Reykjavík - 29.07.1904, Qupperneq 3

133
Kaupið Schweizer-silki
Biðjið ura sýnishorn af nýjungnm voruni. af svörtu, hvítu eða mislitu.
Sérstaklega: Silki-Foulard, hrásilki, Méssalines, Louisines,
Sveizer-ísaumssilki o. s. fr. fyrir föt og blússur, frá 90 au. og þar yfir
pr. meter.
Vér seljum beinleiðis einstaklingum og sendum silki, þau er menn
kjósa sér, tollfrítt og burðargjaldsfritt heim til manna.
Schweizer & Co., Luzern y 5 (Schweiz)
Silki-útflytjendur — Kgl. hirðsalar.
N° 10
N° 10
N° 10
REYNIÐ
I*
og þér munuð eigi vilja aðra tegund.
Selt hjá öllum helztu kauþmðnnum á Islandi
og um allan heim.
N° 10 = N° 10 =
N° 10
l>essi orð: „ Aðra sýslunarmenn
skipar forstjórnin“ [þ. e. aðra en fé-
hirði og bókara] sýna ijóslega með
mótsetningunni við fyrri setninguna,
að þá tvo: féhirði og bókara skipar
hún eldd.
Ef orðin „eftir tillögum" í fyrri
setningunni ættu að þýða það, að
landshöfðingi [ráðherra] ætti engu að
ráða um veitinguna, þá væri það
ekki hann, heldur bankastjórnin, sem
slcipaði þessa starfsmenn, alveg eins
og hina aðra starfsmenn; og þá væri
síðari setningin hrein vitJeysa.
„ísaf.“ reyndi að fóðra þetta með
þvi, að „skipar“ þýddi hér „gefur út
veitingarbréf“; þetta sé „alveg samá
©g þegar ráðgjafmn veitir brauð þeim
einum, er meiri hluti safnaðar heflr
tll nefnt löglega." En hér er sá
hanki á hjá henni, að ráðherrann
veitir ekki slík brauð, heldur gerir
söfnuðurinn það með kosningu sinni.
í prestakosningalögunum stendur: „Ef
einhver umsækjandi hefir hlotið meiri
hlut atkvæða, þeirra er greidd hafa
verið, verður honum (jefxð veitingar-
bréf af hlutaðeigandi stjórnarvaldi“
[o: ráðherra eða konungi]. Hér veitir
hvorki ráðherra né konungur brauð-
ið, heldur gefa að eins íit veitingar-
-bréf, það er: skírteini fyrir því, að
presturinn sé löglega kosinn af söfn-
uðimnn.
Lagamál vort gerir skýran mun á
1>vi tvennu: að veita embæt.ti, og að
gefa út veitingarbréfið, sem er að
eins lögfult skirteini fyrir veitingunni.
Þannig segir í 16. gr. kgl. aug-
lýsingar um verksvið landshöfðinja
(22. Febr. 1875):
„Landshöfðingi veitir eftir uppá-
stungu [a: tillögu] byskups öll þau
brauð á íslandi, sem konungur veitir
eigi sjálfur, og gefur út veitingarbréf
J>au sem með þarf.
Héi er ger skýr munur á: að veita,
©g: að gefa út veitingarbréf.
En hér er líka talað um að „veita
eftir uppástungu byskups“, og datt
engum manni í hug, meðan lögþessi
vóru í gildi, að skilja þau svo, að
landshöfðingi væri bundinn við að
fylgja „uppástungu byskups“, heldur
að eins, að byskup væri skyldur til
og ætti rétt á, að koma fram með
tUlögu eða uppástungu um veitinguna,
enda var þeirn skilningi fylgt í fram-
kvæmd, og talaði þá enginn um laga-
hrot.
í nefnd þeirri er fjallaði um banka-
lögin sátu 5 menn; 2 þeirra eru nú
dánir (E. Egilsson og Þorv. Kjerúlff),
en 3 eru enn á lífi (séra Arnlj.
