Reykjavík - 07.10.1911, Síða 1

1R e$ fc j a\> í fc.
Laugardag 7. Október 1911
XXI., 45 |
Dómarar á þingi.
y>ísafold hefir áður minst á það,
hve afarhættulegt það sé fyrir rétt-
arástand þjóðarinnar, að dómarar
hennar séu að vasast í opinberum
málum, fiækjast í harðvítugar
flokkadeilur o. s. frv.« Svo segir
58. tbl. ísaf. (23. f. m.).
7 — segi og skrifa sjö — dögum
siðar sendir hún út af örkinni
sýslumanninn í Vestmanne}rjum,
Karl Einarsson, bankarannsóknar-
nefndarlegrar minningar, til þing-
mensku-framboðs þar í eyjunum.
ísa »prýðir þannig kenninguna
með verkunum«.
»Heil tylfl« dómara segir Isa það
sé, sem bjóði sig til þings af hendi
heimastjórnarmanna.
Það eru nú samt ekki nema 4
(fjórir) í þessari »tylft«. Þessir 4
Heimastjórnarmenn eru dómarar
og þingmannsefni: Jón Magnús-
son, Steingr. Jónsson, Guðlaugur
Guðmundsson og Guðm. Björns-
son. Sá 5., sem telja mætti, er
Jóhannes Jóhannesson, ekki í
Heimastjórnarflokknum að vísu,
en utanflokka í bandalagi við
Heimastj.-flokkinn.
í tveim kjördæmum, þar sem
enginn Heimastjórnarmaður hefir
boðið sig fram, munu Heimastjórn-
armenn styðja þá Kristján ráðherra
og Sig. Eggerz, þótt eigi sé þeir
flokksmenn vorir.
Magnús Tortason, sem býður sig
gegn Skúla, er »sjálfstæðis«-maður,
og hefir Heimastjórnar-flokkurinn
engan þátt átt í framboði hans.
Guðm. Eggerz sýslum. mun hafa
hætt við að vera þingmannsefni í
ár, og verður þvi Halldór Stein-
sen af hendi Heimastj.-manna.
Halldór Daníelsson er ekki þing-
mannsefni Heimastjórnarllokksins,
heldur nokkurra andbanninga og
Good-Templara(I). Framboð hans
er alt af hvötum Júlíusar Hall-
dórssonar og aðallega rekið af hon-
um; en Júlíus er æstur Landvarn-
ar-sjálfstæðismaður (jafnframt og
hann er bannfjandi) og mun aðal-
tilgangur hans liafa verið, að reyna
að styðja með framboði Halldórs
Magnús Th. S. Blönda/íl og Jón
Þorkelsson, þingmannaefni »sjálf-
stæðismanna«, með því að Halldór
er sambandslaga-maður og var þvi
líklegur til að dreifa dálítið at-
kvæðum þingmannaefna vor
Heimastjórnarmanna. En engan
veginn ætla eg Halldóri sjálfum
þann tilgang, þótt hann ætti nú að
fara að geta séð aíleiðingarnar af
framboði sínu, því að allir vita, að
hann getur aldrei náð helmingi
þeirra atkvæða, sem til kosninga
þarf hér í allra-minsta lagi.
En hversu sem er, þá getur eng-
inn eignað oss Heimastjórnarmönn-
um hann sem þingmannsefni, þar
sem framboð hans getur enga aðra
afleiðing hal't, en að spilla fyrir
kosning þingmannaefna vorra, og,
ef til vill, greiða eitthvað götu ann-
ars þingmannsefnis sjálfstæðis-
manna, þótt vonandi verði að það
nægi ekki. _________
Meðan dómarar fyltu tlokk ísa-
foldar, |þá var ekkert varhugavert
við að kjósa dómara á þing; þvert
á móti; þá voru þeir ómissandi
menn á þingi: Kristján Jónsson,
Jón Jensson, Guðlaugur Guðmunds-
son, Magnús ,Torfason, Axel Tuli-
nius.
En svona breytist veður i lofti.
J. Ó.
JiulÉg embættismamia".
[Prestar] „fylla oftast flokk alþýðu".
„Prestar eru nánast eða aðallaga
mentaðir bændur. Þeir lifa súrt og
sætt með bændastéttinni. Þeir vita,
hvar skórinn kreppir að henni, og finna
til þess jafnt henni".
