Reykjavík - 16.09.1905, Side 2

170
REYKJAVÍK
„í:,jóðræðis“-bragð.
Þing-iæfái er það sem vér þráðum
mest, íslendingar, eins og aðrar þjóðir.
Því að hvað er þing-ræði?
Þingræði er það, að konungur hafi
þá eina menn til ráðaneytis sér, þá
eina stjórn, sem er í samræmi við,
eða hefir stuðning af, meiri hluta
fulltrúa þjóðarinnar, þ. e. meiri hlut.a
löggjafarþingsins.
Eins og „sjálfræði" þýðir það, að
maður ráði sjálfur, „einræði" það,
að einn ráði, eins þýðir þingræði það,
að þingið ráði.
En þingið er skipað fulltrúum
þjóðarinnar, þeim einu lögmætu full-
trúum, sem hún á.
Því er þingTæði hjá oss sama sem
þjóð ræði.
Að tala um annað þjóðræði í þessu
landi, er að eins tál og blekking.
Það eru tii 'órfá lönd, sem hafa
það fyrirkomulag, að þjóðin getur
á löglegan hátt látið í ijós vilja sinn
á annan hátt, heldur en fyrir munu
sinna kosnu fulltiúa á þingi. Það
er aðailega í Sviss að þetta á sér
stað, þannig, að bera má undir at-
kvæði þjóðarinnar (á sama hátt sem
atkvæðum er hagað við þingkosning-
ar), hvort hún vilji láta lögleiða hitt
eða þetta, eða hvort hún vilji að
þessi eða hin laganýmæli s'é látin
haldast í gildi.
Þessu er þá jafnan þannig hagað,
að hver kjósandi greiðir atkvæði á
seðli, annaðhvort „já“ eða „nei,“ og
annað ekki.
Þetta heíir gefist slysalaust í Sviss-
landij en sú hefir þó oftast reyndin
á orðið, að atkvæði þjóðarinnar hefir
gengið i afturlialds-stefnuna.
Annarstaðar í Norðurá’fu mun ekkí
slíkt vera í lögum, og í Svisslandi
þarf mjög mikill fjöldi kjósenda
að heimta slíka atkvæðagreiðslu, ef
hún á fram að fara.
Meinsæris-keisarinn alkunni, Napó-
leon þriðji, hólt mikið upp á þessa
aðferð, því að hann fann, að hún var
hverjum skrílæsingamanni greiður
vegur til að ónýta þingræðið — greið-
ur vegur til að grafa fætur undan
fulltrúum þjóðarinnar og gera þá að
viljalausum leikbrúðum.
En hvað sem um það er, þá er
þessi vegur ekki lögleiddur hjá oss.
Hjá oss hefir þjóðin að eins einn
veg til að láta löglega í ijós vilja
sinn, og það er með því, hvernig hún
kýs sér fulltrúa á þing.
Auðvitað geta kjósendur á fund-
um eða með skriflegum ávörpum látið
þingmönnum sínum vilja sinn í Ijós.
En eins og menn vita, þá er hver
þingmaður eiðbundinn til að fara eftir
sannfæring sinni í hverju máli, en
ekki bundinn við vilja kjósenda. Alt
um það má við því búast, að hver
þingmaður vilji taka sem mest tillit
til vilja kjósenda sinna í þeim
málum, sem þeir (kjósendurnir) geta
haft nokkurn skynsamlegan rökstudd-
an vilja um, og svo framt, að nokk-
ur vissa sé fyrir, að kjósendurnir
hafi sjálfir látið þann vilja í Ijósi
frjáisir og óneyddir.
En það vita allir, og þjóðin hefir
viðurkent það, með lögum um heimul-
legar kosningar til Alþingis, að sjálf-
stæði manna er svo oft misboðið, að
þörf er á að tryggja það og vernda.
Þetta er gert með ákvæðunum um,
að kosningar skuli vera heimullegar
— hver maður geta látið vilja sinn
í ijós, án þess að neinn geti haft
vitneskju um, svo að enginn geti
látið hann gjalda þess, hversu hann
greiðir atkvæði.
En það sjá þó allir, að eigi kjós-
andinn að geta látið í ijósi vilja
gagnstæðan því er hann áður hafði
og einnig gagnstæðan trausti því er
hann lót þingmanni sínum í ljós með
kosning sinni, þá hlýtur að þurfa
að tryggja jafn-órugglega, að kjós-
andinn njóti fulls sjálfstœðis síns við
þá at.höfn.
