Reykjavík - 22.06.1903, Blaðsíða 1

*
REYKJAVIK
AUKA-FREGNBLAÐ FYRIR BÆINN 22. JÚNl 1903.
Konungs-
raorð
og stjirnbylting i Sorbin.
Konungur, ðrottning,
systkin bennar og ráð-
gjajar konnngs o. jl.
alt myrt á einni nittn.
Hryðjuverk, sem ekki
eru dæmi til í
kristnu landi síðan á
miðöldum.
Heimurinn vaknaði upp við hrylli-
legan draum að morgni 11. þ. m.,
er auka-útgáfur ailra morgunblaða
íluttu þá fregnj að nokkrir herfor-
ingjar með tilstyrk tveggja herdeilda
hefðu um kvöldið og nóttina fyrir
myrt lconunghin í Serbíu, drottningu
hans og brœður liennar tvo, forsœt-
isráðherrann, hennálaráðherrann og
ýmsa fleiri liöfðingja, sært innan-
ríkisráðherrann, ef til vill til ólífis,
sett nýja stjórn á laggir og nefnt
Pétur Karageorgevitsj til konungs.
Vér höfum að eius í höndum
„Dannebrog" frá 12. þ. m., sem
flytur yfir 5 dálka af símskeytum
frá Serbíu, Þýzkalandi og Austurríki,
öll dagsett 11. þ. m. (Blaðið kem-
ur út snemma á morgnana og var
því út komið þann 11. áður en fregnin
barst til Danmerkur.) — Auðvitað ber
■ekki fregnskeytunum öllum saman
um smærri atriði: in fyrstu þeirra
eru send frá Belgrad (höfuðborg Ser-
bíu) lcl. 7.20 um morguninn, in sið-
ustu siðdegis sama dag (11. þ. m.),
og má ætla að það sé réttast, seta
in yngri segja.
Nokkra daga eða nær viku undan-
farið hafði Alexander konungur orð-
ið var við, að eitthvað óvanalegtvar
á seiði, og var mjög var um sig;
hætti sér ekki út úr höll sinni og
hafði allsterkan vöið um sig í höll-
inni. Klukkan hálf-ellefu um kvöld-
ið (aðrir segja kl. lR/j, enn aðrir
kl. 12 eða kl. 1) var geflð merki af
samsærismönnum með einu falibyssu-
skoti. Herlið dreifði sér um öll stræti
borgarinnar og hefti alla umferð
manna. Her manns umkringdi kon-
ungshöllina í einni svipan og fall-
byssum var ekið að henni.^
í höllinni var lífvörður konungs,
um 100 manns, og var yfirforingi
þeirra Naumovitsj ofursti. Hannvar
á bandi samsærismanna og lauk upp
fyrir þeim; en þá ruddust samsæris-
mexm inn, og vóru fyrir þeirn Lju-
bomir Sjívkovitsj og Yojislav Yeljko-
vitsj. Sá fyr neindi af þessum tveim
var einn aðalforsprakki rótnema-
flokksins eða frekustu frelsismanna
(„radicals"). Yfiii- höfuð vóru það
foringjar úr hernum, er fyrir sam-
særinu stóðu. Lífvarðarmenn kon-
ungs viidu þó hefta för hermann-
anna, er inn ruddust, og veittu við-
nám eftir megni. Segja sumar fróttir,
að um 100 manns félli þar af kon-
ungsliði, þ. e. nær allur lífvörðuiinn.
Hitt er þó sennilegra, sem stendur
í skýrslu nýju stjórnarinnar (morð-
ingjanna sjálfra), að þar hafi fallið
um eða yfir 20 af konungs liði. —
Konungur hafði læst sig inni í svefn-
herbergi sínu, er hann varð ófriðar
var, en Naumovitsj ofiusti kastaði
sprengikúlu á hurðina og sprengdi
hana upp. Óð síSan inn til konungs
og lagði fram fyrir hann skjal, er
hann heimtaði að konungur skrifaði
nafn sitt undir; en skjalið var þess
efnis, að konungur játaði að haun
hefði svívirt þjóðina með því að
kvongast alræmdri vændiskoiru, og
afsalaði sér því kaoungdómi í hend-
ur Pétri Karageorgevitsj prinzi. Koir-
ungur las skjalið, og þreif því næst
skammbyssu sínai. og skaut Náumo-
vitsj, er féll þegaor dauður niður.
