Reykjavík - 27.08.1908, Blaðsíða 1

1R k \ a\> t k.
IX, 38
Útbreiddasta blað landsins.
Upplag yfir 3000.
Fimtudag 27. Agúst 1908
Áskrifendur í b se n u m
yfir 1000.
IX, 38
&8T ALT FÆST í TfíOMSEWS MAGASÍNI. ""35»
< >íiim ojK eldavélar selur Kristján Þorgrimsson.
„REYKJAYIK“
Arg. [minnst 60 tbl.] koetar innanlands 2 kr.; erlondi*
kr. 3,00—3 ah.— 1 doll. Borgist fyrir 1. Júli. Ella 3 kr.
Auglýsingar innlendar: & 1. bls. kr. 1,50;
3. og 4. bls. 1,25 — Útl. augl. 33*/»°/o hærra. —
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.; Hlutafélagið „Keykjavík“.
Ritstjóri, afgreiðslumaður og gjaldkeri
Masnús B. Blöndal
Pingholtsstræti 23. Talsimi 61.
Ritstj. er áreiðanl. að hitta heima
á virktiin dögum
kl. 13—1 og 4—5 síöd.
IBeidradir kaupendur
«8f útsöluinenn „B.vikur“
áininnast um, að t> J alririag i
btaðúnsi var 1. |úlí.
Landhelg'in.
Því nær sem líður kosningunum,
því bíræfnari verða blekkingar
frumvarpsfjenda.
Þeir ganga upp í þeirri dul, að
því erfiðara verði að leiðrétta þá,
sem nær dregur kosningunum.
Nú ber »ísafold« það út 15. þ. m.
í grein sem hún kallar: »Friðar-
samningurinn í Khöfn 1908«, að
ísl. nefndarmennirnir liafi »samið
af« landinu bæði landhelgi þess og
löggæzlurétt með fiskiveiðum út-
lendinga. Hún reiknar meira að
segja út að nefndarmenn hafi haft
240 miljónir kr. á ári af löndum
sínum með þessu móti.
Og næst laka auðvitað tvílemb-
ingarnir »Ingólfur« og »Þjóðólfur«
undir þessa allranýjustu uppfundn-
ingu.
Og svo til efnisins.
Höfundurinn, sem kallar sig Haf-
þór, segir að nefndarmennirnir liafi
samið
»1 a n d h e 1 g i n a«
af íslendingum, allir nema Sk. Thor-
oddsen.
Fyrstu beinu ósannindin í þessari
grein, sem hver læs maður getur
áttað sig á eru þau, að undanskilja
Sk. Th. Hann á þar alveg sam-
merkt við liina. Nefndarmenn voru
alltai allir sammála um það, að
•Danir skyldu hafa rétt lil land-
Jielgisveiða meðan þeir verðu land-
lielgina. Þetta undirskrifuðu þeir
allir 18. apríi (sjá Bl.b. hls. 162),
og Sk. Th. gjörði enga breytingu
á þessu atriði með hreytingartillög-
um sínum (sjá Bl.h. hls. 166), hann
vildi að eins orða 5. gr. þannig, að
í slað orðanna: »um fiskiveiðar í
landhelgi við Danmörk og ísland«
kæmi: »um íiskiveiðar í landlielgi
beggja ríkjanna«.
Orðabreyting og ekkert annað.
Og Hafþór þarf ekki að skamm-
ast sín fyrir Sk. Th., þó að hann
fylgdi samnefndarmönnum sínnm
í þessu.
Nefndarfrumvarpið veitir
í s 1 e n d i n g u m e i n m i 11 f u 11-
a n r é 11 y f i r 1 a n d h e 1 g i n n i
og eykur atvinnurétt þeirra
að öðru leyti stórkostlega.
Eftir núgildandi lögum, hæði svo
kölluðum alrikislögum og íslenzk-
um lögum er Dönum heimilt að
veiða í íslenzkri landhelgi og reka
hvers konar aðra atvinnu, t. d.
verzlun, lwar í heiminum sem þeir
eiga heima.
