Reykjavík - 13.10.1908, Side 1

1R k\ a\> t k.
IX, 47
XÍtbreiddasta blað landsins.
UppBag yfir 3000a
í3
riðjudag 13. Október 1908
Áskriféndur
yfir
í b æ n u m
IOOO.
IX, 47
ALT FÆST í THQMSENS MAGASÍNÍ.
Ofna <><*• el<la;vóiai* selur Kristján í’orgrímsson.
„RETKJAYIK”
Árg. [minnst 60 tbl.] kostar innanlanda 3 kr.; erlendii
kr. 3,00—3 ih.— 1 áoll. Borgist fyrir 1. Júlí. Ella 3 kr.
Auglgsingar innlendar: á 1. bls. kr. 1,50;
i$. og 4. bli. 1,36 — Útl. augl. 38*/»°/o h»rra. —
áfsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.: Hlutafélagið „Reykjavík“.
Ritstjóri, afgreiðslumaður og gjaldkeri
Magnús JEl. íflöndíil
Pinglioltsstræti 23. Talsimi 199.
Ritstj. er áreiðanl, að hitta heima
á Yirkum dögum
Kl. líi—1 og 4—ö síöcl.
lleidradir kaupendur
(>!> útsölumeiin „R.víkur“
áiniunast iiin. að i>j a I <1 «8 ;íi>í
ililaÓMiiiM var I. júlí.
Matzen-skeytid.
Nú eru komnar nánari fréttir af
því, sem Matzen próf. átti að hafa
sagt á fundi unglingafélags hægri-
manna og »ísaíold« og tvílemb-
ingar hennar »Þjóðólfur« og »Ing-
ólfur«, lögðu svo mikið upp úr.
»Rvík« gat þess, um leið og hún
flutti skeytið, allra blaða fyrst, dag-
inn eftir að það barst hingað, a ð
það hlyti að vera meira en litið
bogið við það, og a ð ekkert væri
á þvi byggjandi.
Hvorttveggja hefir rætst.
»Rvík« og »Lögrétta« íluttu fyrstu
leiðréttinguna með fregnmiða, sem
sendur var út um bæinn 7. þ. m.
og 10. llutti »Lögrétta« eftirfarandi
skeyti frá Ritzau:
»M atzen talaði í félagi
ungra h æ g r i m a n n a u m
skaðsemi fruni varpsins
f y r i r f i s k i v e i ð a r F æ r e y-
i n g a, s a g' ð i, a ð r í k i s þ i n g-
ið y r ð i a ð rannsaka þ a ð
a t r i ð i; h o n u m þ ó 11 i a t-
h u g a v e r t á k v æ ð i ð u m, a ð
alþingi hefði rétt á, að
v e i t a f æð i n gj a r é 11, t a 1 d i
það koma í bága við grund-
vallarlögin dönsku; á 1 eit
óheppilegt fyrir ísland
sjálft, að sleppa aðgangi
a ð h i n u m d a n s k a h æ s t a-
r é 11 i; e f frumvarps-and-
stæðingar á íslandi krefj-
ast aðeins orðabreytinga,
mætti reyna að miðla mál-
fum (h v i s i s 1 a n d s k e 0 p-
positionskrav formelle
k u n d e f o r,h a n d 1 e s o m
.R e s u 11 a t e t), en ef urnefn-
isbreytingar v æ ri a ð
ræða, einkum breyting á
u p p s a g n a r á k v æ ð u n u m,
þannig, að ísland gæti
breytt sambandinu í kon-
ungssamband, minti hann
á þ a ð, a ð d ö n s k u n e f n d-
armennirnir a 11 i r h e f ð u
verið sammála um, að
setja sig algjörlega á móti
þ v í. (Finnur) Jónsson skrifar í
»Dansk Folkestyre«, að allir séu
samdóma um, að hreint konungs-
samband (personalunion) sé ó-
mögulegt; ísland geti eftir atvikum
eigi vei’ið eiginlegt fullveldisriki,
varla útlit fyrir, að breytingar á
frumvarpinu fáist í Danmörku,
jafnvel ekki orðabreytingar; að
ekki sé viss meiri hluti fyrir frum-
varpinu, sé einn hinn sorgiegasti
viðburður í seinni tíma sögu ís-
lands. Ný pólitisk bai'átta getur
orðið hættuleg Islandi«.
