Reykjavík - 29.06.1912, Blaðsíða 2

102
REYKJAVlK
hefði ekki gefið svo brýnt tilefni til
þess. Það var sjálfstæðisflokksins stóra
synd, þegar hann var við völd,' að reyna
að gera að flokksmáli sérhvert mál
stórt eða smátt, sem í eðli sínu átti
ekkert skylt við flokkaskiftingu, ef
flokkum hefði verið skift eftir málum
en ekki mönnum. Slíkt veit ég ekki
til að kæmi fyrir í heimastjórnar-
flokknum á stjórnarárum Hannesar Haf-
steins.
Höfundurinn segir: ,Sitji óhæf stjórn
að völdum, þá getur hún setið á-
fram í skjóli flokksfylgisins, sem henni
mundi ókleift, ef þingmenn væru eng-
um flokksböndum háðir og gætu farið
að öllu eftir sannfæring sinni".
Þetta samsinni ég alveg með höf-
undinum, með þeirri athugasemd þó,
að hver sú flokkskipun er óréttmæt
og óhafandi, sem neyðir menn til að
greiða atkvæði gegn sannfæringu sinni.
Það er víst að eins af því, að höfund-
urinn hefir verið í svona löguðum
flokki, að hann virðist ekki þekkja eða
getað hugsað sér þingflokk öðruvísi
lagaðan.
Eitthvað í þessa átt hefir nú brunn-
ið við í þingum fleiri landa, annara
en íslands. En þetta stafar af sið-
ferðislegum slakleik þingmannanna og
kjósendanna. Höf. er ekki inn fyrsti
né eini, sem hefir orðið svo hugdeigur
við þetta, að hann hefir talið alla flokka-
skipun á þingi óhafandi. En öilum
hefir til þessa orðið skotaskuld úr því,
að finna annað fyrirkomulag, sem ekki
liefði miklu verri ókosti í för með sér.
Þetta virðist mér benda til þess, að
eini tiltækilegi vegurinn, að minsta
kosti í bráð, sé að reyna að skerpa
siðferðismeðvitund þingmanna og kjós-
endanna.
Alt það sem höf. segir um misrétti
manna gagnvart lögunum eftir því,
hverjum flokki þeir heyri til, held ég
hljóti að vera bygt á ímyndunarafli
hans, en ekki á reynslunni, nema ef
vera skyldi að höf. hafi kynst einhverj-
um dæmum í þá átt meðan stjórn-
málaflokkur, sá sem hann tilheyrði,
var við völd.
Þá fer höf. að tala um „þingveizl-
umar*. En þar veður hann algerðan
reyk af kunnugleika-skorti. Meðan
hér var landshöfðingi, hafði hann risnu-
fé veitt, bæði til að halda þingmönn-
um veizlur og líka til að gera heim-
boð útlendingum og öðrum. í þær
var eðlilega öllum þingmönnum boðið;
en rangt er það hjá höf., að allir
þingmenn sæktu þær undantekningar-
laust. Þeir þingmenn voru til, einmitt
af pólitisku sauðahúsi hins háttvirta
höfundar, er eigi þáðu veizlur iands-
hðfðingja einmitt af prívat óvináttu
við landshöfðingjann.
Meðan landshöfðingjadæmið var, hafði
landshöfðingi 2000 kr. hærra risnufé á
alþingisárum heldur en hin árin. Það
var fyrir þingveizlurnar. En er vér
fengum ráðherra, þá kom fjárlaganefnd
og ráðherra saman um, að fella burtu
risnufé fyrir alþingisveizlur, og það
hefir aldrei verið veitt ráðherrunum:
Hitt var þá tilgangurinn, að alþingis-
forsetarnir skyldu fyrir þingsins hönd
halda veizlur, og skyldi féð til þess
tekið af þingkostnaði. Þetta var og
gert tvö þing, en síðan hætti það af
atvikum.
Þar sem því ráðherranum hefir aldr-
ei verið veitt fé til þingveizluhalda, þá
hefir enginn ráðherra, hvorki Hannes
Hafstein né eftirmenn hans haldið
neina þingveizlu. Hitt er satt, að ráð-
herrarnir hafa auðvitað haldið vinum
sínum og kunningjum heimboð, einnig
um þingtímann. Þeir munu þó sjald-
an hafa boðið meira en 12—14 mönn-
um í einu; húsrúm þeirra heima hjá
sér hefir ekki leyft meira. Ég var
stundum við slík tækifæri í boði hjá
Hannesi Hafstein, og sá ég í þeim
boðum kunningja hans bæði úr and-
stæðingaflokk hans og eins utanflokka-
þingmenn. Boð hans voru kungingja-
boð, en engin flokksboð. Hvernig hin-
ir tveir ráðherrarnir hafa haft þetta,
er mér ókunnugt um. Herra B. Kr.
er náttúrlega fullkunnugt um, hvemig
ráðherra sjálfstæðisflokksins hefir hag-
að boðum sínum, og hefi ég enga á-
stæðu til að véfengja sögusögn hans
um það, að boð hans hafi öll verið
flokksboð.
