Norðurljósið - 25.04.1891, Page 2

so
&ORÐURLJÓSÍS.
1891
bteytingu frá því sem nú er, að hregt væri að kaupa ávísanir
og senda beint til útlanda ftá fleiri stöðum á landinu en
Reykjavik. Euis og nú á stendur, verða pær allar að
ganga gegnum pbststofuna í Iteykjavik. áður en pær verða
sendar til útlanda. En mikið hagræði væri pað, ef hægt
væri að senda pær beint frá t. a. m, premur stöðum á land-
inu, svo sem ísaflrði, Akureyri og Seyðisfirði.
Menntamálið er mál, sem parf að halda sívakandi
|>að sem bráðnauðsynlegt er pví viðvíkjaudi er, að koma
hinum æðri og lægri skólum í samband, eins «g margir
beztu óg vitrustu menn pjöðarinnar hafa haldið fram að
undanfornu. Án samræmis og samvinnu vinna skólarnir
hálfu minna gagn en ella. Mál petta er mikið og vanda-
samt, en fiestum lnálum nauðsynlegra og gagnvænlegra,
ef pað kemst í gott horf. Sérstaklega verða menn að
leggja áherzlu á alpýðumenntamálið. Menntun alpýðunn-
ar er sá hyrningarsteiun, sem varanlegar og verulegar
framfarir pjóðarinnar einungis geta byggzt á. Yér höfum
litla trú á pví, að frjáls stjornarskipun, hversu góð og
hentug sem hún er, verði að fullum tilætluðum notum, ef
megin hluti pjöðarinnar er lftt menntaður, éðasvo ómennt
aður, að hann vantar pann proska og sjálfstæði erútheimt
ist til að nota sér pann hagnað, er góð stjórnarskipun
getur veitt. Jafnhliða stjórnarskrármálinu verða menn
pví ávallt að hafa Bienntamálið sem annað aðalpjóðmál
Oss dettur hér í hug vísa eptir eitt af vorum djúpvitrustú
skáldum, pví oss finnst hún hafa hiu fýllstu sannindi að
geytna pessu viðvíkjandi. Hún erpannig:
«Stjórnarfrelsi firrtpeim krapt,
sem fær af menntun staðið,
p a ð e r s a m a o g s j á 1 e g t s k a p t,
sem að vantar blaðið».
Laga skólamálið. Vér megum ekki preytast
að biðja um lagaskólann. J>að getur haft meiri og betri
áhrii á framgang ýmsra pjóðmála, en menn ef til vill nú
geta imyndað sér, að lögfræðingarnir, sem margir, eptir
hlutarins eðli, eru mestu ráðandi í landinu, fái menntun
sina í landinu sjálfu. J>að ætti að geta eflt og glætt
pjóðrækni peirra, að alast upp við sömu kjör og pjóðin
sjálf, með pví Kka að pað á allan hátt sýnist og eðlilegra,
að peir purfi tkki að sækja menntun sína til erlendrar
pjóðar fremur öðrum embættismönnum vorum.
(Me)ra.)
stríða í púsund ár? Og fyrir pessunl fyrstu áhrifum hefif
-líöf. m-isst sjónar á hinni hetri og bjartari hlið Yesturlieims-
lífsins, misst sjónar á: veldi, frelsi, auðlegð og ágæti hins
tórkestlega pjóðlifs, og par með á vonarsljörnu framtíðar-
nmar, sem par er sú Betlehems-stjarna, sem ljómar ytir
öörnm liverjum nýbýliskofa og lætur púsundir allslausra iun-
flytjenda meir en sigra allar mannlegar prautir. Oss dettuf
ekki í hug, að vekja storm á nokkru vatnsglasi eða tebolla —
eins og Ameríkumenn segja, pó vér heyrum last og lof um
annað eins land, pð ætlum vér að oflofið sé öllu lakara og
iskaðsamlegra en lastið. |>að (lastið) Vekur varúð og forsjá,
sem allir purfa við að hafa, en ekki sízt peir, sem ferðafýsn-
in hefir gegntekið. Margur hefir misst hamingju og hjarta-
frið 'fyrtr flas og ofbraust — hvort heldur menn hafa flutt
til Yesturheims eða öðruvísi rasað fyrir ráð fram.
Gísli bóndi hefir auðvituð samið og haldið fyrirlestur
sinn í hjartans hreinskilni og með pví einu markmiði, áð
leiðbeiua náunga sínum.
M.
