Reykjavík - 16.09.1905, Síða 3

REYKJAVÍK
171
um fátækralög;
um rithöfundarétt;
um vátrygging sveitabæja;
um hefð;
um fyrning skulda;
um iandsdóm; ,
um lögaldursleyfi handa konum;
um þingsköp Alþingis (stórmikil
réttarbót).
Af þingmannafrumvörpum, er að
lögum urðu, eru merkust:
um varnarþing í skuldamálum;
um stofnun Fiskiveiðasjóðs ís-
lands;
um samkomutíma Alþingis.
II.
Fyrrum og nú. Þetta er
ið fyrsta löggjafarþing vort, er kost
hefir átt á því, að hafa ráðherrann
á þingi og semja við hann.
Árangurinn af því er ekki smár.
Áður hefir meira og minna af starfi
þingsins (stundum meiri hluti þess)
orðið árangurslaust fyiir þ:ið, að lög-
um þingsins hefir verið synjað stað-
festingar á eftir, alt fyrir það, að
engrar samvinnu var kostur við stað-
festingarvaldið.
Nú vitum vér fyrir fram, að öll
lög þingsins verða staðfest.
Bókmentir.
Þyrnar. Nokkur kvæði eftir Porstein
Erlingsson. Önnur prentun aukin.
Rvík. Prentsm. Gutenberg 1905.
1897 komu „Þyrnar“ út í fyrsta skifti.
Eftir 3 — 4 ár var upplagið, 1400 (1700?)
eintök, uppselt. Þetta mun vera einna
hraðasta sala, er nokkurri íslenzkri Ijóða-
bók hefir hlotnast. — Þorsteinn var áður
orðinn þjóðkunnugt skáld af kvæðum
sínum i blöðum og timaritum, einkum í
„Sunnanfara11. En nú sást þó bezt heildar-
svipur hans sem skálds, er safn þetta kom út.
Og öllum varð starsýnt á þessa skálds-
ásýnd. Nokkrir einblíndu svo á einstaka
stórskorna andlitsdrætti, að þeir sáu ekki
annað. Þeir lmeyksluðust, stungu sig á
þgrnunum og fyrirdæmdu bæði bókina
og höfundinn. Aðrir stungu sig að visu á
þyrnunum, en sáu þó jafnframt rósirnar.
Hinir urðu þó flestir, sem betur fór, sem
létu ekki nafnið villa sig og sáu, að rós-
iruar vóru rósir, og að þær vóru aðal-
atriðiðjþó að þeim fylgdu nokkrir þyrnar.
Og það sem meira var, þeir sáu, að
þyrnarnir vóru með undarlegri náttúru;
þeir stungu ekki heilbrigt hold til blóðs,
heldur stungu þeir að eins á, þar sem
undir var dauðablóð, eða ígerð, eða aðrir
þeir óheiinæmir vessar, sem holt var að
vætluðu út.
Það var ýmisleg kyrkjuleg hjátrú, fáran-
legar og guði ósamboðnar guðshugmyndir
og fleira þessh., sem þyrnamir stungust í
— auðvitað stundum nokkuð gassalega.
Hvort Þorsteinn „trúir“ miklu, litlu eða
alls engu, skal ég ósagt lát.a, enda skiftir
það engan neinu nema sjálfan hann.
En þegar ég með þyrnum á við nístandi
biturt spott, sem stingur, þá verð ég að
segja það, að hann kann að vísu að afneita
ýmsu þvi sem ég eða aðrir mér trúaðri
menn trúa, en hann hœðir aldrei nema
hjátrú, hræsni og afkáraskap.
Því hneykslar hann ina þröngsýnni menn,
bæði trúaða og hræsnara, en ekki ina
viðsýnni menn, hve trúaðir sem eru. Eng-
inn mun bregða hvorki séra Jóni á Stafa-
felli né séra Lárusi Halldórssyui um trú-
leysi, og hafa þeir látið í fjós, annar á
þingi og hinn á prenti, að þeir mætu mik-
ils ljóðsnild Þorsteins Erlingssonar ogfyndu
enga ástæðu til að hneykslast á „Þyrnum“
hans, þegar menn 'æsu og skildu rétt.
Þegar vér litum á aðaldrættina í skáld-
svip höfundar „Þyrna“, þá verður fyrst
fyrir oss mannúðin og hjartagæzkan. Höf.
má ekkert aumt sjá, hvorki í mannlífinu
né dýralifinu, svo að það gangi honum
ekki nærri og veki honum sársauka.
