Reykjavík - 30.06.1908, Blaðsíða 2

106
R E Y K J A VI K
þá að gjöra sér að góðu þó nábúarnir
séu ekki ætíð sem æskilegastir. Ef
frá þessu er dregið l1/^ dollar fyrir
sporvagnagjald, sem fátæklingurinn þarf
að borga mánaðarlega, ef hann býr
utan til í borginni, þá eru eftir 7 doll-
arar og 50 cents.
„Ég ætlast til að steypuhúsin mín
megi byggja svo ódýrt, að verkmanna-
fjölskyldur geti átt kost á notalegu
hæli, í þeim, með því að greiða að eins
7 dollara og 50 cents í húsaieigu á
mánuði.
„Pátæki fjölskyldumaðurinn, sem orð-
ið heflr að hola sér nið'ur í þrengsiun-
um í stórbæjunum, getur þarna átt
kost á unaðslegu heimili utan til í
borginni, þar sem loft er gott og heil-
næmt og ofuriítill garður er í kringum
héimili hans, og nægilegt ieikpláss
fyrir börnin hans, án þess að hann
þurfi að greiða nokkuð hærri húsaleigu
heldur en inn í bænum. Slíkar bygg-
ingar mundu verða landinu til mikiis
góðs, en bæjunum til einkis tjóns. Það
hlyti að stuðla að heilbrigði iandsbúa
og hagnaði alira hlutaðeigandi yflrleitt.
„Húsamótin mundu kosta þann er
byggja ætiaði um 25,000 dollara, en í
hverju móti má steypa ótakmarkaða
tölu af húsum, því mótin eru afartraust
og verða því mjög endingargóð. Húsin
má byggja með öllu mögulegu sniði.
Ég hefi í hyggju að gjöra þau smám
saman mjög skrautleg að útliti. Þær
umbætur má vitanlega alt af gjöra.
Það . er aukaatriði. Það er t. a. m.
ekki gjört ráð fyrir að efri veggsvalir
séu á húsagjörðum eftir þessu sýnis-
horni. En ekki þarf ég annað en bæta
mótum við til þess ef mér sýnist svo.
„Ekki skaltu ímynda þér að ég ætli
sjálfur að fara að byggja þessi hús.
Ég tel hlutverki mínu lokið þegar óg
hefl komið upp fyrsta húsinu — frum-
smíðinni. Ég ætla að eins að sýna
fram á, að það só „praktískt" að reisa
hús með þessum hætti, og ég ætla að
reisa fyrsta húsið með þessu nýja sniði
eftír fáa mánuði eins og ég hefl þegar
lýst yflr áður. Og mér er nær að
halda, að nógir verði til að leggja fram
peninga til að reisa hús með þessari
nýju tilhögun. Ræð ég það af því, hve
margir hafa komið á fund minn, og
spurt mig eftir þessari uppgötuun minni
og litist vel á hana.
„Ég hefl líka getað sannfært, jafnvel
þá, sem haldnir hafa verið miklum efa,
um það, að ég veit, hvað ég er að
fara með“.
Svo mörg eru þessi orð. Nú dettur
mér í hug að spyrja: Geta íslendingar
látið þessa mikilsverðu uppgötvun fram
hjá sér fara án þess að veita henni
eftirtekt. Án þess að láta sér til hug-
ar koma að notfæra sér hana í ná-
lægri framtíð? ísland er, eins og ölium
er kunnugt, af engu auðugra en grjóti
og sandi, og það er einmitt mestur
hluti af efninu sem þarf í þessi ný-
tízku hús. Steinlímið (cement) mundi
vera eina efnið sem kaupa þyrfti að;
og þó mætti liklega framleiða það á
íslandi; í það minsta eru kalkbirgðir
nægar í landinu; það hefl ég heyrt
reynda og greinda menn hér fullyrða,
sem vanir eru kalkbrenslu. — Svo þó
þessi hús væru kölkuð að innan, sem
á ensku er nefnt. „plaster", þá væri
hægt að veita sér efni til þess í landinu.