Þar sem höf. segir í þessari ísa-
foldar-grein, að Hannes Hafstein hafi
skipað flokksmönnum sínum hvervetna
í öndvegi, þá var svo fjarri því, að
honum var öllu heldur hætt við, er
hann skipaði menn í embætti eða
stöður, að taka að öðru jöfnu and-
stæðinga sína fram yfir flokksmenn
sína. Þetta hefir sjalfsagt verið af
viðleitni til að forðast hlutdrægni.
Höf. talar mikið um embættismenn
og skólagengna menn sem sérstaka
þingmenn og kallar þá embættis-
mannaflokkinn. Þetta er nokkuð vill-
andi, því að það er eins og allir em-
bættismenn og skólagengnir menn
hefðu fylgt sama flokk á þingi. En
hefir horft svo við í raun og veru?
í sfcófatnaðaryerzlun Jóns Stefánssonar
Laugaveg 14
gerast þau beztu kaup, sem hægt er
að fá í bænum. T. d.: Kvenstígvjel
á 5 kr. Karlm.stígvjel á 6 kr. 50 a.
Lítum á siðasta þing. Þar voru í
sjálfstœðisflokknum 12 embættismenn
(eða fyrv. embættismenn), og eftir að
Björn Jónsson varð ráðherra 13, og
tveir embættislausir menn með skóla-
prófi (annar þeirra Björn Jónsson), það
er alls 13 menn af þessum embættis-
mönnum og lærðu mönnum. í heima-
stjórnarflokknum voru þjóðkjörnir þrír
embættismenn og fjórir konungkjömir
(tveir af þeim höfðu þókomið inp við
uppfyllingar-kosningu í stað tveggja
leikmanna). Auk þess voru á þingi
tveir embættismenn, er upphaflega
voru sjálfstæðismenn, en stóðu nú ut-
anflokka. — Þetta virðist ekki benda
á, að embættismennirnír á þingi myndi
neinn sérstakan pólitiskan flokk.
Heldur virðist það kenna hlutdrægni
hjá hr. B. Kr. og vera vottur þess, að
honum hafi enn lítt tekist að lækna
flokksblindu sína, er hann segir, að
„eitt kjördæmið af öðru setji reynd-
ustu og hæfustu þingmenn sína heima“
og nefnir þar til dæmis Húnavatns-
sýslu og Vestur-ísafjarðarsýslu. Öllu
lakari dæmi gat hr. B. K. varla íundið.
Þeir séra Hálfdán og séra Kristinn
höfðu að eins setið á tveim þingum,
og gátu því sízt heitið reyndir, því
síður reyndustu, þingmenn. En það
eina, sem þeir voru reyndir að, var,
að vera tvent í einu: einhverjir allra
liðléttustu þingmenn til nýtilegra
starfa, sem nokkru sinni hafa á þingi
setið, og einhverjir starblindustu tagl-
hnýtingar leiðtoga sinna.
Eftir að þetta er ritað, sé ég, að hr.
prófessor Guðmundur Hannesson hefir
einnig í „ísafold“ ritað á móti grein
hr. B. K., og þykir mér vænt að sjá,
að hann lítur líkt og ég á það kjarna-
atriði málsins, sem hann gerir að
umtalsefni.
Loks skal ég láta í Ijósi ánægju
mína yfir því, hve innilega sannfærður
hr. B. Kr. er um það, að sú sam-
komulagsstefna, sem kölluð hefir verið
„bræðingurinn", sé hyggileg og væn-
leg og réttmæt. Hann skriíaði undir
þær tillögur eftir mjög vandlega íhug-
un, og segist (sem vonlegt var) að eins
hafa skrifað undir þær, af þvi að hann
þóttist sjá, „að um þær umbætur yrði
að tefla, sem meginþorri beggja þing-
flokka og þjóðarinnar gæti orðið sam-
taka um“.
J. Ól.
f Síra Lárus I*. Thorarensen
er nýlega látinn. Hann andaðist á
heimleið frá Ameríku, þrem dögum
eftir að skipið lagði í haf, og barst
andlátsfregn hans hingað með „Ceres"
nú í vikunni.
Síra Lárus Þórarinn Thorarensen
var fæddur 12. ágúst 1877 í Stórholti
í Dalasýslu. Foreldrar hans voru síra
Jón Thorarensen, sonur Bjarna amt-
manns Thorarensen, og Steinunn
Jakobína Jónsdóttir.
Hann kom í latínuskólann 1895, og
varð stúdent 29. júní 1901. Las hann
síðan guðfræði við prestaskólann í
Reykjavík, og lauk embættisprófi við
þann skóla 16. júní 1905. Eftir það
var hann um nokkur ár kennari við
barnaskólann á ísafirði.
