Norðurljósið - 12.07.1892, Page 3

1892
NOHÐTIRLJÓSIÐ.
51
Randíöur í Hvassafelli,
saga frá 15. öld eptir Jólias Jóliassoil.
Jog hefi einungis snögglega lesið pessa sögu, og þótt
mör pætti hún nokkuð endaslepp og íijótlega með efnið
farið í síðasta kajta hennar, tel eg kver þetta nýjan og
góðan feng fyrir bóklist vora (litteratúr). Saga pessi er
í raun rettri fyrsta saga pess kyns, sem byggð er á við-
burðum, tiltekinni tíðarmcnning og skýrir mannlýsingar
nafntogaðra manna. Séra Jónas er bæði lipur og gáfaður
sögumaður, og pætti mér ekki ólíklegt, að pessi saga hans
yrði einungis upphaf og góð byrjun betri og stórfeldari
bóka sama kyns, ef höfundinum mætti auðnast að halda
áfram og fynndi tíma og færi til að helga pví starfi allan
áhuga. Hann hefir nægilega næmt og skarpt skáldlistar-
auga fyrir mannlýsingar, mótsetningar og náttúrusýningar
til pess að semja skáldsögur, en einkurn pó par, sem fjöl-
fræði hans og fróðleikur kemur honum bezt að haldi,
en pað vseri í meðferð ,,gefinna“ tíma, manna og atburða.
En vandínn er mikill og vex æ meir sem tímar líða að
semja historiskar frásögur. J>ó virðist mér sem sá
öjótfærnisblær, sem er á síðari hluta sögu pessarar, frem-
ur vera að kenna kringumstæðum, sem sé, tímaloysi, held-
ur en.gáfu- eða kunnáttu-skorti höfundarins.
Beztu kaflarnir eru, frásögnin um heimferð Bjarna og
heimkomu, um komu Hólamanna til að taka hann og um
pindingar hans hjá Ólafi biskupi, svo og aðfarirnar á al-
pingi. Hið lakasta í sögunni er, eins og áður er bent á,
síðasti hlutinn. Bandíði sjálfri er og varla lýst meir en
til hálfs og sálarveröld hennar verður pví 'að mestu hul-
inn heimur, en par áttu pó lesendurnir helzt von á að
fá ofurlítið sýnishoru af himnaríki og h........hinnar
bágu og blindu aldar.
En hvað sem út á söguna má setja með rökum, óska
eg höfundinum til lukku og pess, að hann fynndi köllun
og tíma til að reyna betur dugnað sinn og hæfilegleika í
pessa stefnu. Skáldsögur, byggðar á atburðum, eiga ef-
laust bezt við á yoru landi. Frásagnir höfum vér nógar
og fróðJeik líka, en pjóðlíf vort er enn svo fábreytt og allt
samspil mannfélagsins enn á pvi frumstigi að um verulega-"
rómana-bóklist getur varla verið að tala, nema í mjög
smáfeldum stíl. Smá nóvellur geta að vísu margir sett
saman, en pað er viðurkennt, að varla ein af hundraði,
eins og pær gjörast, í útlöndum, sé pess verð, að keypt
sé og lesiu.
Matth. Jochumsson.
Vöruvöndunarinálið.
19. tbl Nórðuríj. er getið helztu sampykkta viðvikj-
andi vöruvöndunarmálinu á fundi kaupmanna og bænda
] 1. maí s. 1. Nefnd sú er kosin var pá á fundinum til
að semja reglur um ullarverkun, aflauk starfi sínu skömmu
par á eptir. Er nú búið að prenta reglurnar að tilhlutun
og á kostnað verzíunarstjóranna E. Laxdals og E. E. Möll-
ers hér f bæ. Að öðru leyti hefir petta mál legið í dái
eða verið að vefjast á milli kaupnianna par til 29. f. m.
að kaupmenn og verzlunarstjórar hér héldu lolrsins fund
með sér eptir áskorun par til lcjörinna manna úr Eunda-
félagi Eyfirðinga. Var svo til ætlazt, að kaupmenn rituðu
pá allir undir ákvarðanir fundarins 11. maí. En pegar
til kom varð talsverð sundrung i liði peirra. |>ó skrifuðu
loksins allir undir nema kaupm. Chr. Johnasen og borgari
Arni Pétursson. En par með féll petta mál, pví pað var
haft að skilyrði, að undirskriptin væri pví að eins bind-
andi, að enginn viðkomandi verzlunarstjóri eða kaupmaður
skærist úr leik.
Hversvegn.a eru íslendiugar fátæk ])jóð?