„Mjölnir" gæti mulið grjótið, og ótal
nafnar hans mundu rísa upp ef nóg
væri að starfa. Ýmsir munu segja, að
mótin hljóti að vera svo þung, að eigi
væri þau flytjanleg upp til sveita.
Líklegt er að þau séu þung í vöfun-
um nema á skipum eða járnbrautum;
en þó ekkert væri hægt að flytja þau
upp í landið, þá mætti byggja upp í
þeim heila bæi og sjóþorp með strönd-
um fram.
Það væri einhver munur á að sjá
t. d. í Reykjavík raðir af þessum stein-
steypuhúsum i stað t.imburhúsanna
sem þar eru, og mörg eru gisin og
köid og æfinlega í mjög mikilli hættu
af eldi, ef slys vill til, og gjalda verður
af afarhátt brunabótagjald.
Og að geta svo eignast þessi hús fyrir
tæp 4000 kr. Ekki ætlu þau að verða
dýrari á íslandi en í Bandarikjunum,
þar sem kaupa verður alt efnið.
Mótin kosta 25,000 dollara, segjum
100,000 kr.; eins og meðal botnvöipu-
skip. Að vísu er það há upphæð, en
mundi húsasmiðum og byggingameist-
urum i Reykjavík vera ofvaxið að leggja
fram þá upphæð til að eignast ein
mót? Ég held ekki, ef góð samtök
væru. „Viljinn dregur hálft hlass“.
Trúlegt er að endurbyggja mætti
Reykjavík í einum mótum, og þá yrðu
þau sjálfsagt búin að borga verð sitt
mörgum sinnum. Fólagsskapur, sem
myndaður væri til þess að kaupa mót,
og inrúeiða þessa húsagjörð, held ég
að væri mjög þarfur og heillavænlegur;
en þá þyrfti um leið að fá góðan mann,
helzt vanan að nota vélar, til að læra
að stjórna þessu verki, setja mótin
saman m. fl. Og bezt held ég að væri
að fá Lil þess Vestur-íslending, sem
þekti vel hérlenda húsagjörð og væri
vel fær í ensku máli.
Mér sýnist að íslendingar megi til
að veita þessari uppgötvun eftirtekt,
því ef þeir hagnýttu sér hana, er þeim
í lófa lagt að eignast traust, óeldfim
hús, sem endast öld eftir öld; úr efni
sem gnægð er til af í landinu sjálfú;
en liggur þar nú að mestu ónotað*).
Winnipeg 26. Maí 1908.
A. J. Johnson.
Pað eru
on eig’i mnlefniÝ>.
Ef hjólið hefði oltið þannig, að Skúli
Thoroddsen hefði greitt atkvæði með
sambandslagafrumvaipinu, en hinir 6
íslenzku nefndarmennirnir hefðu kom-
ið fram með breytingartillögur Skúla,
og eigi samþykt frumvarpið, þá hefði
verið annað hljóð í strokknum. Eftir
fyrirfarandi framkomu vissra manna
að dæma, er auðsætt hvernig hljóðið
hefði orðið.
Rökrétt ályktað hefði útdráttur úr
leiðandi greinum nokkurra blaða orðið
á þessa leið :
Engin dæmi munu finnast til þess,
að nokkrir fulltrúar þjóðar sinnar hafi
brugðist jafn illa og skaðlega, og svik-
ið það traust, er til þeirra var borið,
sem sambandslaganefndarmennirnir ís-
lenzku, þessir sex er eigi greiddu at-
kvæði með frumvarpi nefndarinnar.
*) Mynd af þessum hósum Edisons fylgdi
ritgjörð þeirri sem hér er þýdd, og er hún
til sýnis hjá ritstj. „Rvíkur“. Ég hefði helzt
kosið á að hægt hefði verið að prenta hana
í blaðinu ásamt ritgjörðinni; en hvort nokkur
er heima, sem býr til myndir (cut) á zink
eða kopar, veit ég ekki.