Pyrirlestur Gísla bi)iida á SYínámefci*
hefir vakið mikinn cstorm á vatnsglasi* í Vesturheimi, eink-
um 1 «Lögbergi». Yér erum nú að vísu ekki vel kunnugir
málstað Gísla, en séu miklar öfgar í fyrirlestri lians, hefði
víst mátt leiðrétta þær með meiri mannúð og minni hrak-
yrðum om höfundinn, sem víst allir hér, sem pekkja hann
miklu betur (en t. d. hr. Jón Ólafsson) hafa hingað til talið
«með bóndum og góðum mönnum*. En væri hann ómerkur
maður, eins og landar hans í vestanblöðunam segja hann sé,
pá væri ástæða peirra pví minni til að gjöra stormhlaup
þetta. Gísli bóndi er ekki sá eiui, sem vænst hefir mikils
af Vesturheimi, en villst og pótzt reyna allt anuað, pegarpar
var komið. örgeðja mönnum verður það opt, að peim sýnist
hið fjarlæga ýmist of bjart eða of svart. j>egur höf. sér basl
■og frumbýlingsskap landa sinna, blæðir honum 1 skap og
gleymir sinni gömlu skuggsjá fyrir virkileikanum. Hiðsanna
er fika (slíkt er fásinna að efa eða draga stórar duhir á) að
allur Þoití hinna ísl. frumbyggja par vestra, einkum í Nýja-
Islandi, eiga við fullt svo mikla annmarka. skort og mann-
raunir að búa sem fátækt fólk á hér, eða skyldi pað vera
furða, par sem heiít pjóöíélug er búið að húa um sig og
*) Smágrein pessi átti fyrir longu að prentast í «Lýð». M. J.
N ý j a r b æ k u r.
«Um læknaskipun á íslandi* heitir nýprentaður bækL
ingur eptir Dr. J. Jönasen. |>essi nytsami og pjóðrækní
rithöfundur á einnig pakkir skilið fyrir petta rit, sem pó
stutt sé (250 bls.), er nálega hið eina rit, sem til er um
lækna á íslandi og ritgjörð ,ein lítil í (oss minnir) „Árs-
riti presta i j>órsnespingi». Ágripið telur upp alla pá
menn, sem reglulegu læknisembætti hafa pjónað, svo ogþá
sem numið hafa læknisfræði, en dáið eða hlotið embætti
erlendis. Röðin bvrjar á Bjarna Pálssyni, peim er bæð1
var vor fyrsti embættislæknir og landlæknir (frá 1760—79).
Hafa með houum 6 fastir landlæknar verið frá þeim tima,
en héraðslækna telur höf. 60 svo og nál. 20 aðra, sem
sumir eru aukalæknar, en sumir hafa verið eða eru er-
lendis. Höfunduinnn telur allstaðar ár og daga, tilfærir
ættir, konur, bústaði, svo og ýmsan apnan fróðleik, svo sem
bréfkafla og merkileg atvik. Greinilegast segi hann frá
upphafi læknaskipunarinnar og stofnun í fyrstu. Voru það
einkum 3 danskir höfðingjar, sem mjög virðast hafa stutt
að pessum miklu umbótum, þeir Rantzau stiptamtmaðup
og peir próf. Buchwaldt og einkum Hjelmsterne,
pótt íslendingar hafi sjálfsagt róið undir líka, einkum
Magnús amtmaður Gríslason fyrst, og síðan skörungurinn
Jón Eiríksson, er pá var að komast í sín stóru metorð.
Dr. Jónassen tilfærir «glepsur» úr bréfum Bjarna, og fieiri
manna, sem eru kostulegar til að lýsa mönnum og tímum.
Hefði enn meira mátt vera af pví dóti, enda finnum vér
pað eitt að pessu fróðlega riti, að höf. lýsir ekki sjálfur
né sýnir lesendum sínum deili á hinum ýmsu merkari
læknum. Upptalning embættismanna með eintómum nöfn-
um og árfölum, er ekki nóg, ef meðfram er ritað fyrir al-
pýðu, og bæði lögfræðingatal M. Stephensens og petta
læknatal Dr. Jónassens, vanta stuttar lýsingar á atgjörfi,
einkunnum og afreksverkum peirra manna, sem taldir eru,
og fallnir eru undir sögunnar dóm.
Bæklingur pessi mun sjálfssgt birtast í tímariti bók-
menntafélagsins.
Fundur Yíftlands hins góða heitir skrautverk
mikið samið og útgefið af Mr. Arthur M. Reeves,
peim er fylgdi próf. W. Fiske hingað til lands. j>ar er
allt sagt um Ameríkufund forfeðra vorra rækilegar og með
fastara vísindlegu gildi en áður mun hafa verið gjört, t. d.
ljósmaðir allir skinnbókarkailar, sem pví efni við koma,
svo sem j>orfinnssaga karlsefnis, Eiríks saga hins rauða
og Grrænlands páttur. Bökin er gefin amtsbókasafni voru
og er dýrgripur. M.