Svo segir Isa, 23. Sept. þ. á. (í 56.
tbl.); en í 57. tbl. sama blaðs, sem
kom út sama dag, fer hún að telja
upp þingmanna-efni Heimastjórnar-
manna, sem séu „embættismenn" og
„samábyrgðar-höfðingjar". Og meðal
þeirra telur hún: séra Eggert Pálsson,
séra Jón Jónsson á Stafafelli, séra
Einar Jónsson á Desjarmýri, séra Árna
Björnsson og séra Magnús Andrjesson.
Sjálfur hefur ísafoldar-flokkurinn
6—7 presta á boðstólum sem þing-
mannaefni, og ætlaði að hafa einn til
(( Snæfellsness.), ef kjósendur hefðu
ekki verið honum svo fráhverfir, að
engin tiltök voru að bjóða þeim hann.
Þingmannaefni óaldarflokksins af
prestastétt eru þessir: séra Jens Páls-
son, séra Kjartan Helgason, séra
Magnús Blöndal í Vallanesi, séra Björn
Þorláksson, séra Hálfdán Guðjónsson,
séra Kristinn Daníelsson — og mætti
bæta við: „séra Einar andatrúar prest-
ur“. Auk þess höfðu þeir boðað séra
Sigurð Gunnarsson þingmannsefni, en
urðu að hætta við. Og séra Harald-
ur Níelsson prófessor er líka prestur.
En þótt þeim sé slept, séra Sigurði
og scra Einari (sem utan-þjóðkirkju-
presti), þá hafa þeir þó 6—7 í boði,
eða 1—2 fleiri en heimastjórnarmenn.
En það einkennilega ísfylzka er þetta:
ef prestur er heimastjórnarmaður, þá
er hann „embættismaður" og „sam-
ábyrgðarhöfðingi"; — en ef hann er
óaldarflokksmaður, þá er hann „uánast
eða aðallega mentaður bóndi«, þá
„lifir hann súrt og sætt með bænda-
stéttinni, veit hvar skórinn kreppir að
henni, og finnur til þess jafnt henni".
Meira að segja: sami maðurinn
verður allur annar maður, ef hann
hættir að fylgja ísu-liðinu. Meðan
séra Magnús Ándrésson fylti flokk ísu,
þá var hann „valinkunnur sæmdar-
maður", „einn af merkustu prestum
landsins", „þjóðkunnur merkismaður"
og auðvitað „aðallega mentaður bóndi
..." o. s. fr., o. s. fr.
En þegar hann verður ósamdóma
ísu í sambandsmálinu, þá breytist hann
á einu augnabragði í „embættismann",
„embættisklíku samábyrgðarhöfðingja"
o. s. frv.
Harla markverður náttúruviðburður
það!
Svona segir það frá ið orðprúða,
hreinlífa, sannleiks-elskandi, óhlutdræga
Mosfells-málgagn við hliðina á fjósinu
og hlandforinni norðan við Austurvöll.
7. Ó.
Smá-saxast á limina!
Séra Sigurður Stefánsson
flæmdur úr
„sjálfstæðis'flokknum.
»Hvað brast?«
— »Noregur úr hendi þér«.
»Sjálfstæðis«-flokkurinn var fjöl-
mennur á þingi eftir kosningarnar
1908; 26 af 34 þjóðkjörnum þing-
mönnum, og einn konungkjörinn.
Enda var stærilætið mikið og of-
metnaðurinn: byrjað á því í þing-
byrjun 1909 að reka tvo af allra
nýtustu mönnum flokksins úr hon-
um, þá Jóhannes bæjarfógeta Jó-
hannesson og Siefán skólameistara
Stefánsson.
Síðar (1911) var Kristján háyfir-
dómari Jónsson rekinn, af því einu,
að konungur vildi taka hann fyrir
ráðherra, en ekki Skúla.
Séra Sigurður Stefánsson átti þá
kost á stuðningi mótspyrnulaust til
að verða ráðherra, en hann af-
þakkaði. Mun ekki hafa fýst að
taka við völdum með stuðningi
slíki'a manna, sem þá vóru í flokki
hans.
Svo sagði Jón á Haukagili, nýt-
ur maður og samvizkusamur, sig
úr flokknum. Sama gerði Hannes
Porsteinsson, forseti neðri deildar,
og loks undir þinglok Sigurður
Sigurðsson.
Séra Sig. Stefánsson sagði sig og
úr flokknum á því þingi, en lét
undan bænastað allra sinna flokks-
manna og tók úrsögn sína aftur —
sem hann skyldi aldrei gert hafa.