Annars er hún einskis virði.
En siíku er ekki að heiisa, þá er
einhver og einhver, sem þingaðurinn
ekki þekkir, skrifar upp nöfn 10 — 20
—30 búenda í hreppi undir áskorun,
vottalaust og án þess að nokkur vissa
sé fyrir, að þeir sem undir eru skrif-
aðir, hafi svo mikið sem séð skjalið,
hvað þá heldur heimilað nafn sitt
undir það — og sízt að það sé með
fúsum vilja og af sannfæring gert.
Þó að nú úr einu einasta af öll-
um kjördæmum landsins hafi komið
fram skjöl gegn ritsímalagningunni
rneð nöfnum meiri hluta kjósenda
undir — svona til fengnum, sem að
frainan er lýst og á er minst einnig
á öðrum stað í þessu blaði, — hvað
er þá auðið að leggja upp úr því?
Ekki er einu sinni auðið að byggja
með neinni vissu á því, að meh i hluti
kjósenda í þessu eina kjördæmi só
móthverfir því máli. Tiltöluiega fáir
menn hafa skrifað nöfn sín sjálfir
undir þau skjöl; um hávaðann er
alls engin vissa, fyiir, að þeir hafi
séð eða lesið skjölin, sem nöfn þeirra
eru undir, því síður að þeir hafi
heimilað nöfn sín undir þau. Og af
þeim, sem undir skrifuðu eða heimil-
uðu nöfn sín, er það nú víst, að marga
sáriðrar eftir að hafa látið ginna sig
til þess að vanhugsuðu eða óhugs-
uðu máh.
Ekki er nú vakurt, þótt riðið sé.
En því fjarstæðara er, að ætla að
gera úr þessu almennan þjóðarvilja.
Þjóðræði er þingræði.
Þingræðið er frelsið — sjálfstjórnar-
rétturinn.
En þingræðið er réttur, sem í engu
landi, hjá engri þjóð í heimi, hefir
á komist með lögum eða er trygt
með lögum.
Það er liyggileg viðleitni þjóðanna,
sem hvervetna hefir komið því á, og
það er venjan, sem tryggir það og
festir — kemur hefð á það.
Og þessi venjunnar hefð verður
með tímanum öllum Vógum öftugri.
Hver sá hluti landsmanna, sem
gerir tilraun til, að fá konungsvaldið
til að fara í stjórnarathöfn sinni gagn-
stætt vilja þingsins, hann sýnirþing-
rœðinu hanatilrœði.
Þetta óheilla-níðingsierk viðþjóðina
er ,,Þjóðræðis(!) flokkurinn," „fram-
sóknarflokkurinn," ísfyldingarnir, Yal-
týingarnir, eða hvað þeir heita, ein-
mitt nú að reyna að drýgja.
Þeii eru nú að útbreiða um landið
prentað ávarp til konungs og safna
undirskriftum undir það, en ávárpið
fer fram á það, að konungur synji
staðfestingar ritsímalögum síðasta
þings.
Yeslings-einfeldningar sumir hafa
skrifað undir þotta í þeirri trú, að
þetta væri lög um að leggja ritsima
til landsins og yfir það. Þeim var
sagt, að þeir afstýrðu þeim ófögnuði,
ef, þeir skrifuðu u ndir. Þeir hafa ekki
vitað, að málið um lagning rit-
símans er óafturkallanlega útkljáð
má\, og að rifsímalögin, sem þeir
biðja nú konginn í guðs bænum að
staðfesta ekki, hafa engin áhrif áþað.
Þau eru um það, að veita landinu
forgangsrétt fyrir einstaklingnum til
ritsíma og talsíma lagningar um iand-
ið, um rótt og skyldur landeiganda
gagnvart símalagningum; um að
starfsm'enn við símana eigi að gæta
þagnarskyidu um skeyti o. s. frv..
Um þet.ta er nú ekkert að segja.
En hitt, að biðja konung um, að
synja staðfestingar lögum Alþingis,
-—• það er hanatilræði við alt þing-
ræði.1
Og þeir menn, sem þennan póiitíska
stórglæp drýgja, blygðast ekki að
nefna sig þjóðrœðis-menn !!!
