að vísu verið rjett, sem
Sjálfstæðismenn halda fram, að þegar
vjer höfum náð á vort vald öllum
öðrum málum, en þeim tveim, er Dan-
ir, nú sem stendur, halda fastast í, þá
muni þeim eigi verða fast í hendi að
annast þau og fúslega taka samning-
um um að vjer förum með þau sjálf-
ir.
Mjer sýnist því stefna Sjálfstæðis-
manna vera sú að vinna af alefli að
því að gera þjóðina svo efnalega stæða
að hún verði í öllu sinn eigin herra
og semja alls eigi um sjálfstæði henn-
ar fyr en hún í raun og veru hefir
það í höndunum.
Hvað Heimastjórnarmenn snertir þá
hafa þeir nú kveðið mjög ríkt á um
það, að frá stefnu þeirri er þeir mörk-
uðu 1909, með frumvarpi minnihlut-
ans í Sambandsmálinu, vilji þeir aldrei
víkja.
Þeir vilji aldrei taka lakari kostum
en þeir þá kröfðust, en rífari kröfur
vilja þeir gera, ef nokkur von er um
að fá þær uppfyltar.
Nú telja þeir mjög óheppilegt að
hreifa málinu og enda alls árangurs-
laust og skaðlegt. Svo muni það verða
urn mörg ár.
En til þess að færa Dönum heim
sanninn um það að þeim sje fyrir
beztu að semja á þessum grundvelli,
vilja þeir, eins og þeir komast að orði,
„tala islenzku við Dani“, það er:
Reyna að draga úr höndum þeirra
sem flest þau mál vor, er þeir hafa
einhvern hagnað af að annast, meðal
annars vilja þeir að vjer slítum alger-
lega viðskiftasambandi voru við þá.
Yfir höfuð segjast þeir vilja halda fram
hrukkulaust kröfu um framgang þeirra
mála er miða að því að efla sjálfstæði
landsins, hvort sem Dönum líkar bet-
ur eða ver. —
Sa/nða«dsflokkurinn vill aftur á móti
reyna nýjar samningatilraunir, enda er
hann eingöngu til þess stofnaður, og
er lifandi enn aðeins i þessu skyni.
Þessar samningatilraunir vill flokkur-
inn byrja á grundvelli þess, sem nefnt
hefir verið »bræðingur« og »grútur«
og það jafnvel þó það sje af öllum
viðurkent að í því hvortveggju felist
stórt stökk ajtur á bak frá eldri kröf-
um uppkastsmanna. —
Peir vilja binda enda á þessa samn-
inga nú þegar eða hið bráðasta og
svo er að sjá að þeir vilji sætta sig
við það, sem fáanlegt er hjá Dönum
nú. Pað hefir verið bent á hverjir
þeir kostir eru, meðal annars í 2. tbl.
»Mjölnis«, og skal jeg því eigi fara
frekar út í þá sálma hjer. —
Til þess að spilla(!) eigi árangrinum
af þessum væntanlegu samningaum-
leitunum vilja þeir að eigi sje hreyft
við þeim málum, sem Dönum eru
viðkvæm, en oss er nauðsynlegt að
fá framgengt. —
Pað er jafnvel fullyrt að Sambands
flokksmenn vilji flýta svo mjög þess-
um samningum að þeir „telji það
mjög vafasamt að rjett sje að sam-
þykkja stjórnarskrárfrumvarp síðasta
þings“ fyr en þeir sjeu fullgerðir.