Nú selur llokkurinn annað þing-
mannsefni út í sinu nafni í kjör^
dæmi séra Sigurðar — hefir þar á
boðstólum Sigfús H. Bjarnason fyrv.
kaupmann á ísafirði, nú búsettan
í Kaupmannahöfn, stóran mann
og sterkan, og stæðilegan ef á þyrfti
að halda til ryskinga og áfloga, en
enginn hefir fyrri heyrt þess getið,
að hann hafi nokkurn gaum gefið
þjóðmálum eða beri neitt skyn á
þau. En hann er maður auðugur
og vél fær um að leggja drjúgan
skerf íllokkssjóð. Enginn aðílutn-
ingsbanns-vinur hefir hann verið
fram til þessa; en nú hefir hann,
að sögn, skyndilega haft sinnaskifti
í því efni, og tjáir sig nú brenn-
heitan bannvin.
Séra Sigurður hefir jafnan verið
talinn mikilhælur þingmaður, og í
fjármálum er hann vist einna mest-
ur sparnaðarmaður á þingi; það
hefir hann sýnt i flestu, nema það
eina sinn, er hann greiddi atkvæði
fyrir Vog-Bjarna stórbitlingnum.
En þessari sparsemi kann fjárbruðl-
unar-flokkurinn illa, og sltoraði
I XXI., 45
Hlut aveltu
til ágóða fyrir „Sjúkpasjód44 sinn,
heldur „Hið ísl. prentarafjelag“,
samkv. þar til fengnu leyfl, 21.—22.
október þ. á.
Allir þeir, er styrkja vilja fyrirtæki
þetta, eru vinsamlega beðnir að koma
gjöfum sínum til einhvers meðlims
prentarafj elagsins.
Fjelagsstjórnin.
því á séra Sigurð að hætta við
framboð sitt, og lagði á reiði sína,
ef hann rejmdi að komast á þing.
Þessari forsjá kunni séra Sig. St.
aftur illa, og hefir nú sagt sig úr
flokknum.
Við burtför hans hverfur úr
flokknum síðasti nýti maðurinn,
sem jafnvel mótstöðumenn báru
virðing fyrir.
Nú er þar enginn eftir þeirra
manna, er til forustu séfær: Björn
Jónsson var þegar á síðasta þingi
veginn og léttur fundinn af sínum
eigin flokki; enda játa nú allir, að
hann er til engrar forustu fær bæði
fyrir skapsmuna sakir ogvanheilsu.
Skúli er pólitiskt dauður maður
eftir guðspjallið til frönsku þjóðar-
innar, bréfið til Evening News,
Rúðu-flækinginn og svívirðingar-
orðin um þjóðina, sem bauð Is-
lendingum að senda »alþingisfor-
setann« til hátíðarhaldanna.
Hann er sokkinn á kaf, eins og
steinninn, sem kölski kastaði í Al-
mannagjá. »Hann kemur ekki
upp aftur að eilífu!«
Nú er ekkert eftir i flokknum
nema tóm smámenni og peð.
Með því að flœma séra Sigurð
frá sér hefir óaldarftokkurinn reytt
af sér síðustu fiugfjöðrina!
J. Ó.
Þmgkosningariiar í haiist
[Frh.]. ----
7. Skagafjarðarsýsla.
Þar verða í kjöri Arni Björnsson
prófastur, Einar Jónsson hreppstjóri
í Brimnesi, Bögnvaldur Björnsson
óðalsbóndi í Rjettarholti, Jösep J.
Björnsson skólakennari og Olafur
Briern umboðsmaður. Tveir hinir
síðastnefndu hafa áður setið á þingi.
Ólafur Briem heflr nú setið á mörg-
um þingum, og hefi jeg orðið þess
var, að fjölmargir líta svo á, eins og
hann sje orðinn mosavaxinn steinn
þar nyrðra, er enginn fái bifað, og
hefir alla, jafnt flokksmenn hans sem
aðra, mjög undrað það, því að þing-
manns-hæflleikar hans hafa aldrei
verið fram úr hófl miklir. En hann
heflr haft undravert lag á því, að
þegja, og.gefa litla höggstaði á sjer,
og hafa því ýmsir haldið, að hann
væri spekingur mikill.
Einn af aðal-flokksmönnum og sam-
þingismönnum hr. Ól. Br. sagði við mig
í sumar um hann meðal annars:
„Það er einkennilegt, að hann skuli
vera kosinn; hann veit ekkert nema í