Þessu skyld er réttlætistilfinning hans,
sem er mjög sterk. Hún sprettur af því,
að alt, sem er rangt, lilýtur að gera ein-
hverjum rangt, vekja einhverjum óverð-
skuldaða þjáning, en það vekur gremju
höfundarins við ranglætið, eða þann sem
að því er valdur, því að ranglætið er ilt.
Hann elskar alt og alla, sem gora það sem
gott er, sem haida fram sannleikanum,
styðja það sem veikt er.
Ilinir, sem að gagnstæðu vinna, vekja
hatur lians, gremju, fyririitning. Þá vill
hann stinga með þyrnum sinum — og þá
eina.
En eins og haun hatar það sem ilt er,
eins vorkennir hann breyskleikanum og
aumkar hann.
Sjálfur hefir hann alia ævi átt við fá-
tækt og heilsuleysi að búa, og framan af
við vanmet, einatt enn við misskilning.
Þetta ásamt náttúrlegum tilfinningum hans
hefir vakið honum samhug með ölnboga-
börnum lifsins og gcrt hann að lögjafn-
ingja (sósíalista).
Pegurðartilfinning Þ. E. lýsir sér ýmist
í fögrum lýsingum í„Lóur“, „Lágnætti“
o. fl. o. fl.), og ávalt í málsmekkvísi, mál-
hagleik og rímsnild, sem er frábær.
Þorsteinn hefir ekki gengið i skóla til
annara skálda um neitt, nema formið; þar
er hann lærisveinn Sigurðar Breiðfjörðs og
Páls Ólafssonar, og er það sagt til lofs,
en ekki ámælis
Prumleikur hans í hugmyndum kemur
viða fram — ef til vill hvergi snildarleg-
ar en í kvæðinu: „EIli sækir Grím heim“.
Þessi önnur útgáfa „Þyrna“ er nærri
helmingi stærri en in fyrri. Kvæðin á
78,— 90. bls. eru ný, og aftur frá neðst á
142. bls. og bókina út til enda. AIls er
þessi útgáfa 244 bls.
Af inum nýju kvæðum er „Eden“ lengst,
viða meinfyndið kvæði, en með smáblett-
um ofan máls og neðan.
Annars er óþarft að nefna mörg einstök
kvæði af inum nýju. Benda má m. a. á
„Lóuljóð til Páls Ólafssonar“, innilega hlýtt
kvæði; „Til Sigurðar Thoroddsen“, spreng-
Ijörugt og fyndið galsa-kvæði; „Tvímenn-
ingarnir", meinfyndin vísa, sem flestir munu
skilja án skýringar; „Yaldimar Ásmunds-
son“; „Bjprnstjerne Bj0rnson“; „Afmælis-
visur“ (á 203. bls.).
Allir, sem Ijóð kunna að meta, þurfa að
eiga þessa útgáfu „Þyrna“, hvort sem þeiv
eiga fyrri útgáfuna eða ekki. Án liennar
á enginn smekkmaður að geta verið.
Mynd höf. er framan við bókina, og
allur frágangur svo vandaður, sem Guten-
bergs-prentsmiðja ein gerir, og svo er
pappirinn frá Jóni Ólafssyni, og spillir það
ekki til.
Þingið sveltir Þorstein á 800 kr. um
árið. Nu er landsmanna að bæta það dá-
lítið upp með því að kaupa bókina.
iiiin.'irs!
■—:o:—
Símastauraná undir landsímann
lagði ráðherrann fyrir, þegar eftir þing-
lok, að senda tafarlaust upp til lands-
ins. Þeir eru nú væntanlega komnir
til Austurlands.
Húnvetníiigar hafa menn alment
ætlað til þessa að væru með menni-
legri mönnum hér á landi. En nú
er nokkur grunur á það fallinn, að
talsverður hluti þeirra sé meðal
fáfróðasta og óupplýstasta lýðs þessa
lands. Svo sem kunnugt er, sendi
meiri hluti kjósenda þaðan ávörp
þingmönnum sínum, og kom þá í
Ijós, að í mörgum hreppum virðast
ekki vera nema þetta 1—2 menn,
sem kunna að klóra nafnið sitt.
Flestöll nöfn úr mörgum hreppum
vóru með einni og sömu hönd,
og ekki svo mikið sem „handsalað “
við þau.
Hvernig stendur á þessu? Eru
Húnvetningar alment svona illa að I
sér ? — Eða------eru nöfnin ekki vel
fengin ?
Landshornatma milU.
