Suðurland - 23.03.1912, Blaðsíða 1

SUÐURLAND.
II. árg.
Landsimastöðin á Eyrai-bakka er opin frá '
kl. 8Va—2. og 3Vj—8 á virkum dögum. Á helg- ,
um dögum frá kl. 10—12 f. hd. og 4—7 c hd.
Einkasíminn er opinn á sama tíma.
Sparisjóður Árnessýslu ev opinn hvern
virkan dag frá kl. 3—4 e. hd.
Lestrarfélag Eyrarbakka lánar út bæk-
ur á 8unnudögum frá kl. 9—JO. f. hd.
Efnahagur sýslusjóðanna.
í Landhagsskýrslunum 1910 er, eins og
vant er, birt yfirlit yfir efnahag — eignir
og skuldir — sýslusjóðanna.
Yfirlit þetta sýnir, að 31. des. 1909 voru
eignir sýslusjóðanna alls 164,103 krónur,
en skuldirnar 174,958 kr., og samkvæmt
þessu hrökkva eigi eignir sýslnanna fyrir
skuldunum.
Höf. skýrslu þessarar telur engan vafa
á því, að þetta stafi af ónógu eignafram-
tali, því í mörgum sýslum sé eigi aðrar
eignir taldar, en eftirstöðvar í sjóði og uti-
standandi fó. Bendir hann á það, að yfir-
lit þetta sýni, að mest virðist ifátt í þessu
efni í sýslunum á Suðurlandi, og telur ó-
sennilegt, að sýslurnar sunnanlands, sem
skulda 2—3falt meira heldur enn sýslurn-
ar á Norðurlandi, eigi 7—8falt minni eign-
ir enn þær.
fetta virðist og ósennilegt, að minsta
kosti í fljótu bragði, og líklegt er að eitt-
hvað sé ábótavant eignaframtali sýslnanna
á Suðurlandi. Og æskilegt væri, að sam
ræmi væri í eignaframtali sýslnanna um
land alt, og skýrsluinar um eignir þeirra
og skuldir væru svo ábyggilegar, að eftir
þeim mætti gera réttan samanburð á efna-
hag sýslnanna.
Suðurland vill vekja athygli á þessu, og
sérstaklega vill það beina því til sýslunefnd-
anna hór syðra, að taka til athugunar, hvort
svo er í raun og veru, að eignaframtali
þeirra sýslna sé svo mjög ábótavant. Verð-
ur þá úr því að bæta, ef svo reynist.
En við fljótlegt yfirlit yfir skýrslurnar,
um tekjur og gjöld sýslusjóðanna, virðist
oss það brát.t koma í ljós, að það er síst
að furða, þótt lítið verði um eignaframtal
sýslnanna hér syðra; þar mun eigi vera
mikið að felja. feer hafa orðið að hleypa
sér í stórskuldir vegna vegabóta og annara
samgöngubóta, og vextir og afborganir
þeirra lána höggva drjúgt skarð í tekjurn-
ar. Tekjum er yfirleitt ekki varið til þess,
er myndað geti eign. fær verða að ganga
til annars.
Sýslurnar á Suðurlandi hafa írinu 1909
lagt til vegabóta 34°/o af ölium tekjum
sínum, en sýslurnar nyrðra a >eins 17%.
Að vísu er til annara samgöri ubóta varið
nokkru meira norðanlands en i irér. Sýsl-
urnar sunnanlands hafa í þessu skyni var-
Eyrarbakka 2B. marz 1912.
ið 25% af tekjurn sínum, en sýslurnar
nyrðra 30%. Af tekjum sýslusjóðanna
sunnan- og norðanlands er því alls varið
til samgöngubóta: á Suðurlandi 59%, en
á Norðurlandi 47%. Til þessara samgöngu-
bóta nyrðra telst meðal annars símalína,
sem er eign sýslu þar — talsíminn Dal-
vík — Ólafsfjörður. En ekkert af því, sem
sýslurnar syðra hafa lagt til samgöngu-
mála, hefir verið þannig vaxið, að það hafi
aukið eign sýslnanna.
Það er hinn gífurlegi vegabótakostnaður
sýslnanna á Suðurlandi sem veldur því, að
þær skulda svo miklu meira enn sýslurnar
norðanlands, og því síst að furða þó fjár-
hagur þeirra sé óglæsilegri enn hinna, enda
er hann það líka. Á öllu Suðurlandi er
aðeins 1 sýsla — Borgarfjarðarsýsla — sem
á arðberandi fasteign, 400 kr. (hluti í gisti-
húsi í Borgarnesi), og 1 sýsla — Rangár-
vallasýsla — á 270 kr. í óarðberandi fast-
eign — þinghúsi — og búið er nú.
Aftur á móti eiga margar sýslurnar á
Norður Vestur- og Austurlandi miklar fast-
eignir, bæði arðberandi og óarðberandi, og
eru því, samkvæmt þessu yfirliti, stórríkar,
þar sem sýslurnar hér syðra eiga ekki nánd-
ar nærri fyiir skuldum. Á yflrliti þessu
sést heldur ekki svo mikið sem sýslubóka-
safn hér syðra, er talið verði sem eign til
að fylla dálítið í dálkinn á móti skuldun-
um.
