Reykjavík - 12.11.1910, Síða 1

1R e $ ft j a v í h.
XI., 51
Laugardag' 13. Nóvember 1910
XI., 51
Baðhú8ið virka daga 8—8.
Biskupsskrifstofa 9—2.
Borgarstjóraskrifstofa 10—3.
Bókasafn Alp.lestrarfél. PósthúsBtr. 14, 6—8.
Bréfburður um bæinn 9 og 4.
Búnaðarfélagið 12—2.
Bæjarfógeta8krif8tofa 9—2 og 4—7.
Bæjargjaldkeraskrifstofa 11—3 og 6—7.
Bæjarsíminn v.d. 8—10, sunnud. 8—7.
Forngripasafnlð sunnud., þrd., fmd. kl. 12—2.
Islandsbanki 10—2‘/> 6l/«—7.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. 7--8 o.m.
Landakotsspítalinn lO^/v—12 og 4—6.
Landsbankinn 10‘/>—21/*.
Landsbókasafnið 12—3 og 6—8.
Landskjalasafnið á þrd., fmd. og ld. 12—1.
Landsjóðsgj.k. 10-2, 6-6, þrjá 1. d. í m. 10-2, 6-7.
Landssiminn v.d. 8—9, sunnud. 8—11 og 4—6.
Læknaskólinn ók. lækning þrd. og fsd. 12—1.
Náttúrugripa8afnið eunnud. I1/*—21/*.
Pósthúsið 8—2 og 4—7.
Stjórnarráðið 10—4.
Sðfnunar8jóður 1. md. i mán. kl. 6.
Tannlækning ók. í P.str. 14, 1. og 3. md. 11—12.
„REYKJAYÍK"
Argangurinn kostar innanlands 3 kr.; erlendis
kr. 3,50 — 4 sli. — 1 doll. Borgist fyrir 1. júlí.
AuqIfjsinpor innlendar: á 1. bls. kr. 1,50;
3. og 4. bis. kr. 1,35. — Ötl. augl. 33*/m«/. hærra.—
Afsldltur að mun, ef mikið er auglýst.
Rítstj. og ábyrgðarm. StefAix liunólÍBOon,
Pingholtsstr. 3. Talsími 1 8 8.
yifgeiísla ,Reykjavíkur‘
er i
Skólastræti 3
(beint á móti verkfrœðing Knud Zimsen).
Afgreiðsla blaðsins er opin frá kl. 9
árd. til kl. 8 síðd. — Talsími 199.
RitstjÓPÍ er til viðtals virka daga
kl. 12—1. — PinjjIioHsstr. 3.
Sunðurlausar hugsanir
um
Qárhagsáætlun ReykjaTÍkur
og atvinnuleysið.
Jeg kom á síðasta bæjarstjórnar-
fund, og heyrði einn bæjarfulltrúann
halda ræðu um fjárhagsáætlun bæjar-
ins. Aðalefni ræðunnar var að sýna
fram á það, að nauðsynlegt væri að
lækka útsvörin, í stað þess að hækka
þau, eins og áætlunin gerði ráð fyrir.
Hún gerir sem sje ráð fyrir að þau
verði hækkuð um 15 þúsundir króna
frá því, sem þau voru í fyrra. Allir
eða flestir bæjarfulltrúarnir eru svo
brjóstgóðir menn, að þeir mega ekki
heyra það nefnt, að útsvörin hækki á
veslings fátæka fólkinu. Þeir kjósa
heldur, að ekkert sje gert í bænum,
kjósa heldur, að allt sje látið standa í
stað. Ræðumaður þessi vildi láta
spara fjeð á þann hátt, að draga úr
ýmsum verklegum framkvæmdum í
bænum, svo som lögun og lenging
vega, lagning skolpræsa og síðast en
ekki sizt, hann vildi hafa samskonar
fyrirkomulag eftirleiðis að því er snerti
byggingafulltrúastarflð, eins og nú er.
Reyndar tók hann það ekki beint fram,
að hann áliti nauðsynlegt að láta einn
kennara menntaskólans hafa það fyrir
rökkurvinnu, en hitt kom glöggt í Ijós
hjá honum, að honum þótti hreinasti
óþarfi að hafa til þess starfa heilan
og óskertan verkfræðiug, — þótti ekki
borga sig, að hækka þann útgjaldalið
um 1700 krónur, til þess að geta
fengið mann, sem ekki þyrfti um
annað að hugsa, en verklegar fram-
kvæmdir í bænum. Mig minnir að
sá, sem nú er verkfræðingur bæjarins,
lofaði því um þetta leyti í fyrra, þeg-
ar hann var ráðinn síðast, — að hann
skyldi gera uppdrátt og áætlun um
skolpræsi í öllum bænum fyrir vestan
læk — eða máske að það hafi verið
fyrir austan læk; jeg man það ekki
vel. Við, sem hlustum á ræður bæj-
arfulltrúanna á fundum, heyrum svo
margt, að eðlilegt er að sumt af því
gleymist, einkum þegar heilt ár er
liðið. En þessi uppdráttur og áætiun
er — held jeg — ókomin enn þá,
þótt komin ætti að vera fyrir apríl-
lok þessa árs.