A. J. Johnson.
Dönsku nefndarmennirnir sýndu hinn
mesta samvinnuþýðleik og góðvild í
garð íslands, og sá af íslenzku nefndar-
mönnunum, Sk. Th., er var þeirra élzt-
ur og þroskamestur fylgdi þeim að mál-
um. Samkvæmt frum varpsuppkasti
þeirra var alt fengið, er Jón Sigurðs-
son hafði farið fram á, og meira til.
Alt fengið, er „Blaðama.nnaávarpið"
fór fram á, og meira þó. En undir
það skrifuðu ritstjórarnir: Benedikt
Sveinsson, Björn Jónsson, Einar Hjör-
leifsson, Hannes Þorsteinsson, Sigurður
Hjörleifsson og Sk. Th. Ennfremur er alt
fengið með frv. er Einar Hjörleifsson fór
fram á eftir Jóni Sigurðssyni í riti sínu :
„Frjálst sambandsland", og allar kröf-
ur Þingvallafundarins 1907 eftir því
sem tillögumenn útlistuðu þær. Dönsku
nefndarmennirnir gengu því inn á
allar þær kröfur, er frekastar hafa
verið gjörðar frá vorri hálfu, og Sk.
Th. bar gæfu, hyggindi og drengskap
til að fylgja þeim að málum, enda hafði
liann með frumvaipinu fengið meiri
réttindi fyrir íslands hönd, en hann
hafði nokkru sinni áður farið fram á.
En þegar málum vorum var þannig
komið á hinn æskilegasta hátt, þá
bregðast hinir 6 ísl. nefndarmenn á
síðustu stundu og spenna bogann svo
fyrirhyggjulaust, að dönsku nefndar-
mennirnir gátu alls eigi samþykt kröf-
ur þeirra, og endaði svo með því, að
þessir 6 nefndarmenn samþyktu eigi
frumvarpið.
Hvaða dóm verðskulda svo þessir
inenn. Yægast sagt, að enginn þeirra
hefði framar fengið að stíga fæti á ís-
lenzka mold. Allir gjörðir þegar land-
rækir, og er það þó engin refsing
samanborið við það ómetanlega tjón
sem búast má við, að þeir haft unnið
landi og þjóð með þessari framkomu
sinni.
Eina vonin er nú að Danir sýni
það veglyndi eftir alt þetta, að standa
við frumvarpið, og að þjóðin hafl þann
pólitiska þroska og hyggindi til að bera,
að fylgja því fast og eindregið fram,
þrátt fyrir blygðunarlausa æsingu, sem
búast má við frá hálfu þeirra 6 nefndar-
manna, sem eigi skrifuðu undir frum-
varpið. Allir sannir föðurlandsvinir
verða því að standa vel á verði, svo
að þeim, sem brugðust oss svo háska-
lega nú, bregðist sjálfum sú ætlun sín,
að geta með framkomu sinni náð meiri
hluta með fylgi hins æstasta og fyrir-
hyggjuminsta hluta þjóðarinnar.
En rynni sá óhamingjudagur upp
yflr Jandið að írumvarpið félli, sann-
aðist sem oftar hið fornkveðna: „að
flest verður íslands óhamingju að
vopni". J. H.
Hvaðanæva,
Dýr inynd.
í ))Journal des Débats« er sagt frá
að milliónamæringurinn Mr. Pierpont
Morgan hafl keypt mynd eftir Rafael
í ítalíu fyrir hálfa þriðju miljón franka.
Þessi ameriski auðmaður hefir og ný-
lega keypt Aldobrandini-höllina í Róm,
og er ætlað að hann muni setja
myndina þar, svo hún fer ekki burt
af Ítalíu.
Nærri grafln lifandi.
