Reykjavík - 15.12.1908, Blaðsíða 1

IX., 57
Útbreiddagta blað landsins.
Upplag yfir 3000.
Þriðjudag 15. Desember 1908
Askrifendur i b æ n u m
yflr IOOO.
IX, 57
ALT FÆST I THOMSENS MAGASlNI.
Oflia Og eldavélar selur Kristján Þorgrimsson.
„Reykjayík”
hefir undanfarið brugðið E. Hjörleifssyni og Indriða
Indriðasyni um svik, í greinum sem heita.
jtýr atvinnuvegur °e Kuklið.
og jafnframt skorað á þá að gjöra eitt at tvennu,
annaðhvort bjóða vantrúarmönnum að rannsaka
allar þeirra gjörðir, eða þá höfða mál á móti
þeim.
Við þessari lögeggjun hafa kuklararnir séð
sér þann kostinn heztan — að þegja.
„RETKJAVIK"
Árg. [minnst 60 tbl.] kostar innanlande 2 kr.; erlendis
kr. S,00—3 «li.— 1 doll. Borgist fyrir 1. Júll. Ella 8 kr.
Auglgsingar innlendar: & 1. bla. kr. 1,50;
3. og 4. bl«. 1,25 — Útl. augl. 38*/«#/o hærra. —
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.: Hlutafélagið „ReykjaTÍk“.
Ritstjóri, afgreiðslumaður og gjaldkeri
Magnús B. Blöndal
Pingholtsstræti 23. Talsími 199.
Ritstj. er áreiðanl. að hitta heima
á virkurn dögum
lil. lSt—1 ogr 4 r> síöd.
„Reykjavík“ kostar fram-
vegis 3 kr á ári. Þeir, sem
borga blaðið fyrir 1. Júlí, fá
þó eins og hingað til 1 kr.
afslátt. Hún verður þannig
áfram ódýrasta blað landsins.
JCanðsreikningurinn 1907.
[Niðurl.]
»Rvík« flutti reikningínn allan i
síðasta tölublaði og hnýtti við hann
nokkrum athugasemdum. Sama
hefir »Lögrétta« giört.
»ísatold« skammaði stjórnina
fyrir reikninginn, en þorði ekki að
flytja reikninginn sjálfan, af því að
þá hefði enginn trúað skömmun-
um. Dilkarnir hennar hafa þag-
að enn, hvort sem þeir hafa verið
að híða eftir því, að mamma byrj-
aði, eða þeir hafa verið réttsýnni en
hún á þetta og þvi haft vit á að
þeg ja. Seinni skýringin'er ótrúleg,
en ómöguleg er hún ekki.
Það var annars óheppilegt að
landsreikningurinn kom ekki al-
menningi fyrir sjónir fvrir kosn-
ingarnar, jafnglæsilegur og hann
er eftir atvikum, þegar á alt er litið.
Ein af aðallygunum i kostiing-
arhríðinni var sú, að landsstjórnin
væri búin að jeta viðlagasjóð upp
til agna og þar að attki komin í
stórskuld. Vitanlega vissu þeir,
setn útbreiddu þetta, að þeir fóru
með víssvitandi ósannindi, en al-
menningur vissi það ekki og trúði
skrumurunum i því eins og öðru.
Nú sýnir landsreikningurinn það
svart á hvítu, að h r e i n n á g ó ð i,
eða vextirnir af viðlagasjóði, nam
31. des. 1907: 71,362 kr. 77 aur.,
og hefir þó verið unnið meira stór-
virki á landinu á seinastliðnum 5
árum, en á næstu 30 árum þar á
undan.
þrátt fyrir afarmikið fé til ný-
virkja samkvæmt aukafjárlögum og
öðrum lögum og allan konungs-
komukostnaðinn, varð tekjuhallinn
fyrir fjárhagstímabilið 1906—07
ekki nema einar 88,076 kr. 11 aur.
bæði árin, í stað þess að fjárlögiu
gjörðu ráð fyrir 210,589 kr. 64 aur.
tekjuhalla.
Það sem af er, er ástandið gott.
Og full ástæða til að óska bæði
landsstjórn og almenningi til ham-
ingju.
En framtíðar-hoviuv almennings
eru ekki bjartar. Landssjóður kann
að súpa af þeim. Og því er full
ástæða til að fara varlega.
Bókafregn.
Maríci Jóhannsdóttir:
Systurnar frá Glrænndnl.
Rvík 1908. Kostnaðarm.
Sig. Kristjánsson.
Bókar þessarar hefir lítið verið getið
í blöðum og er það illa farið. Eau
virðast fylgja þeirri reglu islenzku
blöðin, að ritdæma einungis beztu
bækurnar, en láta hinna að litlu eða
engu getið. Þetta er rangt. Blöðin
eiga að hafa vakandi auga á öllum
þeim bókum, sem gefnar eru út á ís-
lenzku, dæma það allt óalandi og óferj-
andi, sem er einkisnýtt eða verra en
það, en styðja hvern þann vísir, sem
líkindi eru til að verði íslenzkum bók-
mentum til stuðnings.
Þetta verður bezt gjört með þvi, að
ritdæma og benda höfundum hlut-
drægnislaust á það er betur má fara.
Við megum illa við því íslendingar,
að spilla ungum höfundum, jafnvel þó
fyrstu verk þeirra séu ekki tilkomu-
mikil, annaðhvort með því að ritdæma
þá alls ekki, eða þá svo hlutdrægt, að
ekki sé neitt mark á því takandi, annað
en það, ef hægt væri að sjá hvoru
megin höf. hefði staðið í pólitík.