Land vort er afskekt, liggur nyrzt í Atlantshafi, og pví
margar sjódagleiðir frá öðrum menntuðuro löndum. Iíafísinn,
pessi „landsins forni fjandi“, eins og skáldið kemst að orði,
heimsækir oss nærfelt árlega, og situr að kynni hjáosslengri
og skemmri tíma, teppir siglingar og samgöngur kringum
landið, hjartað og hyrningarsteininn undir sönnum og veru-
legum framfðrum og menningu pjóðarinnar; straumar rnennt-
unarinnar geta pví ekki náð til vor með fullu afli sínu. Vér
verðum pvi að fara á mis við margt pað, er veitt gæti pjóð
vorri „æðri og betri pekking", og hljótum vér pví ætið að
verða taldir með peim öptustu í framfarasögunni.
|>ótt nú sé að mestu leyti búið að brjóta á bak aptur
uppblásturs-kenninguna, hlýtur pó sérhver að játa, að Jand
vort er kalt og hrjóstugt; óblíða og harðneskja eru mginleg-
leikar pess, og pessi sífelda barátta vor við pessa sterku eigin-
legleika, dregur eigi lítið úr sjálf-stæði voru.
Land vort er í tölu hinna fátækustu landa, eða hvernig
ættum vér að skoða pað öðruvísi, pegar mestur porri lands-
manna er varla sjálfum sér bjargandi og enginn ríkur, pó í
réttu hlutfalli sé skoðað við auðmenn annara pjóða? En af
hverju mun nú pessi fátækt koma? Vissulega meðfram af
öðru en hinni köldu náttúru landsins, eða er pað máske af
pví, að vér íslendingar viljum ekki eiga sem mest, eða erum
vér svo óh'kir öðrum þjóðum að oss sé ekki meðsköpuð löng-
un til að vera sem minnst upp á aðra komnir? Nei, engan
veginn, enginn getur borið oss pað á brýn, að vér séum let-
ingjar og landeyður, sem ekki nennum að hjálpa oss sjálfum.
pvert á móti, íslendingar eru óneitanlega iðjumenn, sem
vinna baki brotnu til að veita sér sómasamlegt lífsviðurværi.
En hvað mun pá valda pessari fátækt? Hvað mun koma
til að iðjusemin getur ekki orðið oss aðgagni? Fyrirhyggju-
leysið, vaninn, eða réttara sagt óvaninn í mörgu, er eflaust
pað, er verður oss að fótakefli. Iðnin megnar lítið, ef vér á
allan hátt bælum niður nytsemi hennar með óverkhyggni,
vinnum aðeins eptir gömlum úreltum vana, án pess að gæta
að, hvort pað verður oss að notum eða ekki, eða hvort vér
eigi á' annan hátt hefðum getað unnið oss meira gagn, hvort
vér eigi hefðum getað veitt oss vinnuna léttari en vér sáum
forfeður vora veita sér hana. »Svona hafði faðir minn og
afi pað», er ekki nóg að segja, ef vinnukraptarnir eru brúk-
aðir óskynsamlega. Iðnin án fyrirhyggju er pví eiiis og
maður á áralausum bát úti á regin hafi.
Yaninn eða óvaninn í ýmsu stendur oss sannarlega fyrir
prifum í mörgu, og létum vér hann ekki ráða eins lögum og
lofum, mundum vér standa betur að vígi en nú stöndum
vér. Að vér íslendingar séum vanafastir, eins og margar
aðrar afskekktar pjóðir, neitar víst enginn. Yér erum seinir
og pungir til að breyta út af fornri venju, og er oss pað
engan veginn láandi, ef vér sjáum að venjan er góð og
pjóðleg, en pví miður, hættir oss stundum við að halda ein-
mitt peim, sem pó helzt mættu missa sig, en sleppa peim
aptur, er betri eru, og grípa pá í stað peirra einhvern hé-
gómann »utanað«, sem pá verður opt á tíðum til skaða, og
til að minnka álitið á pjóðerni voru í augum útlendinga.
það er sorglegt að sjá hvernig vaninn opt blindar oss,
og býr oss pá gröf, er vér fáura ekki upp úr litið fyr enn
um seinan. f>ó vér sjáum og þreifum á, að petta eða hitt,
sem vér vorum vanir við, sé ófullkomnara, en pað nýja, sem
er að ryðja sér til rums, látum vér sem að vér sjáum pað
ekki, skeytum pví engu, heldur höldum pví gamla, og reyu-
um jafnvel á stundum að eyðileggja þennon nýgræðing, sem
ætlar að kasta úr sessi hinni »gömiu og góðu venju«, sem
vér svo köllnm hana, hve vitlaus og óskynsamleg sem hún
svo er. Vaninn, að hafa petta svono og ekki öðruvísi, af
pví pað hefir tíðkazt, er svo rótgróinn, að oss pykir það
sjálfsögð skylda, og breyta par út af þykir hin mesta óhæfa,