Reykjavík - 15.09.1910, Blaðsíða 1

1R e$kj av t k.
XI., 43
Iúiiicitii<I»s' 15. September 1910
XI., 42
„REYKJ AVÍK"
Árgangurinn kostar innanlancis 3 kr.; erlendis
kr. 3,50 — 4 sli. - 1 doll. Borgist fyrir 1. júli.
Auglý&ingor innlendar : á 1. bls. kr. 1,50;
3. op 4. bls. kr. 1,25. — tftl. augl. 33’/*'/« hærra. —
A/sldltur að mun, ef mikið er auglýst.
Rilstj. og ábyrgðarm. Slofiín Kunðlfsson,
Ringholtsstr. 3. Talsimi 1SS.
c
ro
&
x
O
Cfl
<u
0J
y, c—i
;oc
’53
G 53
c3 _
- í
ÖC tíí
<U
,•> ÖC
S—t
CQ •
c t;
i2
lO o
5 :°
C3
^ (O
es
e
G
!/) p
*—(
-ph C3
'w' C/5
kC3
O
c *c
.-I C3
S0 C3
C3
OiD M
s c
C3 <u
l“4 Xí
-CS ’C
>53 io
c« >S
c3 ^
-S »o3
tfl
C/3
/O
lO C3
C3
iO
'> ‘5c
A G
iO '4-
<u .
S a
"Ö
G
,!U
C3
öo
G
c«
'Dh
Gh
G
(h
«
G
•C3
G
0)
X
a
C4-4 *H
03 ‘
N
(Niðurl, frá nr. 41)..
Danakonungur átti hana og var vanur
að netgirða hana með smáfossa-aðferð.
Bújarðir. — Þetta er fimtungseign
í ýmsum ábýlisjörðum á Suðurlandi;
liggja þær vel við landbúnaði, með
því að þær iiggja í tungu á flötu slétt-
lendi milli tveggja stórelfa, og er því
auðvelt að veita vatni á landið. Til
mjólkurbúsk’apar eru þær afbragð.
Ég kynni að geta fengið hina fjóra
fimtungana í jörðum þessum keypta,
en þeir eru í eigu stórauðugra manna,
sem eru nokkrir af áhrifamestu mönn-
um í Danmörku; þeir keyptu sinn
hluta eptir mínum ráðum. Sumir
af þeim kynnu að hafa áhuga á inu_m
fyrirhuguðu framfarafyrirtækjum á ís-
landi. En það sem þeir mundu þó
heJzt kjósa, væri að fá að taka þátt í
hverju því verzlunarfyrirtæki, sem vér
stofnum.
Þessar fasteignir ættu mjög bráð-
lega að vera virði 40,000 (720,000 kr.).
Yðar einlægur
E. Benediktsson.
SKÝRSLA UM VERZLTÍN Á ÍSLANDI
eftir
herra E. Benediktsson,
sýslumann Islands.
Til stjórnenda
The TJorth- Western Trading
Compamj, Limited.
SAGA VERZLUNAR Á ÍSLANDI.]
Fram að 1854 hafði verzlun íslands
um mörg ár verið einkaróttindi Dana-
konunga, og allan þann tíma var
landið þrifnaðarlaust og varð æ fátæk-
ara. Fyr meir meðan landið var frjálst
þjóðveldi, ráku landsmenn mikla verzl-
un við önnur lönd, þar á meðal við
Stór-Bretaland, Holland og Noreg.
Eftir 1854 varð ástandið í raun réttri
um langa hríð það sama, með því að
íbúarnir voru bundnir við einkaleyfis-
kaupmennina gömlu í kauptununum
víðsvegar um landið. Smátt og smátt
náði þó íólkið frelsi sínu, og síðan
landið fékk stjórnarskrá sina, hafa
landsnrenn gert rnikið til þess að bæta
samgöngurnar og efla verzlun lands-
ins. Til dæmis má það taka, að
margir af auðugustu bændunum mynd-
uðu félag, sem sendi fulltrúa til út-
landa til að kaupa fyrir þá. Félag
þetta rekur nú verzlun í mörgunr
kauptúnum á Norðurlandi og Austur-
landi. Samvinnufélög hafa einnig ver-
ið mynduð víðsvegar um landið; kaupa
þau vörubirgðir sínar frá útlöndum og
skifta þeim sín á meðal.
