Reykjavík

Tölublað

Reykjavík - 04.08.1906, Blaðsíða 2

Reykjavík - 04.08.1906, Blaðsíða 2
134 R E YKJAVÍK þessa útheimtist sjálfsafneit- un, sem kosta hlýtur bæði oss og aðra nokkra báráttu. En því treystum vér, að öll- uinþyki tilvinnandi að reyna að sigra sjálfa sig, til þess að geta stutt að sigri ís- lands. »íslendingar viljum vér allir vera«. En þá verðum vér að verðskulda það heiðursheiti. »Veiti það sá sem vald heíir tíða og þjóða«, að ísland eigi nú í vænd- um sitt þriðja og stærsta skref áleiðis til sjálfstæðis og velvegnunar! Bróðurhugur og frjáls- mannleg réttlætistilfinning og sanngirni vorra dönsku samþegna virðast nú full trygging fyrir því, að það sé undir samheldi og sam- komulagi sjálfra vor ein- göngu komið, að svo megi verða. F r a m þá í allra heill- vætta nafni og s a m t a k a ! ísland og Danmörk. Að morgni 18. f. m., sama dag sem alþingismenn komu til Hafnar, stóðu tvær mjög merkilegar greinir í »PoIiliken«, önnur aðsend, undir- skrifuð »IslandophiI« (þ. e. »ís- landsvinur«), en hin ritstjórnar- grein. Þessar greinir eru merki- legar fyrir þann hlýleik og rétt- lætishug gagnvart íslandi og þörf- um þess og kröfum, sem fram kemur i þeim, og það víðsýni og stjórnar- farslegu hyggindi, sem vér, því miður, höfum ekki ávalt átt að fagna af danskri hálfu. Innar sömu velvildar og sanngirni verður nú hvervetna vart í dönskum blöðum og ræðum danskra manna, svo að þetta er að því leyti ekkert ein- stakt, heldur kveður hvervetna við sama tón nú meðal vorra dönsku bræðra. Að vér tökum sérstaklega fram þessar greinir í »Politiken«, það kemur einvörðungu af því, að oss virðast þær bezt ritaðar og gagn- orðastar. Fyrri greinin er svo: »Það er ljóst orðið á ýmsan hátt, að á íslandi eru menn ekki alger- lega ánægðir með það skipulag á stjórnarsambandinu við Danmörk, sem gert var á árunum 1901—1903. Þjóðlegi flokkurinn, heimastjórnar- flokkurinn svo kallaður — sem nú- verandi stjórn er mynduð af — gekk að þessu fyrirkomulagi, af því að það tók langt fram frumvarpi því sem áður lá fyrir, en ekki af því, að með því væri fullnægja gerð réttmætum kröfum íslands, er Jón Sigurðsson hafði áður barist fyrir. Hjá mörgum hefir vonin um frek- ari breytingar með tímanum óefað lifað í brjósti og lifir enn. Hins- vegar er heldur enginn efi á því, að fyrirkomulagið, sem nú er, bæði er og getur verið um langan aldur fullnægjandi. Mótflokkurinn—minni hlutinn — gekk undir eins að þessu, eins fúslega og fljótt eins og hinn flokkurinn; þingið samþykti þetta í einu hljóði 1902 og 1903 (það ár gekk þó einn maður úr skaftinu). Síðan hefir þó minni hlutinn breytt stefnu. Orsakir þeirrar stefnubreyt- ingar skal ég ekki rannsaka hér né ræða. Það er þriðji flokkurinn á íslandi, landvarnarflokkurinn, sem einkum heldur fram inum fræði- legu mótbárum, er fram má færa gegn fyrirkomulaginu, sem nú er, og heldur jafnframt fram inni fornu kröfu: að stjórn íslenzkra sérmála sé algerlega innlend, þ. e. a. s. ekki að eins ráðgjafi (eða ráðgjaf- ar) í landinu sjálfu (eins og nú), heldur sé þar og landstjóri (eða varakonungur) sem fulltrúi kon- ungsvaldsins og alríkiseiningarinn- ar. Það er