Reykjavík - 03.03.1912, Side 2

34
REYKJAVÍK
Stirkostlegt vcrkfall.
ÍOOOOOO kolanemar á
Eng-lancli leggja niður
vinnu.
Kolanemar á Englandi hafa verið að
undirbúa allsherjar verkfall í allan vet-
ur, og hefir ætíð staðið til að það byrj-
aði 1. þ. m. En menn vonuðu í lengstu
lög, að komið yrði í veg fyrir verk-
fallið. Foringjar verkamanna hafa
viljað koma á sáttum, og stjórnin hefir
gert það, sem í hennar valdi stóð til
þess að fyrirbyggja verkfallið. Margir
kolanámaeigendur hafa látið undan
kröfum verkamanna, en verkmanna-
fjelögin hafa heimtað, að allir kola-
nemar tækju þátt í verkfallinu, ef ekki
kæmust á fuliar sáttir.
Og nú er símað frá Khöfn, að verk-
fallið hafi byrjað í gær, 1,000,000 kola-
nemar hafi lagt niður vinnu, og að
aðalkrafa þeirra sje sú, að lægstu laun
sjeu fastákveðin, og þá sjálfsagt hækk-
uð eitthvað frá því, sem verið hefir.
Símskeytið segir enn fremur, að óeirð-
arhorfur sjeu miklar, og herlið sje
reiðubúið að skerast í leikinn. Það
Leikhúsid.
Fr. v. Sch i II er :
Ræningj arnir
(Die Ráuber).
Leikfjelagið rjeðst í stórvirki, er það
tók Ræningjana til leiks. Þeir hafa
víða þótt erfiðir viðfangs og var því
viðbúið að traustleysið íslenzka á ís-
lenzkri leiklist mundi eitthvað bæra á
sjer. Jeg skal nú ekki um það segja,
hversu mikil brögð hafa verið að þessu,
en hinu er ekki að leyna, að þrátt
fyrir gífurlega örðugleika með ýmsu
móti, hefir Leikfjelagið staðist þessa
listraun svo vel, að ailir mega við una.
Schiller skrifaði Ræningjana korn-
ungur, nál. 1777, og hjetu þeir þá
fyrst „Hinn týndi sonur“. Siðar
breytti hann leiknum Dokkuð og gaf
honum annað nafn. Fyrst var leik-
urinn sýndur í Mannheim 1782. Þótti
þá strax mikið til hans koma, en ráð-
sett og heiðvirð ellin ýfðist heldur við
honum, svo sem við mátti búast.
Aðal-fyrirmynd Schillers í leik þess-
um er saga um bræður tvo, Karl og
Wilhelm, eftir landa hans, skáldið
Chr. Schubart. Er Karl vænn maður
og frjálshuga, en Wilhelm ódrengur.
Hafði Schubart jafnvel óskað eftir að
sögu sinui yrði snúið í leik, en þó með
því skilyrði, að leikurinn gerðist, í
segir enn fremur, að kolaverð sje
geysihátt. Kolaverðið hefir farið jafnt
og þjett hækkandi, síðan undirbúning-
ur verkfallsins hófst, því að eftirspurn
eftir kolum hefir, sem eðlilegt er, verið
geysimikii. Herskipaflotinn, gufuskipa-
útgerðarfjelög, verksmiðjur margar og
fjöldi einstakra manna hafa reynt að
birgja sig upp eftir föngum, og er sagt;
að sumum opinberum og einstakra
manna stofnunum hafi tekizt að ná í
birgðir til allt að tveggja ára. Mynd
sú, er hjer fylgir, er aí kolaflutninga-
skipum á Tempsá, skörrynu áður en
verkfailið hófst, og er hún lítið sýnis-
horn þess, hvað þar hefir verið urd
að vera.
En þótt mikið hafi verið afgreitt
í yetur frá námunum, þá vantar þó
mikið á að námueigendur hafi getað
fullnægt öllum skuldbindingum, er
þeir höfðu undirgengizt, og mega þeir
því búast við málssóknum og skaða-
bótakröfum úr öllum áttum, ef verk-
failið stendur til lengdar.
Það er þess vegna vart hugsandi
annað en þeir láti fljótlega undan kröf-
um verkamanna. Annað eins verk-
fall og þetta, getur ekki stáðið til
lengdar. Og þá hljóta kolin að lækka
í verði aftur áður en langt um líður.