Framtíðarstefna verzlunarinnar. —
Fram til þessa hefir þó ekki myndast
neinn flokkur af auðugum kaupmönn-
um innlendum á íslandi; en verzlun-
in er í höndum inna gömlu dönsku
selstöðu-verzlana og verzlana, sem að
mestu . leyti heyra til smákaupmönn-
um og samvinnufélögum. Hver mað-
ur sér þó, að ekki getur á löngu liðið
að verzlunin falli í sína eðlilegu far-
vegi og varningnum verði dreift um
landið frá vörubirgðamiðstöðvum.
Löggjafarþingið Islenzka hefir nú á
prjónum lög, er hafa munu þá afleið-
ingu að hlynna að þessari framför.
[Hór er hleypt úr að miklu leyti
miklum kafla um auðsuppsprettur
landsins, sem ekki er annað en end-
urtekning með því nær sörnu orðum
áþví sem áður er sagt í skýrslunum
hór að framan til hins félagsins.
Á einum stað segirj: „Ait gengur
í þá stefnu að uppræta alla smákaup-
mennina og koma verzluninnií hend-
ur auðugra handhafa; en af þeim eru
aðeins fáir í Reykjavík".
VÖRUHÚS.
Með því að óg sá fyrir þessa stefnu
verzlunarinnar, þá trygði ég mór fyrír
nokkrum árum þá verzlunarlóð í Reykja-
vík, sem bezt var löguð til að reisa á
vöruhús. Það er nú nýbygt, og eru í
því 12 herbergi, sem hata má fyrir
sölubúðir eða birgðabúðir. Auk þess
er kjallarinn og má úr honum gera 2
búðir.*
[Hér er slept'úr frekara umtali um
vöruhúsið og leigutilboð Rockófellers,
sem er orðrétt endurtekning þess sem
áður er komið. Greinin endar þannigj:
I stað fastrar leigu fyrir vöruhúsið
verður leigan ákveðin 4°/0 af umsetn-
ingunni. Eg hefi komist að raun um
að í Lundúnum nemur húsaleigan
venjulega yfir 5% af umsetningunni.
Moð því að taka þetta vöruhús, náið
þér í raun róttri yfirráðum yfir búða-
verzlun höfuðborgarinnar, og munuð
skjótt ná viðskiftunum við samvinnu-
félögin og ýmsa kaupmenn, sem hvert
ár koma til Reykjavíkur til að semja
um ársviðskifti sín.
ÁÆTLUÐ UMSETNING.
Umsetninguna í vöruhúsinu áætla
ég í allra minsta lagi x 30,000—40,000
(540,000—720,000 krónur) jafn-vel
þegar á fyrsta ári. Hve miklu við-
skifti yðar muni nema við samvinnu-
félögin og aðra kaupmenn út um land-
ið, verður ekki með vissu áætlað, með
því að það mun standa í beinu hlut-
falli við atorku félags yðar. Nú
sein stendur taka ýmisleg firmu er-
lond umboðsmenn í Reykjavik og öðr-
um heldri kauptúnum, og hjá þeim
hafa þau sýnishorn af vörum til að
sýna kaupmönnum. Vér munum hafa
miklu betra færi á að selja, þar sem
vér verðum íærir um að aíhenda vör-
urnar þegar og sýna fjölbreytt úrval
af vatningnum sjálfum í staðinn fyrir
sýnishorn ein.
*) í lcjallaranum hefir annarB lengi verið
stöðuvatn og væri það sjálfsagt vel fallið til
að varðveita þar lifandi fisk, ekki sízt ála.
Þýð.
ÚTFLUTTUR FISKUR.
Nú sem stendur er nálega allur salt-
aður og hertur fiskúr, sem út e’r
íluttur frá íslandi, fluttur til Spáns og
Ítalíu. En til eru fleiri mikils um
verðir markaðir, svo sem Brasilía.
Rúsland fiytur og inn firnin öll af
þorski söltuðum í tunnur. Þessi að-
ferð til að verka fisk er sem stendur
alls ekki rekin á Islandi, og er það
þó sérstaklega vel lagað fyrir þá
verzlun.
[Hér kemur nokkur kafli, endur-
tekning af því sem áður hefir verið
sagt um þorskveiðar brezkra botn-
vörpunga hér, og hver arður væri að
því að inn fyrirhugaði banki seldi
kanpmönnum hér í hendurrekstursfé
til að kaupa af þeim fiskinn og verka
hann til sölu í kaþólskum löndum.
Loks segir höfundurinnj:
Þér getið þegar í stað komið þess-
um viðskiftum á stað í Reykjavík, því
að þar eru ágæt verkunarsvæði, sem
undir eins má fá til hagnýtingar. Að-
ur en sex mánuðir eru liðnir, getið þér
auðveldlega verið farnir að flytja út
£ 1000 (18,000 króna) virði af verk-
uðum fiski á viku, að ótaldri allri
verzluninni með tunuusaltaðan fisk,
sem einnig mun verða mjög umfangs-
mikil. Ábatinn, sem hafa má af þessu,
mundí að meðaltali nema yfir 10°/o.