Óiafsson, séra Eir. Briem og Jón
Ólafsson ritstj. þessa blaðs). Þótt vér
sieppum sjálfum oss úr, þá er oss
óhætt að segja, að þeir hinir nefnd-
armenn, einkum séra Arnljótur og
séra Eiríkur, eru ekki kunnir að því
að samþykkja eða láta frá sér fara ó-
breytta frumvarpsgrein, er innihéldi
auðsæja vitleysu. Ef nokkrum af oss
hefði virzt það geta komið til nokk-
urra mála, að skilja orð gieinarinnar
eins og „ísaf.“ fer fram á, þá hefð-
um vér breytt henni óðara. Þessú
þorum vér örugt að skjóta undir
vitnisburð þeirra meðnefndarmanna
vorra, sem á lífi eru.
En ef ráðherrann hefði brotið lög
í þessu máli (sem engum lögfróðum
manni getur dottið í hug), þá er veg-
urinn beinn til að fá hann dæmdan
fyrir samkvæmt ábyrgðarlögunum.
Þau eru nógu ströng; ekki vantar
það. Og hann var svo hlálegur, að
fá konung til að staðfesta þau.
Eitstj. „Þjóðviljans“ er lagamaður,
og vel að sér í löguin, og hann get-
ur hvorki óskað né ætlast til, að
neinn maður, sem vit hefir á, ætli
honum þá fáfræði og einfeldni, að
hann viti ekki, að ráðhen-ann hefir
engin Vög brotið með veitingu banka-
bókara-starfsins. Hann veit, að all'ir,
sem skyn bera á málið, sjá, að hann
talar um þetta mál gegn betri vit-
und, f þeim tilgangi, að ólögfróðir
leikmenn, sem ekki er sýnt fram á
sannleikann, glæpist til að trúa sér.
— Það er furða, að jafn-vel gefinn
maður skuli ekki hugsa út í það, að
slik aðferð veiki traust manna til
hans sem ritstjóra og þingmanns. —
Því að vart er því treystandi, að
þjóðin sé svo spilt, eða hávaði henn-
ar, að hún telji það ekki ámælis-
vert, að flytja undir alvöru yfirsbini
kenningar þvert á móti betri vitund.
Allar þessar lyga-ásakanir og róg-
ur urn ráðherrann er sprottinn af
einberri gremju yfir því, að Hafnar-
stjórnarmonn urðu undir með sina
pólitik og komust ekki til valda. —
Hvað þeir hafa ætlað sér með völd-
in, sést bezt á „Þjóðviljanum“, sem
ekki getur hugsað sér völd notuð til
annars, en að launa fytgismönnum
sínum. — Kjötkatla-pólitík!
„Þjóðv.“ verður það stundum.á,
alveg óviljandi, að verða hreinskilinn.
Síðasta ásökunin í ráðherrans garð
er sú, að Jiann sé í embættaveiting-
um sínum að innleiða þessa launa-
pólitík.
Hver embætti hefir þá ráðherrann
veitt? — ísafjarðarsýslu pólitískum
mótstöðumamn sínum, Magnúsi Torfa-
syni, fylgismanni „ísafoldar" og
„Þjóðviljans“. Eyjafjarðarsýsla er ó-
veitt enn þá, en það mun að eins
ókomin veitingin frá Höfh. Það er
víst ekkert leyndarmál, að hún verð-
ur veitt Guðlaugi sýslumanni Guð-
mundssyni, helzta fyrirliða^stjórnar-
fjenda í neðri deild, en öflugum
fylgismanni „ísaf.“ og „Þjóðv.“
Er það Zcm na-pólitík, að veitapóli-
tískum mótstöðumönnum sínum tvær
beztu sýslur landsins?
Hefir ráðherrann veitt noJcJcrum
flokksmanni sinum embætti, þarsem
mótflokksmaður lians hefir sótt á
móti?
Vér munum ekki til þess. En þó
svo hefði verið, þá ætlast þó víst
varla einu sinni „Þjóðv.“ til þess,
að veitingarvaldið skuli bola hvem
mann frá embætti, hve hæfur sem
er, fyrir þá eina sök, að maðurinn
sé ekki mótstöðumaður stjórnarinnar.
