Norðurljósið - 10.03.1892, Síða 2

18
NORÐURUÓSIÐ.
1892
ei<iin pörfutn, heldur tekur á sig skyldur líffæra hinna skiln-
ingarvitanna, pegar þau af einhverjum orsnkum eru orðin
gagnsliins. Hinn blindi maður brúkar höndina fyrir augu;
ltún segir honum tii vegar, með lienni sér hann — ef' svo
inætti að orði komast — andlit vina sinna og vandamanna.
liún les fyrir hann bækur, og pessi þöguli lestur styttir
honum tímann. sem annars væri svo hræðilega langur.
Eins viljusr er höndin í þjónustu hins heyrnar- og tnál-
lausa, pví þegar tumran ekki getur talað og eyrað er lokað.
pá tala fingurnir, pannig lagað hvislingatnál svo Ijóslega fyrir
auganu að það getur skilið pað.
Líffæri allra hinna skilningarvitanna. hversu fullkomin
sent pau eru, purfa hjálpar handarinnar við; pannig býr hún
sjónpípur handa auganu, svo pað getur séð hinar fjarlægu
stjörnur himinsins. og stækkunargler, sem Ijúka upp fyrir
auganu nýjum undra-heiini.
Handa eyrutium býr hún til hljóðfæri, sem hún svo
leikur á og framleiðir hitta fegurstu tóna. Eyrir nefið les
hún ilntar.di blóm og býr til ýms vellyktandi efni, sem pví
etu pægileg. Eins er með tungtina, ef hún hefði ekki þjón-
ustu handarinnar, ýrði liún ekki lengur talin drottning smekks-
ins.
í stuttu máli, petta líffæri tilfinningatinnar er nokkurs-
konar ráðanautur hinna skilningarvitanna og pjónn peirra.
En pó að höndin veiti líkatnanum svona rikuglega þjón-
ustu, pá er ekki minna varið í pá hjálp, er hún veitir hinum
andiegu eiginlegleikum mannsins.
Fáðu höndinni sverð. þá berst hún fyrir pig og verpig;
fáðu henni plóg, pá plægir hún; fáðu henni hljóðfæri, pá
leikur hún á pað fvrir pig; fáðu henni pensil pá málar hún;
láðu henni penna, pá talar hún fyrir pig.
Hvað er pað, sem höndin ekki gjörir? Og hvað hefir
hún ekki gjört? Gufuvelarnar eru einnngis stærri hendur.
sem gjörðar eru til að auka atl hinnar litlu handar mannsins,
Málpræðirnir eru aðeins langir pennar fyrir litlu hendurnar
til að skrifa með! Allar vorar stóru kanónur og vopn, sem
vér á ófriðartímunum drepum meðbræður vora nteð, er ein-
ungis bönd Kains, sem gjörð er stærri. sterkari og blóðugri.
Hvað eru ennfremur skip, járnbrautir, turnar og musteri?
Hvað er lieil borg, heilar borgir eða jafnvel allar borgir á
hnettinum. já. bnötturinn sjálfur, — að svo miklu leyti, sem
niennirnir liafa breytt bonum, — annað en verk hinnar risa-
vöxnu handar, sem allt mannkynið, eins og einn maðuri
vinnur með til að framkvæma vilja sinn.
J>egar eg httgsa um allt pað, sem mennirnir hafa tekið
sér fyrir hendur, frá þeim tíma, að Eva rétti fram hendina
til að plokka ávöxtinn af hinu forboðna trénu, til hinna
myrku tímanna, pá hönd frelsarans var negld á krossinn, og
um allt pað, sein hinar mannlegu hendur hafa gjört gott
og illt síðan, pá fórna eg höndunum og stari á það raeð
undrun og ótta: Hvílíkt verkíæri er ekki höndin í þjóuustu
bins góða! Og hvilíkt voðaverkfæri er hún ekki í pjónustu
hins vonda! Og pó er hún aldrei iðjulaus.
J>að er ekkert verkfæri til, sem höndin ekki getur notað,
G2 hún ætti því sérhvern vinnutíma að taka sér eitthvert
peirra til brúkunar. Vér megum ekki lengur standa í peirri
óskynsamiegu ímyndun, að vinnan tilheyri einstöku mönnum
eða stéttum, heldur eigum vér hver í sínu lagi, og allir í
félagi, konursem karlar, og í hvaða stöðu, sem vér erum, að
eækjast e-ptir nafni og merki iðjumannsins, með pví að ieggja
sjáltir höndina á verkið, til að viuna sjálfum okktir og pjóð-
félaginu allt pað gagn, er vér ntegnum: Yfirvaldið með lög-
unum, hermaðui’i'ítn með sverðinu, trésmiðurinn með söginni,
járnsmiðurinn ine-5 hamrinum, bóndinu með plógnum, námu-
maðurinn með spaðanum, sjómaðurinn með árinni, tnálarinn
með penslinum, skáldið n>eð pennanum og konnn með nál-
inni. En álituin vér oss ofgóða til að vinna gagn á ein-
hvern þenna framantalda hátt, ættu járn óbótamannsins að
kreppa að úlfliðum vorum, og «ss uð vera kastað í fangelsi.