»Times« segir frá því, að legið hafl
nærri að kona nokkur í Tonbridge
væri grafin lifandi. Á seinasta augna-
bliki, þegar átti að fara að skrúfa lokið
fast á kistuna, tók maður hennar eftir
því, að hún var volg á kinnunum. Var
þá strax sent eftir lækni og konan
síðan flutt á sjúkrahús, og líður henni
þar nú mjög vel. Hún segist hafa
vitað um alt sem fram fór kringum
hana, þegar hún var álitin dauð, en
að henni hafi verið gjörsamlega ó-
mögulegt að hreyfa legg né lið eða tala.
Sala áfengra drykkja í Rásslandi.
Nýlega hefir nefnd sú í rússneska
þinginu (dúmunni) er hefir vínsölu-
málið til meðferðar látið uppi þá skoð-
un sína, að hún sé mótfallin sölu á-
fengra drykkja á járnbrautarstöðvum
og á póstskipum. Nefndin ræður til,
að öl sé talið með áfengum drykkjum,
er yfir höfuð ekki megi selja í smá-
sölu annarsstaðar en á fyrsta flokks
veitingastöðum. Nefndin aðhyllist þá
stefnu, að eftir atkvæðagreiðslu á hveij-
um stað megi þar loka vínsölukrám,
og hafl húsmæður þá atkvæðisrétt.
Nefndin leggur til, að enginn hafl rétt
eða leyfl til að kaupa meira en eina
flösku af „Vodka" (rússneskt brennivín)
á dag.
Absiutlisalan í Schweiz.
Bernarþing hefir samþykt bann
gegn innflutningi, tilbúningi og sölu
á absinth með 24 atkvæðum móti
12.
í „Heiiuskringlu44 4. þ. m. stendur
eftirfarandi grein :
„Ef það yrðu ekki kölluð landráð,
þá vildi „Heimskringla" mega geta
þess, að svo litur út, sem alt of lítið
sé um atvinnu hór í fylkinu á yfir-
standandi tíma. Yfir 100 nýkomnir
Galicíumenn eru og hafa um nokkurn
undanfarinn tíma verið hór í bænum,
án þess að geta fengið nokkra atvinnu.
Þeir hafa bókstafléga talað liðið hungur,
að undanteknu því, að þeim heflr af
líknarfélagi einu í bænum verið gefln
ein máltíð á dag í sl. 7 eða 10 daga.
Flestir þessara manna voru bændur í
föðurlandi sínu, en seldu lönd sín þar
til þess að geta komist hingað vestur.
Margir af mönnum þessum kveðast
fúsir til að vinna hjá bændum sem
matvinnungar til að byrja með“.
---^ • - m —
Þttd er farid að saxast á
limina hans Björns míns.
25. þ. m. datt einn aðallimurinn af.
fann dag sagði Guðmundur Hannes-
son héraðslæknir sig úr stjórn Land-
varnarflokksins svokallaða.
Það líður nú ekki nokkur sá dagur,
að frumvarpi millilandanefndarinnar
aukist ekki fylgi.
Og það er gleðilegt tákn, að alstað-
ar verða helztu stuðningsmenn „ísa-
foldar“ fyrstir til fylgdar.
Hér í Reykjavík fylgir nú ekki einn
einasti málsmetandi stjórnmálamaður
„ísafold" nema nýi háyflrdómarinn.
Dr. Valtýr sagði háf.íðlega og skriflega
skilið við hana sama. dag og G. H. stóð
upp undan stýrinu í Bárubúð.
Og sama er að frótta af undirtekt,-
um manna, víðast hvar annarsstaðar.
í Mýrasýslu t. d. hafa þeir prófast-
arnir Magnús Andiésson, Jóhann Þor-
steinsson og Sigurður Þórðarson sýslu-
maður allir snúist til fylgdar við frum-
varpið.
í Árnessýslu eru meðal margra ann-
ara nefndir séra Gísli Skúlason og Sig-
urður Ólafsson sýslumaður.