Suðurland - 20.04.1912, Side 1

SUÐURLAND.
II. árg.
Eyrarbakka 20. apríl 1912.
48. blað.
Landsimastöðin á Eyrarbakka er opin frá
kl. 8t/a—2. og 3t/a— 8 á virkum dögum. A helg-
um dögura frá kl. 10—12 f. hd. og 4 —7 e. lid.
Einkasiminn er opinn á sama tíma.
Sparisjóður Árnessýslu cr opinn hvcrn
virkan dag frá kl. 3—4 e. lid.
Lestrarfélag Eyrarbakka lánar út bæk-
ur á suunudögum frá kl. 9—10. f. hd.
JSýóRdsRolamálió.
(Álit nefDdarinuar).
ötoínun lýðháakóla hór á Suðurlaudsund-
irlendinu er nú samþykt af sýslunefndunum
hér í Árnes- og Rangárvallasýslu. Óvíst
er hvort Vestur-Skaftfellingar verða með
hinum um þessa skólastofnun. Nefnd kos-
in af öllum 3 sýslunum hefir unnið að und-
irbúningi málsins, og var svo til ætlast í
fyrstu, að sýslur þessar stofnuðu og starf
ræktu skólann í fólagi, en nú hafa Vestur-
Skaftfellingar gert þær bieytingartillögur
ýið nefndarálitið frá 9. sept. 1910, sem
nefndin hefir ekki getað fallist á, en Skaft-
fellingar hafa gert það að skilyrði fyrir
þátttökunni f skóiastofnuninni, að þær
breytingartillögur yrðu samþyktar.
Suðurland er nefndinni samdóma um til-
lögur þessar í öllu verulegu. Svo er að
sjá að Skaftfeilingar hafi nú gengið tals-
vert lengra í þessu „búnaðarsniði“, sem
þeir vilja hafa á skólanum, heldur en á
þeim var að heyra í fyrra, ef sá skiining
ur nefndarinnar er réttur, að i því felist
það, að kenna skuli „búfræði öðru fremur",
enda væri þá skólinn orðinn búnaðarskóli.
Vér áttum í fyrra vor viðtal við sýslumann
Skaftfellinga og skildist oss þá, að í þessari
tillögu þeirra iægi nokkuð það sama og
fram er tekið í nefndarálitinu 9. sept. 1910,
að því viðbættu, að kennslunni í þeirn grein-
um, er búnað snerta sérstaklega, t. d. efna-
og eðlisfræði skyldi hagað þannig, að bein
not þeirra fyrir búnaðinn væru sórstaklega
höfð fyrir augum, og verður ekki sóð að
nefndin hafl haft neitt á móti þessu, og um
frekara búnaðarsnið getur eigi verið að ræða
á lýðháskóla. Ætti að fara að leggja þar
áherslu á sórfræðslu, yrði líka að taka til-
lit til þeirra nemenda, er skólann sækja,
en aðra atvinnuvegi stunda en búnað, en
þetta gæti leitt útí ógöngur.
í framkvæmdarnefnd fyrir skólastofnun
þessa, hafa nú verið kosnir, þeir séra Gísli
ökúlason fyrir Árnessýslu og sýslumaður
Björgvin Vigíusson fyrir Rangárvaliasýslu.
friðja manninn kjósa Bkaftfellingar ef þeir
verða með, annars velja hinir 2 sór odda-
mann.
Fyrsta verk nefndar þessarar verður að
útvega forstöðumann og skólnjörð, og svo
að annast undirbúning skólahússbygginga r.
Kostnaðaráætlun nefndarinnar heflr áður
verið birt hér í blaðinu, og látum vér að
þessu sinni nægja að birta hér framhalds-
nefndarálitið, og er það á þessa leið :
Neíndin kynti sér ítarlega hin framlögðu
skjöl og leyfir sér að draga af þeim þessar
ályktanir:
1. Sýslunefndin í Árnessýslu heflr sam-
þykt stofnun lýðháskóla á þeim grundvelli,
sem lagður var í nefndarálitinu frá 9. sept.
1910 í félagi við Rangárvallasýslu, en gjör-
ir það ekki að skilyrði að Vestur Skafta-
fellssýsla verði þriðji meðstofnandi skólans.
2. Sýslunefndín í Rangárvallasýslu hefir
og fyrir sitt leyti samþykt hugmyndina um
stofnun lýðháskóla einhverstaðar á Suður-
landsundirlendinu, einnig á hinum sama
grundvelli, en þó með þeim fyrirvara, að
að málið verði áður borið undir hreppa
sýslunnarámanntalsþingum. — Álits hrepp
anna heflr þegar verið leitað og hafa 8
hreppar af 10 í einu hljóði tjáð sig hlynta
því, að skólastofnun þessari yrði komið á
fót sem fyrst í féiagi við Árnessýslu og
Vestur-Skaftafellsýslu eða Árnessýslu eina,
ef Vestur-Skaftafellssýsla færðist undan
því, að gjörast þriðji meðstofnandi skólans.