FJÁRHAGSFYRIRKOMULAG:
Mér skilst að nafnupphæð höfuð-
stóls yðar sé £ 200,000 (3,600,000
kr.): £ 199,000 í forgangshlutum og
£ 1000 í hakahlutum, er fá skulu
hálfan ágóða eftir að 7°/o ágóði hefir
verið greiddur af forgangshlutunum,
sem svo fá hinn helminginn. Af þess-
um höfuðstól væri betra að gefa út
100,000 forgangshluti. Ekki’þyrfti að
kalla inn nema £ 20,000 í fyrstu, sem
væri meir en nóg reksturfé fyrir búð-
arverzlunina í Reykjavík. Yiðskiftin
við kaupmenn og samvinnufélög mundu
þurfa £ 40,000 eða 50,000 og fisk-
verzlunin gæti auðveldlega notað alt
sem þá er eftir af höfuðstólnum
Það er samt mjög áríðandi að allir
þeir flokkar manna, sem þér búist
við að hafa samvinnu við, skrifi sig
fyrir nokkrum hluta af fyrsta höfuð-
stólnum sem út er gefinn, af því að
ég vona að það sem eftir er af höf-
uðstólnum, verði gefið út með tölu-
verðii verðhækkun, og ef þessir menn
hafa eigi tekið þátt í fyrirtækinu frá
byrjun, kynnu þeir að neita að verða
með oss síðar, þegar þeir verða að
borga hærra verð fyrir hluti sína. Með
því að gefa að eins út £ 20,000 í
fyrstunni, þá getiö þér fengið mjög
mikinn arð af því fé á verzlunarhús-
inu, og þannig auðveldlega fengið það
sem eftir er höfuðstólsins með góðri
verðhækkun.
[Næsti kafli er stutt yfirlit yfir fund
Islands og ýmsa síðari atburði, og því
hór slept; sömuleiðis er slept kafla,
sem er útdráttur úr landhagsskýrslun-
um. Einnig er slept nokkrum endur-
tekningum um lánsþörf landsstjórnar
og sýslufólaga til hafnargerðar, járn-
brautarlagningar og annara fyrir-
tækjaj.
Enstct höfuðstólsfé. — Enskir auð-
menn eru nú farnir að snúa hugð
sinni að þessari eyju. „The Industrial
and Engineering Trust, Ltd.“, sem er
félag margra inna auðugustu fjár-
málamanna í Lundúnaborg, hefir nú
fengið leyfisbréf til bankastofnunar; og
' 49
litla, þá minnslu hennar og min — min, Jóhannes, mannsins,
scm aldrei hafði lag á því, að vera hamingjusamur.
Skrifað í »rauða húsinu«.
Þinn einl. vinur
Henrik Mardefeld«.
Sagan var á enda, og jeg þagnaði. Og rósrauður kvöld-
bjarminn barst inn um gluggann, jafn rósrauður, eins og hann
halði verið fyrir mörgum, mörgum árum, þegar veslings ein-
mana, ólánsami öldungurinn skrifaði þessar linur. Hann
breiddi gullna blæju yfir linditrjen úti fyrir, litaði herbergis-
veggina purpurarauða, og sveipaði eins konar dýrðarljóma
ungu, hvítklæddu stúlkuna, sein lá í fangi mjer.
»Friða!« mælti jeg lágt, og kyssti á grátnu augun hennar.
Hvort okkar liafði orðið fyrra til? Jeg hefi ekki hug-
mynd um það.
»Þetta var.alll saman mjer að kenna«, mælti hún eflir
langa þögn. »Jcg var vond og þrálynd«.
»Nei, nei. Það var jeg, sem álti að spyrja þig i ein-
lægni og hreinskilnislega«, svaraði jeg.
»Og.jeg hjelt, að þú hefðir alveg gleymt mjer, af þvi að
þú skrifaðir mjer aldrei«.
»Jeg þorði ekki að skrifa þjer. Jeg hafði lofað honum
föður þinum því---------«.
»Elsku bezti Ulrik minn, hvað jeg var ólánsöm!«
»Og jeg ekki siður, Fríða !«
Og þegar jeg svo horfði inn i hládjúpu, tárvotn augun
hennar, þá las jeg í þeim þelta hátíðlega loforð: »Jeg skal
aldrei, aldrei framar vera þóttafull við þig«. Og í hjarta mjer