Þýzkaíandi. — Auk þess þykir auð-
sætt, að Schiller hafi orðið fyrir mikl-
um áhrifum frá öðrum skáidum, svo
sem Shakespeare, er hann starfaði að
leikriti sínu.
Höfuðmenn leiksins eru bræður tveir,
Karl og Franz Moor, synir Maximilian
Moors, greifa. Karl er friður sýnum,
hverjum manni vaskari og betri dreng-
ur, höfðingi í skapi, gleðimaður mikill
í æsku og hefir fengizt við háskóla-
nám um stund. Hann er lofaður
frændkonu sinni, ungri og fríðri,
Amalíu von Edelreich, fósturdóttur
gamla Moors, og unnast þau mjög.
Franz ei Ijótur sýnum, gáfumaður
mikill, grimmur í skapi og ráðríkur.
Leggur hann hug á heitmey brófur
sins og ber KarJi illa söguna. Telur
hann svalla mjög með vændiskonum,
vera sjúkan orðinn af þeim sökum og
ófæran til hjónabands. Amalía trúir
honum ekki. Þá rægir hann Karl við
föður þeirra, svo að honum hverfist
skap um stund, og leyfir Franz að
skrifa honum áminningarbrjef. öerir
Franz það og lýgur miklu við, telur
bróður sinn útskúfaðan úr ættinni,
nema því að eins að hann auðmýki
sig og þoli harða refsingu. Hann veit
að Karl muni ekki hafa skap til að
hverfa heim til fangelsisvistar.
Um þessar mundir sverfur svo að
Karli fjárhagslega, að hann tekst á
hendur forustu nokkurra ungra og fje-
lausra stúdenta, er sjá það eitt ráð
fyrir sjer, að leggjast út og lifa á
ránum. Er hann þá svo stórhuga, að
hann hyggur á eigi minna þrekvirki,
en að gera Þýzkaland að lýðveldi. Svo
sem nærri má geta reynir flokkurinn
lítið til þess, enda lendir allt í ránum
og manndrápum og vörn. — í þessum
svifum, eða litlu fyr, vill annar maður,
Spiegelberg að nafni, vel viti borinn,
en huglitill og illgjarn, ná í foringja-
tignina. Telur hann um fyrir mönn-
um á ýmsa vegu, gortar af vitsmun-
um sínum og ágæti, en verður lítið
ágengt. Eftir það leggur hann fjand-
skap á Karl Moor, en er drepinn af
mönnum hans.
Franz Moor langar mjög í völdin og
greifadæmið. Og til þess að flýta dauða
föður síns og stytta sjer leið til vald-
anna, lýgur hann því upp að Karl sje
dauður. Gamli maðurinn trúir því og
ásakar sig harðlega, og verður honum
svo mjög um þetta, að hann fellur í
ómegin. Franz breiðir það út, að
karlinn sje dauður, grefur hund i
grafreit ættarinnar, en holar föður sín-
um niður í jarðhús í kastalarústum,
og ætlar honum að líða þar hungur-
dauða. Þarna situr gamli maðurinn
þrjá mánuði, en sveinn einn gefur
honum mat á laun. Einhverju sinni
býst Karl heim með menn sína, kemst
einn sins liðs inn í höll föður síns
og verður vís hins sanna um atferli
bróður síns. Þá strengir hann þess
heit, að drepa bróður sinn til hefnda,
og sendir menn sína eftir honum þeg-
ar í stað. Franz er sagt að vopnaðir
menn þeysi að höllinni og verður
hann þá hálfsturlaður. Hann hafði
áður dreymt ógurlegan draum um af-
drif sín eftir dauðann. ölæpirnir læð-
ast í kring um hann eins og vofur og
óttinn við annað líf er að ná yfir-
höndinni. Presturinn er sóttur, en
þeim semur illa, og magnast hræðsl-
an enn meir við samræður þeirra.
Loks reynir hann að flýja á náðir
bænarinnar, en tekst illa og finnur
enga svölun. — Sendimenn Karls taka
höilina og fylkja sjer allt umhverfis.
Franz veit að þetta eru engir frið-
menn. Biður hann þá þjón sinn að
drepa sig, en hann færist undan og
hleypur út. Gerir Franz þá ýmist að
kasta sverðinu eða munda það gegn
sjálfum sjer, en gugnar við blikandi
stálið. Sendimenn brjóta garðshliðið
og kasta eldi í höllina. Þá tryllist
Franz með öllu. Hann sjer opið hel-
víti gína við sjer og hann heyrir
djöflana ýlfra allt í kring um sig. Og
skelfingin verður svo mikil að hann
hengir sig.