Svo svartur blettur heflr ekUi
fallift á sögu íslands síðau Cri/.
ur l>o rvaldsson myrti Snorra
Sturluson og sveik iamlið undið
útlent vaid.
Alþing'i 1905
lauk 29. f. m. — Það hefir verið ið
mikilvirkasta eða afkastamesta þing
síðan landið fékk sjálfsforræði 1874.
Aldrei hefir sá hluti þingmanna,
sem á annað borð starfar nokkuð á
þingi, haft jafnmikið annríki allan
þingtímann.
59 lög eru árangur þings þessa,
sum smávægileg að vísu, en mörg
líka mjög merkileg.
Stjórnin lagði í þingbyrjun fram
1) Fávizkan er hér ósvífninni jöfn, að
ætla konungi að hann sinni slíku — og
það um lög, sem hann hefir látið leggja
fyrir þingið frumvarp til, frumvarp, sem
þingið samþykti orðrétt að öllu verulegu.
40 konungleg frumvörp (stjórnarfrv.),
sín 20 fyrir hvora deild Alþingis.
Af þessum frumvörpum náðu 35
fram að ganga; eitt (um þingsköp
Alþingis) tók ráðherrann aftur, af því
að nefndin í málinu samdi annað
frumvarp, er að vísu í öllum aðal-
atriðum bygði á stj.frv.inu, en var að
orðfæri og efnisniðurskipun svo breytt,
að handhægra þótti að ræða það sem
nýtt frv. í raun réttri má telja það
sem 36. frv., sem fram náði að ganga
á þingi.
2 stj.frv. urðu óútrædd sakir ann-
ríkis þingsins og ins nauma starfs-
tíma þess, bæði stórmál (um kosn-
ingar til Alþ., og um fræðslu barna),
2 ein af frv. stjórnarinnar féllu —•
annað i samein. þingi (um kennara-
skóla) og skorti þar 1 atkvæði til að
hafa fulla tvo þriðjunga allra þing-
manna með. Það hefði þó orðið að
lögum (fengið fulla 2/3 atkv.), ef einn
þingm. hefði ekki lagt niður umboð
sitt sama morguninn.
Af öllum 40 frv. stjórnarinnar var'
þannig að eins eitt, sem hafði meiri
hlut þings á móti sór (frv. um gjald
til landssjóðs frá sýslufólögum), enda
var það frv. að voru áliti hvorki vel
undirbúið né gekk í rétta átt.
Þetta má kalla mjög góðan byr
fyrir stjórnina — alveg óvenjulega
góðan.
Og þess er rétt að geta, að ekkí
nokkurt eitt af þessum frumvörpum
mun hafa fengið nokkurt eitt atkv.
fyrir flokksfylgis sakir, heldur að eins
fyrir það, að meiri hluti þingmanna
var samdóma efni þeirra.
Með öðrum orðum: inn góði byr
stjórnarinnar á þingi stafaði af því,
að stjórnin hefir yfirleitt verið í sam-
ræmi við skoðanir meiri hluta þings-
ins.
Af þessum málum, sem stjórnar-
frumvörpin hljóðuðu um, verður varla
sagt, að meira en ein þrjú hafi verið
gerð að flokksmáli: 1. ritsímamálið
(12. gr. D fjárlaganna) og ritsíma og
talsíma lögin. er stóðu þar í sambandi
við; 2, bækkunin á aðflutningsgjaidi,
og 3. lögin um innköllun seðla lands-
sjóðs og útgáfu nýrra seðla, þótt
undarlegt megi virðast, að andstæð-
ingaflokkurinn skyldi gera það að
kappsmáli, að vilja meina landsbank-
anum að liafa (á sinn kostnað og
iandssjóði alveg kostnaðarlaust) skifti
á sínum flassastóru, ljótu, pappírsillu
og því illnýtu, og í alla staði illa gerðu
seðlum, og nýjum og betri seðlum í
þeirra stað.
Meðal merkustu stjórnarfrv. frá
þessu þingi, er að lögum urðu, má
(auk fjárlaganna og ritsímamálsins,
sem að mestu er í þeim fólgið) nefna
þessi lög:
um geðveikrahæli;
um forkaupsrétt leiguliða;
um sölu þjóðjarða;
,um stofnun byggingarsjóðs;
um sveitarstjórn;