Þessi réttur þeirra er bein aíleið-
ing af þvi, að þegnrétturinn hefir
verið og er einn og óskifiur fyrir
hœði löndin. En sá réttur er aðal-
lega í þvi fólginn, að þegnarnir
hata umfram aðra notarétt af land-
svæði því, sem þeir eru þegnar í.
Hafþór kannast sjálfur óbeinlínis
og óviljandi við þetta, og fer þann-
ig líkt og þjöfunum, sem stundum
gleyma einhverju á vettvangi, er
síðar kemur u])p um þá.
Hann nefnir Esbjerg-éitveginn í
Gullbringusýslu sem sönnun þess,
að Danir þurfi ekki að vera hér
búsettir til að reka fiskiveiðar í
landhelgi. Og það er alveg rétt.
Auk þessa nýja útvegs hafa víst
ílestir fullorðnir íslendingar heyrt
getið um eða séð löglega landhelgis-
veiði annara danskra manna, þó
ekki væri nema Færevinga við
Austurland.
En hvað er þá blaðið að fimbul-
famha um það, að ísl. nefndar-
mennirnir hafi »samið af« íslend-
ingum landhelgisréttinn.
Til þess að um nokkuð slikt af-
sal gæti verið að ræða, yrðu íslend-
ingar að hafa haft einkarétt lil land-
helginnar áður.
Enda fer því svo fjærri að réttur
íslendinga til landhelgi þeirra verði
mintii, ef frumvarpið gengur fram,
að þeir fá þ á f y r s t fullkominn
rétl yfir lienni.
Gangi frumvarpið fram, fá Danir
að eins rétt tii landhelgisveiða
m e ð a n þeir verja landhelgina,
sbr. 3. lið 5. gr. og 4. lið 3. gr., en
landhelgisvörnina geta íslendingar
tekið af Dönum naiiðugum eftir 37
ár, sbr. 9. gr. Og þá félli land-
helgisveiðirétturinn hurtu í sama
augnabliki.
Auk J)ess er það alveg komið
undir íslendingum h v e v í ð t æ k-
u r þessi landhelgisveiðiréttur Dana
skuli vera þessi 37 ár.
Eftir 3. lið 5. gr. eiga Danir og
íslendingar að vera »j a f n réttháir«
um landhelgisveiðar, meðan Danir
verja landhelgina.
Eftir núgildandi lögum hafa Danir
þenna rétt hvar sem þeir eru bú-
settir í heiminum.
Yerði frumvarpið að lögum, geta
íslendingar einskorðað landhelgis-
veiði Dana við búsetn hér á landi.
Til þess þyrfti ekki annað en að
löggjafarvald vort áskildi búsetu
sem skilyrði fyrir landhelgisveiði
íslendinga. Það væri oss baga-
laust, en á sama augnabliki væru
Danir sömu lögum háðir.
Og þetta á að heita afsal!
Það, að vér fáum atveg nýjan
rétt, einkarétt til landhelgisveiða er
kallað óbærilegt afsal réttinda.
Og tjónið, sem það á að valda
landinu, er reiknað til ákveðinnar
upphæoar, ekki nema 240 miljónir
króna á ári!
Raunar fæst sú upphæð að eins
út með því, að Hafþór gjörir
Dönum ^
að liafa hér 300 botnvörpuskip
og 5000 seglskip (nú eiga þeir engan
fiskiskipastól),
að veiða jafn vel og islenzka
skipallotanum,
og að veiða einmitt þær sjókindur,
er íslendingar annars hefðu átt
jafnvísar á land og ásauð í kvíum.
En þá /la/villu Hafþórs er engin
ástæða til að rekja. Það er ekki
hætt við þvi, að íslenzkir íiskimenn,
sem hún þó aðallega er ætluð,
villist í henni yfirleitt.
Líku máli er að gegna um það,
að ísl. nefndarmennirnir haíi »samið
af« löndum sínum réttinn til að
líta eftir fiskiveiðum útlendinga hér
við land,
löggœzluréttinn,
sem hann svo kallar.
Það afsal á að vera gjört með
4. lið 3. gr., er gjörir landhelgis-
eftirlitið að sammáli í nœstu 25 ár
og áskilur samkomulag milli beggja
þjóða um aukning þess þann tíma.