Það væri spánný stjórnregla, að
stjórn mætti ekki veita öðrum emb-
ætti en mótstöðumönnum sínum.
Það er ekki svo að skilja, að vér
séum að taka það fram sem neitt
sérstaklega lofsvert; að stjórnin ♦hefir
veitt mótstöðumönnum sínum þess-
ar sýslur, sem losnað hafa; vér tel-
jum að eins að hún hafi breytt^awi-
vizJcusamlega, rétt í því; og sé það
ekki lofs vert, þá ætti það hinsveg-
ar að minsta kosti ekki að vera á-
mælisvert af mótstöðumönnum henn-
ar né öðrum.
Að leggja henni þetta til lasts,
það er að bíta höfúðið af skömm-
inni.
Það er einkanlega „Þjóðviljinn“,
sem er að flytja þessa ásökun.
Hvernig mundi nú ritstjóri þess
blaðs beita veitingarvaldinu, ef það
væri í hans höndum?
Vér skulum ekki reyna að svara
því; en vér skulum lofa homtm
snöggvast sjálfum að gefa ótvíræða
bendingu um það, með sínum eign-
um orðum, hversu hann mundi fara
að við mótstöðumenn sína, ef hann
hefði völdin.
Hann er, ef til vill, búinn að
gleyma því sjálfur, en það eru þá
aðrir til, sem muna það, að hann
ritaði einu sinni ritstjórnargrein í
blað sitt, sem átti að vera leiðbein-
ing til þeirra sem væru í meiri hluta,
um það, hvernig þeir ættu að fara
með mótstöðumenn sína, sem væru í
minni hluta.
Greinin stóð í „Þjóðv.“ 24. Sept.
1887 og var fyrirsögn hennar: „Ekki
einu sinni í hreppsnefnd."
Þaðan tökum vér orðrétt þessi
fáu gullkorn:
„Nei, ekki einu sinni í hrepps-
nefnd ættu þeir að sitja, þessir pilt-
ar, minnihlutamennimir1)" . . .
„Engan opinberan starfa ætti al-
þýða að fá þeim í hendur."
„Alstaðar þarf að vísa þeim á
dyr.“
„Það gegnir furðu, hvað góðsamir
vér íslendingar erum.“ . . .
„Alstaðar hafa þeir verið boðnir
og velkomnir minnihlutamennirnir,
er þeir börðu að dyrum.
„í amtsráðum, sýslunefndum og
hreppsnefndum eiga þeir sæti.
„Gæzlustjórar eru þeir sjálfsagð-
ir“........
„Er það hyggilegt að efla þannig
mótstöðumenn sína?“
„Má vera, að þeir séu starfa þeim
vaxnir, er þér hafið falið þeim; það
getur gjarnan verið. En gætum þess
fyrst, að vér höfum ekki öðrum
jafnhæfum á að skipa, sem fylla
vorn ftokkd ....
„Ekki einu sinni í hreppsnefnd
ættu þeir að eiga sæti.“
Þetta eru nú lífsreglur „Þjóð-
vilja“-ritstjórans fyrir því, hvað mestu
eigi að ráða, er skipuð eru embætti
og trúnaðarstöður.
Hvernig gezt lesendum að krás-
inni ?
Er ekki bragðið eitthvað því líkt,
eins og hún væri úr soðpotti kjöt-
katla-pólitíkurinnar ?
l) Þá var nú höf. í meirihluta. Nú
er hann orðinn Hafnarstjórnarmaður
og sjálfur kominn í minni hluta.
Leiðrctting. í grein minni í
Andvara um J. Þorkelsson rektor er
á 6. bls. 7. 1. a. n. „Árnasonar" fyrir
„ Jónssonar“ og á 15. bls. 9.1. a. o. 1874
f. 1864. öðrum villum veit ég ekki af
þar, en gleymska er það, að dánardags
hanser ekki getið (21. Jan. 1904). J. (j.