Skeytið til Blaðskeytasambands-
ins er með öðrum orðum tilhœfu-
laus lýgi, og enda meira. Það er
f a 1 s a ð,
hvort sem fréttasnatiun nú hefir
tekið það upp hjá sjálfum sér, eða
skeytið hefir verið pantað svona
héðan.
Það hefði mátt búast við því, að
hinnm blygðunarlausu blekkingum
og lúalegu lygum, sem þjóðin var
mötuð á í kosningarhríðinni, hefði
slotað nokkuð eftir kosningarnar.
Þá var þó til nokkurs að vinna.
En nú þegar sigurinn er unninn,
er það óskiljanlegt, að slík lýgi
skuli ekki að eins vera flutt, heldur
jafnvel v a r i n í líf og blóð, eftir
að hún hefir verið leidd berstripuð
fram í dagsins ljós.
En það hefir y>lngólfur« gjört.
11. þ. m., eða daginn eftir að
»Lögrétta« flutti ofanlilfært skeyti,
segir blaðið meðal annars:
»Þá kemur Matzen gamli fram
og telur engar hömlur á ríílegum
breytingum, »þó tæplega persónu-
sambandi einu«, en tekur þó alls
ekki þvert fgrir það heldur«.*)
Lengra kemst ósvífnin ekki. Og
heimskan heldur ekki. Því hvað
er það annað en heimska, að berja
lýgina blákalt fram eftir að lýð-
um er orðið ljóst, að logið var.
Skeytið er falsað.
»Ingólfur« ver það sem sannindi,
eftir að aðrir hafa sýnt og sannað
að það var logið. »Þjóðóllur« segir
um það á föstudaginn er var, »að
*) Auðkennt af »Ingólfi«.
ekki verði efast um« að það sé
rétt; detlur ekki í hug að grennsl-
ast neitt nánara eftir því, hefir það
alveg ómelt eftir »ísafold«.
Og öll leggja þessi blöð jafn-
mikið upp úr skeytinu.
»ísafold« gengur á vaðið, eins og
vant er, og lömbin renna á eftir,
eins og vant er.
»ísaf.« segir alt fáanlegt 7. þ. m.,
og kallar það »fyrsta árangur kosn-
inganna«.
»Þjóðólfur« tekur í sama streng-
inn, en leggur þó sérstaklega út af
því, að nú sé það sýnt og sannað,
»hversu hraparlega tilhæfulausar
staðhæfingaríslenzkunefndarmann-
anna hafi verið« um, að breytingar
mundu ekki fást á frumvarpinu.
Og »Ingólfur« staðfestir alt sama
11. þ. m.
Yeslings »Þjóðólfur«. Orð Mat-
zens, þau sem Matzen talaði, en
ekki þau, sem blaðaskeytið laug
upp, og blaðaþrenningin ílutti og
spann út af, s t a ð f e s t a e i n-
mitt orði til orðs sanna
sögu nefndarmanna og tilgátu
»Rvíkur« 6. þ. m.
Nefndarmennirnir 6 sögðu aldrei
og hvergi annað en það, að breyt-
ingar á frumvarpinu gætu leitt til
þess og mundu leiða til þess, að
Danir teldu sig lausa allra mála.
Breytingar frumvarpsins frá því
sem er, voru s t ó r f e 1 d a r og
a 11 a r til b ó t a.
Og þannig hvorki meira né minna
í húfi en heill landsins.
Það var satt.
Það er satt.
Og það mun sannast.
Þess vegna var það heilög skylda
nefndarmannanna að koma svo
fram, sem þeir komu.
Heiður og þökk sé þeim og öðr-
um frumvarpsmönnum, sem höfðu
þrek til þess að leggja þingmensku
sína i hættu fyrir hið góða mál.
Þeir féllu að vísu margir, féllu
um stund. En fáni þeirra er hreinn.