þetta, sem íslendingar hafa ávalt óskað frá íslenzku, þjóð- legu sjónarmiði og samkvæmt sögu- legum grundvelli. Um það geta verið skiftar skoðanir, hvort sé í rauninni betra, fyrirkomulagið, sem nú er, eða þetta eftirþráða fyrir- komulag. En á hinu leikur eng- inn efi, að stæði Islendingum til boða frá danskri hálfu að velja um þetta tvent, þá mundu þeir allir í einu hljóði kjósa ið síðara. Svo virðist sem menn frá danskri hlið ættu að geta litið ofur rólega á það mál, hvernig sérmálum ís- lands erfyrir komið, sé að eins við- haldið friðsamlegu og heilu sam- bandi alríkisins. Monrad byskup hélt því fram þegar um 1870, að á Islandi ætti að vera maður, sem konungur skipaði og bæri ábyrgð fyrir honum einum — hann mætti nefna varakonung eða landsstjóra, eða hvað sem menn vildu, en bezt væri að finna handa honum gott forn-íslenzkt beiti; þessi maður skyldi fara með konungsvaldi í sér- málum íslands, svo að ekki þyrftu til konungs kasta að koma nema allra-þýðingarmestu stórmál íslenzk. Þetta var in viturlega skoðun Mon- rads á málinu, og má kalla að hún komi alveg heim við óskir íslend- inga. Að hún fékk ekki fylgi á þeim árum í Danmörku, það er vel skiljanlegt; en síðan hafa tímarnir breyzt og stjórnmálaskoðanir manna eru orðnar allar aðrar. Ef menn hér í landi yfir höfuð á annað borð álíta, að menn geti alríkisheildinni að hættulausu veitt íslendingum óskir þeirra, sem ekki eru nýjar, heldur jafngamlar elztu stjórnar- baráttu þeirra frá því fyrsta — og hvada frjálslyndur maðnr getur á- litið annað?1) —, þá væri óneitan- lega heppilegast að gera það sem allra fyrst að auðið er. Og þetta á að gera í vinsemd og friðsemi á báðar hliðar — með góðum skil- ningi á báðar hliðar. Heimsókn íslenzkra alþingis- manna, sem hefst í dag, býður ið ágætasta tækifæri til slíks samkomu- lags á báðar hliðar. Hefði slíkt verið reynt 1901 og næstu árin, þá hefði árangurinn, ef til vill, orðið nokkuð á annan veg en hann varð. Það sem hér er sagt, ættu menn alvarlega að íhuga, og, vér endur- tökum það, að þó að menn séu sannfærðir um, að fyrirkomulag það sem nú er, sé gott, og það er það óefað — þá á það þó að rýma fyrir öðru, sem allir íslendingar undantekningarlaust kjósa heldur«. Hin greinin er ritstjórnargrein í sama blaði s. d. og er á þessa leið: »Heiinsókn alþingis. Margar heimsóknir hefir höfuðstaður vor fengið in síðustu ár, þær er vakið hafa eftirtekt. Útlendir þjóðhöfð- ingjar hafa stigið í land við toll- búðina, og flotar stórvelda hafa lagst á leguna hér meðan fallbyssu- kveðjurnar hafa dunið hátt. Eng- ri af þessum heimsóknum verður þó jafnað til þeirrar, sem hefst í dag, og engin þeirra hefir verðskuld- að svo hjartanlegan velkomins- fagnað hingað til lands eins og löggjafarþing íslendinga, er það gistir nú borg vora í fyrsta sinni. Vér erum vanir því að verða ávalt, þótt oss nauðugt sé, að minnast þess, hve smáir vér erum; en er in tvö löggjafarþing alríkisins hitt- ast hér, þá getum vér í eitt skifti rent augum út yfir vor þröngu land- amæri og minst þess frændernis og samtengsla, sein víkka sjón- deildarliring vorn.................En nú er undir því komið, að sam- vistirnar