Þá tók Mitsjititsj ofursti skjalið
upp og lagði íyrk lconung á ný. og
kvað honum þann vænstan, að skrifa
þegar nafn siitt undiir það. Þá sá
konungur, að hér var meiri hættá á
ferðum, en hann hafði liugsað, og
lagði á flótta með shöttmngu sinni,
komst út ú'r heiherginu og upp stiga
upp á lofír. Poriugjarniv eltu hann
og skutu nú á konung og drottningi,?
og féllu. þau þar bæði. Það er sagt
að Lukíi Lazaxrevitsj niájór ynná á
konungi. Fyrir samsærisforingjuöum
hafði verið einna fremstur ðiitsj-
titsj ofursti, og hafði hann með eig-
inni hendi höggvið höfuð af drottningu
með exi, og sumir segja af systur
hennar lika, en aðrir segja aö systir
liennar væri ekki myrt. Drottning
dó samstundis, en konurxgur lifði
nokki-ar mínútur eftir að hann var
skotinn.
Lazar Petrovitsj hershöfðingi, að-
stoðarmaður (adjutaut) konuugs, ætl-
aðí að veija hann og rærði eínn
höfuðsmann í liði samsæi-ismanna,
en var þegar skotinn til bana.
Fleiri atburðir urðu nú jafnsnemma.
Um leið og ráðist var að konungi í
höll hans, vóru og tekin hús á bræðr-
um drottningar Nikodim og Níkola
Ljunevitza og þeir sko-tair. Svo vóru
og tekin hús á ráðgjölum konunigs
ölíum. Drepnir vóru forsætisráðherj-
ann Demeter Matcovitsj fsershöfðing?„
ásamt mági hams, Pauíovitsj her-
málaráðberra, og sumir segja innan-
ríkisráðgjaflnn Thssodorevitsj ásamt
dóttUŒ- sinni; en siiiustu fregnir segja
hanni særðan, en þó á lífi. Hinir ráð-
gjafarnár vóru settir í fangelsd. Öllu
var þessu lolcið ld. 2? um nóttina.
Annar helzti foringi samsæriasnanna
(ásamt. Mitsjtitsj ofursta) var Masjín
ofursti.. Hann var mágue Dragai drott-
ningar, því að fyrri maðiir hennar var
var bröðir hans.
Um nniorguninn eftir þessi teyðju-
verlc vair birt ávax-p til þjóðariamar;
var þar svo fi-á skýj't, aðftí nótt hefði
Alexander konungur og Draga dx-ott-
ning yeiið skotin, en „vinár ættjaaðar-
ínnar og, þjóðarinnar" hafií homið sér
saman iun, að mynda nýj,a stjói-n;
heitir hún á landsmenn að- verða sór
samtaka í að viðhalda friði. og spekt-
um. Stjórnarskráin frá 6.. Apr. 1901
(sem (kouungur hafði felfe úi- gildi
í vor í. lagxrleysi), lýsa þeir að nú
sé í fullu gildi á ný, og þjóðþingið,
er roflð var ólöglega í vor.,. er kvatt
til funslar 15. þ. m. Þetta-slcjal undir-
skrifa inir nýju ráðgjar, níu talsins,
og erus meðal þeirra ýmsk af sam-
særismöununum og mox.:ðing’jtm um.
JovaiL Avakumovitsj heifcic forsætis-
ráðhörrann.
S»o er sagt, að borgarme»n hafl
látið vel yfir þessu verki. og þjóðin
öil og fagnað ið bezta iuninýjustjórn
Herinn kvað hafa kahað Pétur
Karagorgevitsj til lcommgs, s® fylgis-
menn hams lcváðu flestii: fwsprakkar
samsærismanna vera. En sjálfur er
Pótur i Svisslandi þaun 11. þ. m.
jog kve&t enga tilkyantiig liafa fengið
1 frá nýjiii stjórniimi.. Má vei-a það sé;
bragð hans, til að liátast hvergi vera
við riiðinn samsæíið.