Skyldu það annars vera margir bæj-
arfulitrúar, sem hafa sama hugsunar-
hátt og þessi ræðumaður, hugsi, að
það borgi sig ekki að launa einum
heilum manni fyrir það, að hugsa ein-
göngu um framtiðarmálefni bæjarins.
Ef það borgar sig ekki fyrir bæinn,
þá verður það fátt, sem borgar sig.
Nú er flest það, sem gert er í bæn-
um, að meira eða minna leyti óund-
irbúið. Margt er því miklu dýrara, en
það annars þyrfti að vera, og margt
hreinasta aflægi vegna undirbúnings-
leysis.
Enginn getur til þess ætlazt, að sá,
sem nú er verkfræðingur bæjarins, geti
mikið hugsað um verkfræðingsstörfln.
Til þess heflr hann engan tíma; það
vita allir.
Það er þess vegna bráðnauðsynlegt
fyrir bæinn, að fá góðan verkfræðing
í sína þjónustu, verkfræðing, sem vinni
bænum heill og óskiftur.
Hann gæti sannarlega haft nóg að
hugsa og nóg að gera, og má til að
byrja með taka til dæmis uppdrátt
af bænum, undirbúning hafnarmálsins,
og svo það, sem ekki má dragast úr
þessu, skolpræsin í bænum. Satt að
segja bjóst jeg við því um þetta leyti
í fyrra, að það mál yrði komið lengra
áleiðis nú, heldur en það er.
Hvað á annars þessi dráttur að
þýða?
Sjá ekki allir, að óhjákvæmilegt
er, að leggja skolpræsin á næstu 2—4
árum, og að það verður að leggja
þau með lánum hvort sem er?
Og hvert fara þeir peningar, sem
varið er til þeirra?
Þeir renna allir til bæjarbúa, allir
með tölu. Jeg geri sem sje ráð fyrir
Þvt, að sandsteypupípur verði notaðar.
Nú er lítið um vinnu í bænum, og
væri því gott að geta látið fátæka
menn vinna það nu þegar, sem bær-
inn þarf hvort sem er að láta vinna
á næstu 2—4 árum.
Fjárhagsáætlun bæjarins gerir ráð
fyrir, að varið verði á næsta ári 12000
krónum í holræsa, einkum í miðbæn-
um.
Bæjarfulltrúi sá, sem jeg hlustaðiá,
vildi því að eins veita þessa upphæð,
að húseigendur legðu annað eins fram
á móti.
Það væri sjálfsagt sparnaður fyrir
bæinn, að vissu leyti, að hafa allt í
óstandi, og neyða húseigendur þar með
til að opna sínar eigin buddur. En
hraðfara yrðu framfarirnar ekki með
slíku iagi.
Hitt fyndist mjer viðfeldnara og eðli-
legra, — úr því bærinn þarf pening-
anna með, og með því að skoipræsin
gefa bænum engan beinan arð, — að
bærinn legði skolpræsin í göturnar á
sinn kostnað, en segði svo við hús-
eigendurna: „Þið verðið, ef þið viljið
komast í samband við ræsin, að borga
svona og svona mikið — t. d. 1 kr. —
fyrir hverja álnarlengd af lóð ykkar
við götuna. En upphæð þessa megið
þið borga á 10 til 20 árum“:
Jeg sagði áðan, að allir eða flestir
bæjarfulltrúarnir væru svo brjóstgóðir
menn, að þeir mættu ekki heyra það
nefnt, að hækkuð væru útsvörin á fá-
tæka fólkinu. Hjartagæzkan er fögur
dyggð, og hugsun þessi er sannarlega
falleg.
En til þess að útsvörin skuli ekki
hækka, vilja þeir vinna það til, að
stöðva allar verklegar framkvæmdir í
bænum.
Ef þetta er athugað nánar, þá verð-
ur það að eins fljótt á að líta, sem
hugsunin er fögur.
Setjum svo, að nú verði útsvörin
hækkuð um samtals 15 þúsundir.
Mundi mikið af því koma niður á fá-
tæka fólkinu? Ekki einn eyrir. Það
er hvorttveggja, að fólki heflr að lík-
indum fjölgað hjer í bænum, og svo
er hitt, að hækkun aukaútsvara kem-
ur venjulega og ætti ætíð að koma
eingöngu niður á efnamönnunum.
Það er þess vegna gersamlega röng
hugsun, að halda, að það sje bezt fyrir
fátæklingana, að útsvörin í heild sinni
sjeu lækkuð, og svo þeim mun minna
látið vinna af nauðsynjaverkum bæjar-
ins.