verði meira en hverfult hátíðaraugnablik, sem brennur út eins og ljómandi flugeldur. Vér vonum að þessar íslenzku vikur fái langvinnara gildi .... þessi heim- sókn ætti að verða til þess, . . . !) Leturbreytingin gerð af þýð. að því linti, að Danir létu sér minna ant um, en annara þjóða menn, að gleðjast við náttúru ís- lands, og við að kynna sér þjóð landsins og sögu. . . . Og loks mun heimsókn þessi, — einmitt af því að hún verður fyrst og frernst samvera fulltrúa allra stjórnvaldanna —, brýna þau sannindi, að ríkisheildar- tilfinningin milli tveggia svo fjar- lægra og að mörgu leyti svo ólíkra landa, getur því að eins eflst, að þjóðlegt líf fái að þróast frjálst og tálmunarlaust með því fyrirkomu- lagi, er það vill sjálft setja sér. Og það liggja svo atvik til, að ísland getur eðlilega aldrei lagt nein höft ástjórnarfarslegatilveruDanmerkur. Sú er von vor, að alþingi íslend- inga megi við samfundina fá lif- andi sannfæringu um það, að allir frjálslyndir menn í Danmörku óska þess af heilum liug, að ísland megi til þess finna, að það sé jafnfrjálst sem vér. Sú tíð á að vera liðin, og aldrei aftur að koma, er menn vildu stjórna íslandi frá Danmörku og óskir íslendinga voru grafnar í hryssingslegum og hrokafullum stjórnarskrifstofum. Það sem ís- lenzka þjóðin lætur í ljósi fyrir munn stjórnskipulegra fulltrúa sinna, að sé staðföst ósk sín um fyrir- komulag sjálfstjórnar sinnai’, það á að vera lög fyrir oss. Vér ósk- um íslands svo, að það megi, á- samt oss, en án tilsjónarmenslcu, haga kjörum sínum að sjálfs vild«. Alþmgismannaförin. iii. Einn þingmaður gat þess í bréfi til vor, dags. 18. f. m., að á leiðinni út hefðu þingmenn beggja flokka komið sér saman um, hverju halda skyldi fram í sambandsmáli voru í umræðum við Dani. En jafnframt var svo að skilja á orðum hans, að það hefði verið samkomulag, að gera þetta ekki heyrinkunnugt að sinni. En með því að annað blað hefir getið þessa, þá er ástæðulaust íyrir oss að þegja um það. Sfðan heflr Guðm. læknir Björns- son sent „Lögréttu" Marconi-skeyti að morgni 30. fi' m. frá Höfn, og og barst það hingað til lands, eftir þriggja sólarhringa útivist, árdegis 2. þ. m. Það hljóðar svo: „í miðdegisveizlu á Laugardag- inn [28. f. m.] lýsti konungur yfir því, að hann ætlaði að koma til Is- lands næsta sumar ásamt nokkrum af þingmönnum Dana. í gær [29. f. m.] komu saman á ráðstefnu allir alþingismenn ásamt þingmönnum úr öllum flokkuna beggja þingdeilda Dana. íslend- ingar vóru allir sammála. Danskir þingmenn féllust á óskir og kröfur Islendinga. Aðrar fregnir af fund- inum vóru ekki leyfðar. — Hjart- anlegt samlyndi, — „Botnia" fer héðan kl. 2 síðd. í dag“. Eins og menn sjá, er ekkert ( þessu, sem menn vissu ekki áður,, nema orðin, sem vér höfum prentað með skáletri, og jafnvel það gat hver maður vitað fyrir með nokkurn veg- inn vissu, sá er lesið hefir öll um- mæli allra danskra blaða af öllum flokkum fyrir og eftir komu þing- manna. Þá er öll blöð þjóðar

x

Reykjavík

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Reykjavík
https://timarit.is/publication/206

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.