Eldsvoði. 8. þ. m. kviknaði í
heyhlöðu á Hvítárvöllum, er í vóru
komnir um 800 hestar af töðu og
útheyi. Eldurinn stafaði af ill-
um þurki á heyinu og þar af leið-
andi ofhitnun í því, er svo mikið
kom saman. Hlaðan, sem í kvik-
naði, er mjög stór, bygð af Andrési
Fjeldsted, og stóð mjög skamt frá
íbúðarhúsunum, en fjós var áfast við
hlöðuna, fyrir 15 kýr, og einnig hest-
hús. Brunnu þau hús bæði ásamt
hlöðunni, en nær helmingi heysins
tókst mönnum að bjarga. Eldurinn
kom upp rétt fyrir hádegi. Fólk þusti
að frá næstu bæjum til þess að
slökkva og stýrði Hjörtur skólastjóri
á Hvanneyri slökkvitilraununum.
Tókst að veija íbúðarhúsin og þótti
vel gert; því töluvert hvassviðri var.
Alt sem brann, var óvátrygt og er
skaðinn talinn alt að 4 þús. kr.
Ólafur bóndi Davíðsson, sem fyrir
þessum skaða verður, keypti Hvítár-
vellina fyrir fám árum.
Sogsbrúin var vígð fyrra Laug-
ardag af ráðherra H. Hafstein i við-
urvist um 1100 manns, þar af hátt
á 3. hundrað úr Reykjavík. Ráð-
herrann flutti snildar-fallega ræðu,
svo skörulega sem honum er lagið,
og var hver maður, sem við var
allsgáður, hrifinn af, jafnt mótstöðu-
menn í stjórnmálum sem fylgismenn.
Brúin er 60 álna löng og 4 al. á
breidd og hefir kostað um 16000 kr.
og leggur landssjóður til þriðjunginn,
en Grímsneshreppur og Árnessýsla
sinn þriðjung hvort. Halldór Guð-
mundsson rafmagnsfræðingur var yf-
irsmiður.
Náðardyrnar opnar.
Þegar ritstj. þessa blaðs lagði
niður þingmensku sína 29. f. m.,
vissu Valtýingar ekki, hvaðan á
sig stóð veðrið. Þeir fóru að gera
sér í hugarlund að hann væri
orðinn ósamdóma stjórninni, og
vona, að þeir kynnu að fiska
hann inn í sinn hóp — og sleiktu
út um.
Einar ritstj. Hjörleifsson var að
stíga á hestsbak til að ríða norð-
ur í land, og lagði af stað áður
en næsta tbl. Fj.kon. kom út (1.
Sept.). En fyrst ritaði hann grein
um þetta efni og kallaði »Leyndar-
dómurinn« (Fjk. 142. bls., 2. dálk;
1. Sept.). Þar segir hann m. a„
svo:
»Hitt væri fróðlegra að vita,
með hverju móti ráðherrann og
sá flokkurinn, sem hann styðst
við, gerðu sínum langvitrasta og
langduglegasta manni ófært að
vinna lengur með þeim«.
Skoðum við til! Þarna er Jón
alt í einu orðinn y>langvitrasti og
langduglegasti maður« ílokks síns.
Það er eins og oss minni, að
kvæði við nokkuð annan tón í
vor, er konungur kvaddi Jón til
þingsetu.
E.n nú var sjálfsagt að skjalla
Jón ofurlítið, til að benda honum
á, að opnar skyldu standa náð-
ardyrnar hjá mótstöðumönnun-
um, ef hann vildi koma.
En daginn eftir fór að vitnast,
að Jón væri samra skoðana sem
áður og engin veiðivon í honum.
— Einar var farinn, en sá gáfu-
tregi drenghnokki, sem hann hafði
verið svo óforsjáll að fela »að sjá
um blaðið á meðan«, skrifaði þá
aðra grein um sama efni, er liann
nefndi »uppsögn«, og prentuð er
efst í næsta dálki á sömu bls. í
sama bl. Fjk., en þar blæs af
annari átt. En ekki hafði sá gáfu-
tregi vit á, að fella þá fyrri grein-
ina burt.
ÞYRNAR
eftir
Po rs tein Erlingss on.
2. prentun ankin.
Kostar inubcft S kr. 50 au.
1 skrautbandi 3 —- 50 —
Aðalútsölu hefir:
ARINBJÖRN SVEINBJARNARSON,
Laugaveg 41. Reykjavík.
Au.g’lýsing-ar
í næsta bl. verða að koma til afgr., ritstj.
eða prentsm. á
Mánudaginn eða snemma á Þriðjudag.