3. Vestur Skaftafellssýsla heflr einnigfyrir
sitt leyti samþykt stofnun lýðháskóla í fé
lagi við hinar sýslurnar tvær með eftir-
fylgjandi breytingartillögum við nefnarálit-
ið frá 9. sept. 1910:
1. að lýðháskólinn sé með „búnaðarsniði"
og standi í Rangárvallasýslu, helst sem
næst miðju hennar.
2. að Skaftafellssýsla taki þátt í kostnaði
við rekstur skólans, sem á sýsluna fell-
ur, i hlutfalli við mannfjölda í sýslun-
um á svæðinu, og með sama hlutíalli
taki þátt í ábyrgð fyrir skólabygging-
unni, alt með því skilyrði, að hún ráði
jafnt hinum sýslunum um stjórn og
alt fyrirkomulag skólans.
3. að máli þessu sé ekki ráðið til lykta
fyr en leitað sé álits kjósenda um það.
Að því er hina fyrstu af þessum breyt-
ingartillögum snertir, þá lítur nefndin svo
á, að ekki eigi við að gjöra það að kapps-
máli, hvar hinn væntanlegi skóli stendur,
heldur hljóti sýslufélögin að fela kjörinni
framkvæmdarstjórn að ráða fram úr því
atriði. En hinsvegar telur hún eðlilegt, að
skólinn að öðru jöfnu verði settur sem næst
miðju þess svæðis, er honum sérstaklega
verður ætlað að starfa fyrir.
En að því er snertir það skilyrði sýslu-
nefndar Vestur Skaftafellssýslu, að hinn
væntanlegi iýðháskóli só með „búnaðarsniði",
er nefndin skilur svo, að þar ætti að kenna
búfræði öðru fremur, þá voru allir nefndar-
menn, að fulltrúa Vestur-Skaftafellssýslu
undanteknum, á einu máli um það:
1. að með þessu væri vikið frá hinni upp
haflegu lýðháskólamynd, er þó einmit.t
á sín fyrstu upptök í Vestur-Skafta-
fellssýslu.
2. að þessu yrði með engu móti komiö
við eftir því fyrirkomulagi og með þeim
kenslutíma, sem nefndin hugsar sér
lýðháskólann hafa.
3. að þetta mundi verða til þess, að spilla
fyrir styrk af landsfó til skólans, þar
sem þingið mundi skoða slíkan lýðhá-
skóla með „búnaðarsniði" sem keppi-
naut hinna núverandi bændaskóla, sem
alfarið eru kostaðir af landsjóði. En
hinsvegar skírskotar nefndin til nefnd-
arálitsins frá 9. sept. 1910, þar sem
beinlínis er tekið fram, að meðal ann-
ars skuli kent á lýðháskólanum: eðlis-
fræði, efuafræði, búfræði og hagfræði.
Og einnig felst hún á það sem heppi-
legt, að ráðunautar búnaðarfélagsins
yrðu fengnir til að halda fyrirlestra á
lýðháskólanum um búnaðarmálefni, ef
því yrði viðkomið. Nefndarálitið frá
9. sept. 1910 gerir og ráð fyrir auka-
fyrirlestrum og gætu þa þessir fyrir-
lestrar orðið þar á meðal.
Hvað viðvíkur hinni annari breytingar-
tillögu sýslunefndar V. Skf.s. um ábyrgð
sýslufélaganna fyrir láni til jarðakaupa og
skólahússbyggingar, þá virðist nefndinni að
hér sé eigi um svo áhættumikið mál að
ræða, að það taki því að hnitmiða hlut-
töku sýslufélaganna í hlutfalli við mann-
fjölda í sýslunum innbyrðis, enda erfitt að
koma því við. Á það verði og að líta, að
á móti ábyrgðinni kæmi jafnframt eign, er
ætti að vaxa hlutfallslega með líðandi tíð.
Eðlilegast og brotaminst virðist, að stofn-
endur eigi jafnan hluti í eigninni og beri á-
byrgðina að jöfnu. — Þó vill nefndin til
samkomulags við V. Skaftafellssýslu, ganga
að því, að ábyrgðin hvíli á Árnes- og Rang-
árvallasýslum, að 2/5 á hvorri, en að */5
á Vestur Skaftafellssýslu, og að eign sýslu-
félaganna í stofnuninni verði þá í sama
hlutfalli.
En að því er snertir hin árlegu tillög
sýslnanna til reksturs skólans, þá álítur
nefndin réttlátast, að þau verði miðuð sum*
part við eign hverrar sýslu i st.ofnuninni
og sumpart við hin árlegu not hverrar sýslu
um sig af skólanum, þ. e. að miðað sé við
neinendafjðldann úr hverri sýslu, þó þannig,
að aldrei megi reiknast færri en 3 nemend-
ur úr neinni sýslnanna. Telur nefndin
réttast, að hjð fasta tillag verði jafnan l/a
þeirrar uppæðar, er sýslufélögin öll leggja
til skólans, skift eftir áður greindum hlut-
föllum, a/5 frá Árnes- og Rangárvallasýsl-
um hvorri um sig, en lj5 frá Vestur-Skafta-
fellssýslu, en hinn helmingur tillagsins skift-
ist eftir nemendafjölda úr sýslunum. Sem
ástæðu fyrir þannig lagaðri skiftingu á til-
lögum sýslufélaganna til skólans færir nefnd-
in það, að telja má liklegt að minni að-