Hið góða mál lifir þá. Og það mun
lifa hina líka, þá vonandi fáu, sem
lugu sig inn á þing og sumir hverjir
eru svo heimskir, að grípa hvert
tækifæris-fleipur á lofti eins og
hundur bein, til þess að hæla sér
sjálfum af ósómanum.
Annars eru llestar bollaleggingar
blaðaþrenningarinnar út af þessu
Matzens-skeyti bæði barnalegar og
broslegar.
Hvað segja menn t. a. m. um
ríkisréttarnýmæli »Þjóðólfs«, að það
verði að leggja frumvarp sambands-
laganefndarinnar óbreytt fyrir al-
þingi.
»Það f r u m v a r p * og ekkert
annað verður því að leggjast fyrir
þingið« segir blaðið. »... Það getur
enda verið allmikið vafamál, hvort
þingiö getur eklu visað nýrri sam-
suðu frá sér, neitað að taka það
til meðlerðar«.
Ritstjórinn, minnugur maður og
*) Spakmœlið auðkennt af »Fjóðólfi«.
gamall þingmaður getur ekki hafa
sagt þetta.
Hann hefir heyrt talað um kirkju-
málanefnd, landbúnaðarnefnd,
skattanefnd og sveitastjórnarnefnd,
Hann veit, að stjórnin hefir breytt
frumvörpum þessara nefnda meira
og minna, og enginn fundið að.
Hann þekkir þingsköpin betur en
svo, að hægt sé að vísa nokkru
máli frá af því líkum ástæðum.
Það hefir einhver ómerkingur
fleiprað þessu fram í fljótfærni og
ritstjórinn annað hvort hlíft honum
við því að geta nafns hans, eða
nafnið hefir fallið út í þetta skifti,
og kemur þá sjálf þegar niður-
lag greinarinnar kemur.
Þessu lík er speki ísafoldar. Hún
segir 10. þ. m., að það »gjöri mál-
stað hans (ráðherra) enn ískyggi-
legri« ef hann kynni nú að fá betrt
kjör hjá Dönum en sambandslaga-
nefndin fékk.
Nefndin gat ekki komist að betri
kjörum en frumvarpið býður, enda
eru þau kjör ágæt. Það stendur
bókíest og nafnfest með undírskrift
allra dönsku nefndarmannanna í
bláu bókinni.
En kynni nú Dönum t. d. að falla
allur ketill í eld, þegar þeir lesa
ísaf. 7. þ. m., þar sem hún segir
að Danir mundu »hvorki segja né
geta sagt neitt við því, þó að vér
vildum slíta sambandi við þá nú
þegar«, þá ætti það að gjöra mál-
stað ráðherrans »enn ískyggilegri«,
ef hann notaði þennan eðlilega(!)
ótta, til þess að útvega landinu
uppfylling einhverra óska ísaf.
Það væri ískyggilegt í augum ísa-
foldar.
Yrði líklega mlög bráðlega kall-
að landráð.
En hvað sem því líður, þá mundi
»ísafold« og lömbin hennar ekki
ganga að því.
Það skrifar hún sjálf »ósjálfrátt«
7. þ. m., um leið og hún heldur
fram s k i 1 n a ð i, eða því að »vér
verðum sjálfir að fara að flytja oss«.
Hún segir, að vér getum ekki
verið þektir fyrir að búa lengur
að nokkru leyti með Dönum.
Af því »það væri sjálfum oss til
hneisn eftir allar rökstuddar full-
yrðingar vorar«. Eftir þessu mundi
»ísafold« fordæma frumvarpið, þó
að allar breytingartillögur hennar
yrðu teknar til greina, bara ef H.
Hafstein yrði orðaður við þær.
Og þetta kemur svo prýðisvel
lieim við alla fortíð hennar og henn-
ar nóta.
1906 hampaði blaða-þrenningin
blaðamannaávarpinu góða sem há-
marki.
1907 sveiuðu sömu blöðin því
og tóku upp Þingvallafundarkröf-
urnar sælu.
1908 sveiuðu þau þeim, og for-
ustukindin er nú farin að veifa
s k i 1 n a ð a r f i r r u n n i.
Og svo mundu þau halda áfram
niður til neðstu bygða, hversu ó-
mótmælanlega ágætt semboðið væri.