Eftirlit það sem hér ræðir um
er landhelgisvörn dönsku herskip-
anna hér við land.
Þá vörn hafa íslendingar aldrei
haft á hendi, og geta ekki haft um
ófyrirsjáanlegan tíma, af 2 gildum
ástæðum.
Þeir eru of fátækir til þess. Og
þeir þyrftu að vera viðurkend
hernaðarþjóð til þess.
Danir bera allan kostnað af þeirri
vörn. Hann hefir numið yíir 100
þúsund krónur á ári. Og þeim er
ætlað að bera hann áfram næstu
25 ár, þó að frumvarpið verði að
lögum. En af því leiðir heinlínis,
að íslendingar geta ekki slcipað
Dönum harðri hendi að fjölga
gæzluskipum eða auka eftirlit þetta
á annan hátt.
Hins vegar er Islendingum áskíl-
inn réttur til að taka þessa vörn
að sér eftir 25—37 ár. Og þá geta
þeir hagað henni eftir eigin vild.
Hingað til hefir Dönum ekki
verið skylt að lögum að verja
Yfirréttarmálaflutningsmaður
Andr. Hoyer, Aalesund.
Símnefni: H e y e r.
landhelgi vora. Yér getum ekki
skyldað þá til þess.
En verði frv. að lögum verða
Danir lög-skuldbundnir til þess í
25 ár. Og fá þó ekkert fyrir, missa
meira að segja allan hlut í sektarfé
og upptæku. Réttinn til landhelgis-
veiða hafa þeir fyrir löngu.
Hér er því um stórt og gotl ný-
mœli að ræða.
Vér sögðum að frumvarpið yki
atvinnurétt
vorn að öðru leyti en að fiskiveiðum.
Nú geta Danir gengið jafnt til
atvinnu hér og hér húsett landsins
börn.
Nálega i hverju héraði landsins,
kaupstöðum og landhéruðum, er
ein eða fleiri dönsk selstöðuverzlun.
Alþingi hefir hvað eftir annað
reynt að kippa þessu i lag með því
að heimta búsetu fastakaupmanna.
En sú viðleitni hefir alltaf strandað
á þverúð dönsku stjórnarinnar.
Verði frv. að lögum, er íslend-
ingum innanhandar að gjöra bú-
setu kaupmanna að skilyrði fyrir
verzlunarheimild. Það leiðir af 1.
lið 5. gr„ sbr. athugasemd við 5. gr.,
Bl.l). bls. XI og XV.
Með öðrum orðum, verði frum-
varpið að lögum, e r íslending-
u m e i n u m t r y g g ð f u 11 n o t
landsins og alira ny tj a
þ e s s.
A víð og <li*eií.
Hugleiðingar mn sanihandsmálið.
Þið þekkið vist öll söguna af
honum Fúsa, vinnumanninum sem
stóð á krossgötum og huldufólkið
freistaði. Honum voru boðin kosta-
kjör ef hann vildi fara þessa eða
hina leiðina, auðæfi og alsnægtir.
En altaf neitaði Fúsi. Loks var
honum boðinn tólgarskjöldur. Það
þekkist Fúsi og mælti: »Sjaldan
hefi ég flotinu neitað!« og varð að
álf. — Svona er nú sagan sú, og
mér finst ástand islenzku þjóðar-
innar vera eitthvað líkt þessu á
þessum tímum.
Þjóðin stendur á krossgötum, og
á að velja framtíðarbrautina. Öðru
megin er henni boðið fullt sjálf-
stæði og viðurkenning á fullum
rétti hennar, vilji hún þá braut-
ina ganga. En á hinni götunni
slanda gamlar politiskar vofur og
segja: »Þvgðii tólgarskjöldinn, sem
þú kannast við, það er mörinn,
sem Danir hafa brætt á undan-
förnum öldum, sem storknaði
1903 en hafnaðu sjálfstæðinu!«
Skyldi nú þjóðin segja eins og
Fúsi:
»Sjaldan hef ég flotinu neitað?
Það sem mér verður fvrst á að
athuga í þessu marg-umrædda