Handtt öllum dugandi körlum og konuin eru til verkfæri,
sem peir og pær verða að temja sér ;tð nota; og fyrir alhi
er petta boðorð: „f hvttða stöðu setn pú ert, pá stuuduðu
hana eptir tnegni11.
Með liverju verður ullarverðið aukfð?
P>Ó eg leggi þessa spurningn bæði fyrir mig og aðra. er
hægra sagt en gjört nð svara henni f'ullnægjandi. Spnrning
pessi hefur verið nú mn mör? undanfarin ár efst á dagskrá
blaðit og blaðamanna, og' tilfinnanleg umkvörtun og óánægja
jafnan klingt við meðal bænda um hvað kaupmenn gæfu illa
fyrir ullina og peim jafnan kennt um ou peirra fjárdrætti,
hvað hún sé í lágu verði. Iín pegar tna.ður les blöðin og sjer
í hve lágu verði hún stendur erlendis, getur peirn ekki verið
um að kenna, pað mun líka optar en hitt verða sú reyndin
á, að kaupmenn gefa meira fyrir ullina en peir standa við,
verða síðan að selja liana tneð skuða sínum, og nevðast til að
færa verzlunarágóðann yfir á útlendu vöruna, en við bað færist
verzlunin í öfttg hlutföll. Almennast er pað, að illri verkun
á ullinni er kennt um petta lága verð, og óálit, sem hútt er
nú komin í erlendis, og pað getur vel verið, að pvt sé nokk-
uð utn að kenna, en ólíklegt er, að pað iiggi einungis í pví,
pví varla getur ullarverkuninni alltaf farið aptnr, pað er
naumast ætlandi pjóðinni með Taxandi pekkingu og par af
leiðandi sómatilfinningu. nð hún vandi alltaf lakar og lakar
vörur sínar; pað getuv verið fleira, sem veldur óáliti ullaiiiin-
ar og jaftivel pað er raargan varir sízt.
Síðansú almenna regla hófst, nð fara að klippa féð í stað
pessað rýja, gengur almenn uinkvörtun hjá um ullar-vinnukon-
um um hvað ullin sé ill til tóskapar og ómögulegt sé að gjöra
almennilegt verk úr henni, nema undan henni sé tehinn allur
„fóturinn11, p. e. nýja ullin, „fyllingin-1, sem klippist með
pegar tekið er af skepnunni; en sé petta hér aðalorsök til að
gjöra ullina illhæfa til tóskapar hlýtur pað einnig að rera
erlendis, pví pó ullin se par unnin í verksmiðjum, verður
nð kemba hana fyrst og síðan spinna, og sé ulliu ill- eða ó-
kembnndi fer spuninn eptir því.
Eptir pví, sem mig rekur frekast minni til, stóð ulí
jafnaðarlega í hærra verði nú fyrir 20—30 árum en nú til
nokkurra ttndanfarinna ára, nú virðist hún alltaffara lækkandi
í verði, og ntér hefur virzt eptir pví sem pað hefur almennar
færst í vöxt að klippa féð, eptir pví Itafi ullaryerðið farið al-
mennar en áður lækkandi. Jeg fullyrðí engann veginn að
klipping fjárins sé orsök í verðlækkuninni, það geta verið
aðrar orsakir, pó mér eptir framansögðu virðist pað hafa við
rök að styðjast, og eg býst við að fá margar mótbárur gegn
þestari skoðun minni, og það er ekki neraa gott, pví eptir
pví sem mál petta er skoðað frá fleiri hliðuni, eptir pví kemst
maður með tímanum nær því rétta. |>að er áríðandi að sem
flestir er í sveit búa, og hafa varla annað til sumar-innleggs
en ullina, láti sig varða petta lífs- og velferðaratriði, og láti
skoðanir sínar kotna pví víðvíkjandi fram í blöðunum. Eink-
um vil eg beina pví að mínum kæru Júngeyingum er jaftian
hafa staðið og standa í broddi fylkingar í pví er til franta
og pjóðprifa horfir. Eg læt hér staðar nema í petta sinn og
bíð par til einhver brýtur pessa skoðun mína á bak aptur.
En hún er eindregin sú, að menn ættu að minnsta kosti að
gjöra tilraun með að láta ekki nema rúna ull til innleggs
í stað ldipptrar. —
Blöndudalshólum 15. febr. 1892.
E. Halldórsson.