Árið 1910 var hann kjörinn prestur
Garðarsafnaðar í Dakota, og sigldi hann
þá þangað, en tók áður prestvígslu
hjer heima. Sagði hann í ræðu, er
hann flutti við það tækifæri, að ætíð
myndi hann þrá ættjörðina, þótt hann
flyttist í fjarlæga álfu, og að þess
vildi hann óska, að sjer auðnaðist að
koma heim aftur fyr eða síðar, svo
að hann fengi að bera hjer beinin að
lokum. Hann hafði um mörg ár verið
heilsutæpur, en veiki hans (berklaveiki)
ágerðist mjög eftir að hann kom vestur,
og varð hann að lokum að hætta
prestskap vegna veikinda. Og svo lagði
hann af stað heimleiðis, dauðveikur,
til þess að fá að deyja heima á ætt-
jörðinni. En ósk hans rættist ekki.
Hann andaðist, eins og áður er sagt,
á Atlantshafinu, og liki hans var sökkt
í sjávardjúpið.
Síra Lárus sái. var hagorður vel, og
eru mörg kvæði prentuð eftir hann
til og frá í blöðum og tímaritum, en
þó munu ýms af beztu kvæðum hans
hvergi hafa verið prentuð enn þá. Hann
var Ijúfmenni mesta, stilltur og dag-
farsprúður, og gat oft verið gaman-
samur, eins og kýmniskvæði hans bera
vott um. Hann var góður kennari, og
ávann sjer ást og traust barna þeirra,
er hann kenndi.
Kristján konugur I.
heimsækir fsland.
Þegar Kristján Jónsson ráðherra
kvaddi konung um daginn, Ijet kon-
ungur í Ijós, að hann hefði i hyggju
að heimsækja ísland bráðlega, »til
þess að kynnast persónulega landi
og þjóð«.
í brjefi konungs til alþingis, er
lesið verður upp við þingsetninguna,
verður gerð nánari grein fyrir þessu
áformi hans.
Mestu úr aö velja og ódýrust eru nærfötin i VÖRUHÚSINU Austurstræti 10
Hver inaður sín
eigin þvottakona,
er þjer kaupiö
hálslin
i VÖRUHUSINU
Austurstræti 10
Karlmanna-
fatnaöir
fara bezt —
endast lengst —
kosta minst
i VÖRUHÚSINU
Austurstræti 10

t
Ásgrímur Magnússon
skólastjóri andaðist að heimili sinu
hjer í bæ aðfaranótt 28. þ. m., eftir
langa og þunga legu. Banameinið
var krabbamein í maga.
Ásgrímur sál. var fæddur á Nauta-
búi í Skagafirði 22. maí 1873. Hann
var kominn í beinan karllegg frá sira
Jóni Konráðssyni, og í móðurætt frá
Gísla Konráðssyni. Móður sina
missti hann þegar hann var þriggja
nátta, og ólst hann upp á hrakn-
ingi, var oft á 5 eða 6 stöðum sama
árið. 5 ára var hann, þegar hann
byrjaði að tala, og engan staf þekkti
hann þegar hann var 9 ára. Hafði
hann þá dvalið i fullum 50 stöðum.
Á Kúfustöðum í Svartárdal lærði
hann að lesa. Vorið 1884 fór hann
sem barnfóstra að Blöndudalshól-
um. Faðir hans var þá enn á lífi,
og árið eftir var honum boðið, að
drengurinn skyldi alinn upp og hon-
um kennd kristin fræði, ef hann
gæfi með honum í eitt skifti fyrir
öll brúnan uppáhalds hest, er hann
átti. En ástin var meiri á Brún en
barninu, og varð drengurinn því að
vera á hrakningum eftir sem áður.
Vorið 1887 gekk hann þó til spurn-
inga ásamt fleiri börnum frá Vik í
Skagafirði. Átti að ferma börnin
sunnudaginn næsta fyrir hvítasunnu,
en þrem dögum áður er honum sagt
það, að hann geti ekki orðið fermd-
ur, vegna þess að hann sje of ung-
ur, ekki fullra 14 ára. Dag þann,
sem átti að ferma, var blindhríð, og
var því fermingunni frestað til hvita-
sunnu. En þá var einmitt afmælis-
dagur Ásgríms, og var nú ekkert
því til fyrirstöðu, að hann yrði
fermdur með hinum börnunum —
með allt að láni, nema vitið sem
guð hafði gefið honum. Næsta ár
eftir ferminguna var hann smali á
Barkastöðum í Húnavatnssýslu. Það-
an fór hann að Hömrum i Skaga-
firði, og var þar í þrjú ár. Fórþvi
næst til sjóróðra suður í Garð, og
reri þar tvö ár, en rjeðist svo á
þilskip úr Hafnarfiði, og hugðíst að
verða sjómaður alla æfi. En þá
kom það atvik fyrir, er gerbreytti
stefnu hans. Maður datt út af skip-