Það er áreiðanlega bezt fyrir fátæka
fólkið, að bærinn láti vinna sem mest.
Þeir fá peninga fyrir vinnu sína, en
það eru efnamennirnir, sem borga þá
að langmestum hluta.
Og þegar málið er skoðað frá þeirri
hlið, þá freistast maður nærri því til
að halda, að hjartagæzkan, sem jeg
nefndi áðan, sje ef til vill eitthvað í
ætt við sjálfselsku.
Flestir aðrir liðir í fjárhagsáætlun
bæjarins eru þannig, að jeg hefl fátt
að athuga við þá.
Lang-ánægjulegustu liðirnir eru 15.
og 16. tekjuliðurinn. — Það verður
gaman að vera í bæjarstjórn Reykja-
víkur að 40 árum liðnum. Þá á bær-
inn vatnsveituna og gasstöðina með
öllum útbúnaði, hvorttveggja skuld-
laust, og hreinu tekjurnar af þeim
munu þá nema að minnsta kosti 100
þúsundum króna á ári. Þær nægðu
þá t. d. til þess, að greiða vexti og
afborganir af lánum, sem bærinn þyrfti
að taka, til þess að gera hjer full-
komna höfn, ef lánið ætti að endur-
borgast á 40—50 árum.
Lang-raunalegastur er 19. gjalda-
liðurinn. Það eru gjöldin til fátækra-
framfæris. Það er óhætt að telja þau
fullar 30 þúsundir króna. Þau eru áætluð
29,300 kr., en árið sem leið urðu þau
32,143 kr. og 50 au. Það má þvi
telja víst, að þau verði ekki undir
30 þús. Þessi upphæð nægði í vexti
og afborgun af 400 þúsund kr. láni,
sem tekið væri til 40 ára.
Þetta er svo stórt og mikið mál,
að hjer er ekki rúm nje tækifæri til,
að ræða það til hlítar; en mjer finnst
samt, og eitthvert annað fyrirkomulag
verði bærinn að finna, og það sem
allra fyrst, til þess að hjálpa þurfa-
lingunum. Og víst er það, að margir
þurfamennirnir eru þurfamenn einungis
vegna þess, að þeir hafa ekkert að gera,
verða oft að ganga iðjulausir allan
veturinn, og stundum einnig að sumr-
inu, þótt vel vinnufærir sjeu. Bærinn
verður að hafa einhver ráð með, að sjá
þeim fyrir atvinnu. Það hlýtur að mega
takast, og myndi áreiðanlega borga sig
betur, bæði fyrir fátæklingana og bæjar-
fjelagið í heild sinni, heldur en að láta
vel vinnandi menn ganga iðjulausa
mikinn hluta ársins, þótt fegnir vildu
vinna, og greiða þeim svo framfærslu-
fjeð úr bæjarsjóði.
Mjer dettur í hug í sambandi við
þetta saga, sem jeg hefi heyrt um
Skúla Thoroddsen, þegar hann bjó á
Bessastöðum. Það var maður á næsta
bæ, sem þáði af sveit, en var vel
vinnandi. Skúli þurfti á manni að
halda, og segir því við mann þennan:
„Þú getur fengið vinnu hjá mjer, ef
þú vilt. Hvern dag, sem þú vinnur
hjá mjer á veturna, fær þú fæði og
1 krónu í kaup, en að sumrinu fær
þú fæði og 2 kr. á dag í kaup. Þú
ert ekki bundinn við að koma og
vinna, nema þegar þú vilt, en ert á
hinn bóginn velkominn, þegar þú vilt“.
— Af því að lítið var um vinnu á
öðrum stöðum, notaði maðurinn þetta
tilboð mjög vel. Og hvað skeði?
Maðurinn hætti að þiggja af sveitinni.
Báðir höfðu hag af þessu. Skúli fjekk
ódýra vinnu, og manninum varð ólíkt
meira úr sjálfum sjer, heldur en með
því að ganga flesta daga iðjulaus.
Gæti bærinn nú ekki veitt. fátækum
mönnum vinnu í líkingu við þetta ?
Það er svo margt, sem þarf að gera,
og þeir eru svo margir, sem ekkert
hafa að gera. Þeir myndu margir
verða fegnir, að fá að vinna, þótt fyrir
lágu kaupi væri, þegar þeim byðist
ekki annað betra, og bæði bærinn og
þeir kefðu stórkostlegan hag af því.
Áheyrandi.
ísafoldar-einfeldni.
ísaf. er i næstsíðasta tbl. að býsn-
ast yfir því, að óháðu blöðin hafi sagt
það „fullum fetum“, að ráðherra „hafi
í Khöfn sótt fast um þingfrestun" og
„borið við stirðu veðráttufari, skipa-
seinkunum o. þ. u. l.“.
Forseti sameinaðs þings hefir nú
vottað það, að ráðherra hati eigi að