Þessi bók hennar Mariu er ekkert
listaverk, fjarri því, en hún ber þess
þó ótvíræð merki að það er skáld, sem
hefir haldið á pennanum, og þeir staðir
eru ekki svo fáir, þó hinir séu því
miður öllu fleiri, ég tek t. d. frásögnina
um það, sem gjörist heima hjá Guðm. J.
kaupmanni kvöldið áður en Hjörleifur
bregður heitorð við Svanfriði. Þar eru
svo mikil tilþrif að okkur veitir ekki
af því að fara til „stærri spámannanna“
okkar, til þess að finna eitthvað, sem
stendur því jafnfætis. Og svo er víðar.
Tökum t. d. þennan kafla : „Það viseu
allir héraðsbúar, að Guðbjörg hafði
staðið hvíldarlítil og svefnlítil yfir
sóttarsæng mannsins síns og barnanna
sinna, en þó ekki látið á sjá; að hún
hafði gengið óstudd frá greftrun þeirra
og borið höfuðið hátt, að vanda;
þess vegna þóttu það miklar fréttir,
þegar það barst út um sveitina, að
það hefði liðið yfir hana, liðið yfir
Guðbjörgu í Grænadal“.
Þá er lýsingin á Ingibjörgu sýslu-
mannsdóttur mjög góð.
Málið á sögnnni er fremur gott, og
víða er komizt laglega, jafnvel mjög
fallega að orði, en innri byggingin,
beinagrindin í sögunni, hefir ekki
heppnast vel. Ég skal benda höf. og
lesendunum á nokkra kafla, ekki vegna
þess að mig langi til að slá mig til
riddara á kostnað þessarar fátæku,
duglegu sveitastúlku, heldur vegna hins
að ég álít of mikið í hana spunnið,
til þess að látið sé undir höfuð leggjast
að benda henni á mistökin, sem orðið
hafa hjá henni við þessa byrjunarsmíð
hennar.
Það er þá fyrst bréfið hans Hjörleifs.
Yið lestur þess verður manni ósjálfrátt
að spyrja: Getur maður eins og Hjörl.
skrifað svona bréf ? Og líklega verður
svarið í huga flestra neitandi. Það
þarf meiri djúphyggjumann en Hjörl.
til þess að skrifa þannig. Andlát hans
er líka mjög óeðlilegt.
Eða þá séra Árni i Winnipeg.
Mér er spurn. Skyldi nokkur prestur
tilkynna móður lát dóttur hennar á
þennan hátt? Ég á örðugt með að
trúa því.
Lýsingin á trúlofun þeirra Hjálmgeirs
læknis og Sigríðar er einnig mjög ó-
náttúrleg, og yfirleitt er allur síðari
hluti bókarinnar mikið lakarí en fyrri
hlutinn.
Lýsingin á þvi, sem fram fer við
leiði Sigriðar er svo óeðlileg og ó-
viðfeldin, að hún getur ekki annað en
sært hvern einasta mann, sem hefir
snefil af fegurðarviti.
Ég gat þess hér að framan, að margt
væri fallega sagt í sögunni- En það
er ekki nóg. Oft er eins mikið undir
því komið, hvar eitthvað er sagt, eins
og hvernig það er sagt. Við mundum
t. d. kunna því illa, að heyra prest
flytja fyrirlestur um kynbætur búpen-
ings af prédikunarstólnum, og gæti þó
fyrirlesturinn í sjálfu sér verið mjög
góður og nytsamlegur. En það er
einmitt samskonar ósamræmi, sem
kemur svo víða fyrir í „Systrunum frá
Grænadal — Hugsanir, sem eru í
sjálfu sér fagrar, eru settar í svo
íáránleg sambönd, að listinni er stór-
lega misboðið.
Þá er það bréfaformið. Það þyrfti
höf. að leggja niður, ef hann heldur
áfram að fást við skáldritasmíði. Frá-
söguköfium, sem gætu orðið talsvert
efnismiklir og fallegir, er sleppt, og í
stað þess notar höf. langdregin, heim-
spekileg bréf, til þess að birta það sem
fyrir honum vakir. Slíkt er óviðeigandi
og ekki síður hitt, hve margar per-
sónur, sem mesta þýðingu gætu haft
fyrir söguna, eru skammlífar. Éað er
nærri því eins og höf. sé ofurefli að
láta þær lifa, treysti sér ekki til þess,
af þvi að þá kæmist hann út í það
að fást við úrlausnarefni, sem hann
réði ekki við.
Sum orðatiltæki notar höf. svo oft,
að manni leiðast þau og þykir þau ó-
viðfeldin; t. d. „dreymandi augnaráð“,
sem kemur fyrir oft og víða í sögunni.
Höfundurinn minnist líka svo oft á
„guð kærleikans“, að varla er hægt
að verjast þeirri hugsun, að þar kenni
áhrifa frá „Bréfum Júlíu“.
En þrátt fyrir þetta ætti bókin að
vera lesin. í henni er svo sterk nndir-
alda af ástúð og umbótahyggju, að
hún mundi verða hollari leetur fyrir
íslenzka alhýðu, heldur en söguruslið
hans Jóh. Jóhannessonar, svo að ég
nefni eitt af því versta, sem borið er
á borð fyrir þjóðina í þeirri grein.
Skrifað í nóv. 1908.
Snorri.