Það væri annars nógu fróðbgt að vita
hvort efnahagsmismunur sýslusjóðanna,
syðra og nyrðra, er svo mikill, sem yfirlit
þetta sýnir. Ef til vill er eitthvað vantal-
ið í yfiilitinu frá sýslunum hér syðra, er
telja mætti til eigna, og þyrfti það þá að
teljast með framvegis, því nógu svart verð-
ur útlitið samt með fjárhag sýslna þessara,
með öllum þeim byrðum, er vegalögin hafa
á þær lagt. —
Reyndar er nú svo að sjá, að sumt af
þessum óarðberandi eignum, sem sýslurnar
norðan- og austanlands eiga, og taldar eru
allhátt til verðs í reikningum þeirra, geri
nú ekki fjárhag þeirra svo miklu glæsilegri
enn hinna, sem minni eignir telja á papp
írnum. Aftur eru sumar þeirra, svo sem
ajúkrahúsin, stórmikils virði í raun og veru.
Og sýslurnar hér austanfjalls eiga enn það
mikla nauðsynjaverk ógert, að koma hér
upp sjúkraskýli. — Annars eru efnahags-
horfur sýslusjóðanua eitt af því, er taka
þyrfti til íhugunar, í sambandi við það, að
útgjöld þeirra hljóta óhjákvæmilega að fara
stórum vaxandi.
Um skilvindur.
Með útbreiðslu smérbúanna urðu skilvind-
ur nauðsynlegt áhald á hverjú heimili.
44. blað. •
Enginn, sem skilvindu hefir notað um lengri
tíma, mun telja sig geta án hennar verið,
svo eru mikil þægindi og hagræði að því
verkfæri. Og víst yrði húsmæðrunum
svarafátt, ef að þær ættu að meta til aura
þann tíma- troga- búverkavatns- og eldi-
viðarsparnað, sem skilvindurnar hafa fært
með sér. En bændurnir munu segja: „Að
vísu eru skilvindurnar þarfur hlutur og
þægilegur, en það verður uú líka eitthvað
að vera, ekki kosla þær svo lítið, en hitt
þó verra, hve skrambi þær eru endingar-
lausar". Já, þær eru svo skrambi ending-
arlausar, sú hefir reynslan orðið, en ekki
æfinlega hægt um vik með aðgjörðir og
þær líka dýrar.
Það eru blóðugir peningar, sem árlega
eyðast, hér í sméibúahéruðunum að minsta
kosti, fyrir skilvindur og skilvinduviðgerðir.
Petta væri þó sök sér, væru skilvindurnar
þá í staðinn í góðu lagi allstaðar og ynnu
sitt verk viðunanlega. En það er víst
fjærri því að svo sé. Þeir peningar em
ótaldir, sem árlega tapast vegna þess, hví-
likt ólag er á skilvindunum og hve illa
þær skilja mjólkina. Þetta finna efalaust
margir, en eiga erfitt við að gera.
Leiðbeiningar fáum við bændurnir litlar
eða engar i þessu Mni, þaðan sem þær helst
ættu að koma, og sé eg því ekki annað
ráð, enn að við verðum að fara að tjá
hverir öðrum það, sem reynsla liðnu ár-
anna helst hefir kent oss að gera og var-
ast, að því er meðferð á skilvindunum
snertir. Og skal eg nú ríða á vaðið, án
þess að eg þar fyrir telji mig neinn skil-
vindufræðing eða öðrum færari í þessu efni.
Einhver verður að byrja.
Alment gera menn sér skaða með því,
að kaupa of litlar, of seinvirkar skilvindur.
f’ar munu menn horfa í verðið. En það
er áreiðanlega að spara eyririnn en flegja
krónunni. Enginn, sem hefir 10 kúa þunga
(kýr og ær), ætti að kaupa minni skilvindu
enn svo að hún skilji 200 pt. á kl.stund,
t. d. „Alfa Laval". — Eg miða hér vib
Alfa-skilvindur, því þeim er eg kunnugast-
ur. — Minstu tegundir af skilvindum ætti
enginn maður að kaupa, hafi hann meira
enn 1—2 kýr, og raunar helst aldrei. fær
eru ekkert annað enn peningaþjófur. Því
stærri sem skilvindan er, því fljótar vinn-
ur hún — það telja menn nú, ef til vill,
alment ekki svo mikinn kost, — en hitt
ættu menn að sjá að er stór kostur, að
þeim mun hægara. má snúa skilvindunni
því stærri sem hun er. En af þessu hvoru-
tveggja, að snú.i má skilvindunni hægar og
hún er fljótyirkari, leiðir eðlilega það, að
hún slitnar langtum seinna tiltölulega enn
hinar, sem seinvirkari eru og snúa verður
miklu hraðara.
Þá er uppset iir gin á skilvindunum þeg-
av heim er komið. far kem eg að því