Pessi ummæli eru meðal annars höfð
eftir þingmannsefni flokksins í sjálfum
höfuðstaðnum og ætti honum að vera
kunnugt, hvað flokkurinn ætlar fyrir
sjer. —
Pað má því fullyrða að flokkurinn
ætli sjer að binda enda á Sambandsmál-
ið á þeim grundvelli sem hann hefir
lagt, svo fremt hann verði í meirihluta
við næstu kosningar, en eins og jeg
hefi leitast við að benda á, er sá
grundvöllur allur annar, en Heima-
stjórnarmenn vilja byggja á og þá
eigi síður leiðin að takmarkinu. —
Mjer er því alls óskiljanlegt hvern-
ig getur staðið á því að menn, sem
telja sig fylgja stefnu Heimastjórnar-
manna, skuli taka þá ákvörðun að
fylgja Sa/nða/zdsflokknum að málum,
þeim flokknum, sem eins og nú stend-
ur er lang andstœðastur einmitt þeirri
stefnu. — Svo andstæður að verði
hann í meirihluta við kosningar — en
að því eru Heimastjórnarmenn að
stuðla með þessu — er með öllu fyr-
ir það girt að hún komi nokkurntíma
til greina. —
Hitt hefði jeg frekar getað skilið, að
Heimastjórnarmenn og Sjálfstæðis-
menn hefðu gert með sjer einhvers-
konar bandalag á meðan þá skilur
eigi verulega á um stefnuna, en það
gerir þá eigi, samkvæmt framanskráðu,
fyr en „uppkastið“ stendur aptur til
boða sem tæplega verður fyrst um
sinn.
Pangað til sýnist mjer stefna þeirra
vera nákvæmlega hin sama: Að hreyfa
eigi sambandssamningum en vinna að
raunverulegu sjálfstœði þjöðarinnar.
Allir, sem fylgja sömu stefnu, eiga
að vinna að sigri hennar, hvað sem
gömlum vœringum liður.
Flokksleysingi.
* *
*
Vjer erum eigi samdóma hinum
heiðraða höfundi um sum atriði í
grein þessari, en höfum þó talið rjett,
að ljá henni rúm, því sumt, sem .Flokks-
leysingi' segir, er fyllilega þess vert,
að það sje nánar athugað.
Ritstj.
Bruni á Siglufirði.
Símstöðin og pósthúsið brennur.
Á Gamlárskvöld um kl. 9 urðu menn
á Siglufirði þess varir að etdur var
kominn upp í gamla barnaskólahús-
inu þar. Var það notað fyrir stmstöð
og pósthús. —
Eldurinn var þegar svo magnaður
orðinn að engin tök voru á að hefta
hann. — Hafa Siglfirðingar þó slökkvi-
tól ágæt í sambandi við vatnsleiðslu
all sterka. —
Brann þar húsið til kaldra kola með
öllu er í þvf var: Bókum og skjölum
símstöðvarinnar og pósthússins og ein-
hverju af póstflutningi. —
Er hætt við að margir verði fyrir
skaða og óþægindum af þessu, eigi
sízt ef nokkuð verulegt hefir legið á
pósthúsinu af peningabrjefum, en bæk-
ur er þau greina allar brunnar. —
Landssfminn mun og bfða nokkurt
tjón. —
íbúð mun engin hafa verið í hús-
inu, en Hk stóð þar uppi og var
því bjargað.
Húsið var vátrygt í brunabótafje-
laginu »Nederlandene af 1845«, scm
etatsráð J. V. Havstein er umboðs-
maður fyrir, hve hátt er oss ókunnugt.
Af djúpi og dölum.
Stúlka hvarf frá Siglufirði á föstudag
fyrir jól. Hún hjet Sigríður Guðnadótt-
ir frá Skjaldbjarnarvfk f Strandasýslu.
— Hafði hún gengið út um kl. 4
nefndan dag og um leið haft orð á því
að hún brygði sér »snöggvast« út.
Síðan hefir ekkert til hennar spurst og
er henni eigi ætlað líf. —
Kirkja brann til kaldra kola á Und-
irfelli f Vatnsdal á annan dag jóla.—
Kviknaði út frá reykháf meðan á messu
stóð. — Símfrjett.
/ Skagafirði bjóða þeir sig fram til
þings Ólafur Briem, Jósef Björnsson
og Jónmundur prestur Halldórsson á
Barði í Fljótum. —
Aukafund hjelt sýslunefnd Eyja-
fjarðarsýslu 6. þ. m. Var þar tek-
ið til meðferðar kornforðabúrsmálið og
ef til vill eitthvað fleira. —
Tvíritunarbœkur
fást f prentsmiðju
Odds Björnssonar,