í síðustu sýningu finnast þau Karl
og Amelía við kastalarústirnar og
liggur þá gamli Moor þar dauðvona.
Amalia verður frá sjer numin af gleði,
er hún hefir heimt þá báða úr helju.
Ástin til hennar og eiður við ræn-
ingjana um æfilanga forustu togast á
um Karl um stund. En hryðjuverk
þeirra fjelaga eru orðin mikil, og hann
veit að ekki er til neins að snúa við.
Og þó langar hann til þess. Þessi
glæsilegi, ágæti maður elskar unnustu
sína enn þá. Hann elskar hana eins
og fagra hugsjón, sem aldrei getur
rætzt. Lífið með henni líður fram hjá
eins og indæll, örstuttur draumur.
Svo áttar hann sig á öilu saman.
Sporhundar rjettvísinnar eru á hælun-
um á honum og þeir hljóta að finna
hann. — Hann drepur unnustuna,
£eik|jelag Reykjavíkur:
^BBi
eítir Scbiller.
Sunnudaginn 3. marz kl. 8. síðd.
rýfur eiðinn við fjelaga sína og geng-
ur frjáls undir öxi böðulsins.
Hjer að framan hefir lauslega verið
getið nokkurra atriða úr þessum mikla
risaleik. Hin eru miklu fleiri, sem
eigi eru nefnd. Þetta er fyrsta lista-
verk höfundarins og víðírægt mjög.
Það iogar allt í skáldfjöri og mælsku
frá upphafi til enda. Schiller er talinn
með allra mestu skáldum heimsins og
koma öll einkenni hans fram í þessum
leik.
Einhver sagði við' mig, að svona
gott leikrit væri ekki til neins að sýna
okkur. Jeg trúði því ekki. Nú er
eftir að vita hvort það rætist.
í næsta blaði verður getið um leik-
endur og útbúnað á leiksviðinu.
Haukur.
ijolstein £eðreborg
greifi dáinn, segir símskeiti frá Khöfn
í gærkvöld. Hann var af gömlum
aðalsættum, fæddur 1839, og var
einkum kunnur fyrir afskifti sín af
stjórnmálum. Hann var hægrimaður
í æsku og einveldissinni, en snerist
allt í einu í lið með vinstrimönnum
og var oft í stjórn þess flokks, þótt
hann væri honum ekki allt af sam-
dóma að ölliT leyti. Þingmaður var
hann frá 1872 til 1890. Þegar vinstri
menn urðu í meiri hluta 1901, bað
konungur hann að mynda hið nýja
vinstrimanna ráðuneyti og sömuleiðis
að taka að sjer utanríkisráðherrastöð-
una, en hann færðist undan hvoru-
tveggju. Og þegar Christensens-ráðu-
neytið sagði af sjer 1909, var honum
enn falið, að mynda nýja ráðuneytið,
en þá tókst honum það ekki, enda
var þá við megna erfiðleika að stríða,
er Albertí-hneykslið stóð sem hæst.
Samsöng hjelt „Söngfjelagið
17. júní“ í gærkvöld í Bárubúð. Þar
var meðal annars sungið lag eftir
Árna Thorsteinsson við kvæði Stgr.
Thorsteinsons „Sólu særinn skýlir“, og
lag Sveinbj. Sveinbjörnsson við Land-
námssöng Matth. Jochumssonar, Ijóm-
andi falleg lög, og þar voru og sungin
tvö íslenzk þjóðlög, „Keisari nokkur
mætur mann", og „Forðum tíð einn
brjótur brands", raddsett af Sigfúsi
Einarssyni, og sýndu þau hvað gera
má úr þjóðlögunum okkar, þegar vel
er á haldið. — Skemmtunin var ágæt,
enda var hún vel sótt. Samsöngurinn
verður endurtekinn annaðkvöld.
„Cei^eis44.
Hún er nú komin á flot aftur, og
talin lítið eða ekkert skemmd. Hún
fór til Leith, er hún losnaði, og verð-
ur athuguð þar.
Símað var á mánudaginn, að far-
þegar og póstur úr „Ceres“ ætti að
flytjast til Leith, og væri hvorttveggja
væntanlegt með „Sterling11 6. þ. m.
Sagt er, að von sje á skipi 9. þ. m.
með vörur úr „Ceres“.