Svo er að lieyra á blöðum í Austur-
íikQ Rúslandi og Bretlandi, sem
stjórnir þeirra landa muni elclci láta
þessi tíðindi til sín taka og lofa Serb-
um sjálfum að ráða sér konung á
ný, ef eigi verður óstjórn í landinu.
* *
*
Þess er vert að geta, að 1804 lióf
Tzrny (Ozerny) George, kallaður Kara-
george (eða Svarti-Girgir) uppreist
gegn Tyrkjum; hann var fyrirtaks
hraustmenui og rak Tyrki úr landi,
on Rúsar slcökkuðu þá leik 1812, og
J
höfðu Serbar iítíð upp úr sigrum sín
um. Næsta ár brutust Tyrsir inn t
landið, beið þá O/.ertiy George' ósigur
og varð að flýja til Áusturríkís, en
Miiosj Obrenovitsj tók þá forustu íýfir
Serburn, og veitti honUJn svo veí/
að Tjrrkir urðft að semja frið (1816)
og játa sjálfefoítæði Serbím
Milos| ObrerrovStstj lét myrða Gzerny
George íKara-GeaJge), en var' sjálfur
kjörinn Axrsti af íferbíu. Syní lians
,var svo sSeypt írá tógn 1842 og var
iþá Alexanúer Karag&orgevitsj (sonur
Xargeorgesh kosinn htrsti. En láfcnn
var settur sjf: 1858 o§ gamli Mííosj
g&r fursti íf ný. Efffr hann látíiín
k«m sonur ttrns Mikjíúí í annað sinu
ti!) ríkis (18XM)); en 146>8 var hann?
m si iur af fy%ismönnuitSiKarageorge- -
vitssj’. Þá Be®r Milaro Obrenovitsj:
(bráðurson MiSrjáls) til rGkis. Hann
var allvitur msrður og hyrfánn stjórn-
andii; hann tókksér kor_®ngs nafn;
en lrgðist síðar íikVennafaiy-ofdrykkju
og fárhættuspíH og veltitfU loks úr
konirgdómi, en skildi áðui 'við drott-
ninga sína. Sc»ur hans rar Alex-
ander, sá er nai er mytian,. Hann
var fæddur 18f76; kom til ríkis
1889|.13 ára að aldri, og íifeýldi hafa
3 foiTáðamenn til ríkisstjórnar unz
er hæn væri l iára. En 13. Apríl
18931 (þá á 17. áii) hnepti hbnn for-
ráðamenn sína tivarðhald agg..lýsti sig
fulltíðá. Líkaði; ijiönnum þ*ð vel, því
að háiir höfðu i la- stjórnað.. Oft braut
hamií. stjórnarslc~á eða feldS hana úr
gildi iieimildaiianst, síðast 1 Marz í vor.
Fvrir þrem iram kvæntist hann
að rálra óvilja akkju aldraðsi,! er hét
Madame Draga Masjín, Og lafði á sér
misondis-orð uæ skírlifl. Þau lijón
æthjtðu eitt sim að heimsækja Rúsa-
lceiasira, en keiæari lét lcoaung vitá,
að eigi yrði vsð drottninguihans tekið
viðí sína liirðt.. Oft þóttást Draga
drattning veras ólétt, og Mat mundu
fasða rikiserfiítgja. Menn trúðu því
ilia, lét komsagur lælcna akoða liana,
og sögðu þair ekkert harn í henni
-*era, og svxs reyndist jaöum.
> Loks fékk hún konung. til að lcjóia
í bróður heanar til ríkfeQrflngja, og
þurfti þjóðþingið (skuptsjína) að sam-
þykkja þ&ð. En af þvi konungur vissj
að þingi«l var á móti lionum í þvi
rnáli, íeldi hann stjyá’narskrána úr
gildi í vor um tíma og rauf þing (A
löglega. Skyldi ið nýja þing nú bráð-
um saman koma, ug hafði konungur
skipað það þíng svo (efri deild þess
— en hún átti að samþykkja ríkis-
eríingja valið), að menn vóru hrædcir
um, að þau drottning og hanu múndu,
ef til vill, sínum vilja fram koma,
Er þetta talin aðalorsökin til sam-
særisins.
It:tstj6ri: JÓN ÓLAÍ'SSON,
Frcnt8miðja Keykja^íkur,