Suðurland - 30.11.1912, Blaðsíða 2

98
SU ÐURLAND
III I
BJÖRN JONSSON
fyrr. ráðherra.
Hann lézt að heimili sínu í Reykjavík þ. 25. þ. m. 66 ára
að aldri (fæddur 1846). Hafði hann um langt skeið verið mjög
heilsutæpur, og mun hafa einkum siðaii árin, lagt meira á sig
en heilsan leyfði. Á þinginu síðasta gat hann ekki setið vegna
heilsulasleika, og nú fyrir stuttu hafði hann fengið aðkenningu
af slagi, og mun það hafa riðið honum að fuliu.
Björn Jónsson var atkvæða- og atorkumaður, hafa fáir eða
engir látið meir til sín taka um landsmál hér á seinni árum
en hann, og um eitt skeið mun hann verið hafa hinn inest um-
talaði stjórnmálamaður vor.
Hann stofnaði blaðið ísafold fyrir 38 árum siðan og stýrði
því blaði þangað tii hann varð ráðherra 1909. Prentsmiðja og
bókaverzlun ísafoldar er og af honum á fót sett, og starfrækt
með miklum dugnaði, og er hvorttveggja með því fremsta í þeirri
grein hér á landi. Hann var dugnaðarmaður mikill sem atvinnu
rekandi og starfsmaður liinn mesti.
Björn Jónsson var að ýmsu leyti flestum hér fremri sein
blaðamaður, og mátti teljast réttnefndur öndvegishöldur ísleuzkra
blaðamanna, enda náði blað hans mikiili útbreiðsiu og vinsældum.
Hann hafði gott lag á efnisvali, og skrifaði sjálfur fjörugt og
skemtilega. Ritháttur hans var alleinkennilegur, og auðþekt.ur,
þótt. eigi allfáir þeir er í blöð rila gerðu sér far um að likja eftir
rithætti hans.
íslenzkumaður var hann ágætur og lét sér mjög ant um
tungu vora og vann hann ótrauðlega að því að hreinsa og fegra
málið, og gekk sjálfur þar á undan með góðu eftirdæmi.
Stjórnmálaferill Björns Jónssonar skal hér ekki rakinn, þó að
sjálfsögðu sé þar á margt að minnast. í afskiftum sínum af
stjórnmálum kom það berlega fram, að maðurinn var fylginn sér
far sem hann tók á, tók hann á af alefli. fegar innlenda stjórn-
in var sett á laggirnar, gerðist B. J. foringi stjórnarandstœðinga
og síðan Sjálfstæðismanna. Sem foringi fylgdi hann dæmi hinna
fornu kappa, gekk sjálfur fremstur í fylkingu og baiðist vasklega.
En þeir sem hafa sig svo mjög frammi i orustum, sleppa sjaldan
ósærðir af vígvellinum. Nútíðarforingjament með allri þeirri
kænsku og bragðvísi er henni fylgir, kunni Björn Jónsson ekki,
mætti líklega um hann segja líkt og Runeberg kvað: „Hann
fyrirleit brögð og foringjament, — fyigið mér svikalaust piltar.
Það var hans orustu óp“.
Misjafnir hafa dómarnir verið um stjórnmálaafskifti B. J.
eins og gengur, og það jafnvel raeðal fylgismanna hans. All-
hvössum skeytum var oft að honum beint, af andstæðingum
hans, enda sparði hann þá litt heldur. Suðurland var þá ekki
á legg komið er þær deilur voru sem harðastar og tók því engan
þátt í þeim á hvoruga hliðina. Gæti það fyrir þá sök litið óháð-
um augum á stjórnmálaafakifti B. J, Ekki skal þess dyljast að
sitihvað er það að gerðum hans bæði sem stjórnmálamanns og
ráðherra, er Suðurland getur ekki aðhylst. En mun eigi réttast
vera út af ýmsu því er aðfmsluvert þótti að ininnast orða skálds-
ins, „að dæma hart, það er harla létt, en hitt er örðugra að dæma
rétt“. Má vera, að hann hafi og átt minni sök á sumu því, er
hann var víttur fyrir af andstæðingum sínum, en þeim var Ijóst
er upp hafa kveðið áfellisdómann.
B. J. var Barðstrendingur að ætt, var faðir hans bóndi í
Djúpadal í Gufudalssveit. Hann stundaði lögnám en tók ekki
próf til fullnaðar. Kona Björns Jónssonar var Elísabet, Sveins-
dóttir prófasts Níelssonar, systir Hallgríms biskups, liflr hún
mann sinn. Börn þeirra eru fjögur: Ólafur ritstj. ísafoldar,
Sveinn yfirdómslögmaður í Reykjavík, Guðrún, gift Þórði lækni
Pálssyni í Borgarnesi, og Sigríður ógift.
Á þingi sat Björn Jónsson fyrst 1879, var hann þá þing-
maður Strandamanna, en 1908 var hann kosinn þingmaður
Barðstrendinga og endurkosinn þar aftur við síðustu kosningar.
1 ......................... í
túnbætur eða sáðreiti, til jarðabóta-
styrkveit.inga á neinu því býli, sem
ekki hefði ábúðarhús. Rett.a er í
sjálfu sér þarft ákvæði — full þörf á
að herða á umbótunum í áburðar-
hirðingu. En þingíð hefir ekki gætt
þess hve lítil von er um að þetta
ákvæði komi að nokkru haldi á leigu-
jörðum, og hve ósanngjörn þessi krafa
er í garð margra leiguliða er hafa
ótrygga ábúð, og enga tryggingu
fyrir að fá endurgoldinn kostnað þann
er þeir hefðu af tryggingu áburðarhúsa,
en þeir ef til vill yrðu að fara frá
jörðunum eftir að húsin væru nýbygð.
Eigi þetta ákvæði þingsins að koma
að liði þarf að breyta ábúðarlögunum,
og gera áburðarhúsin að jarðarhús-
um, og er brýn nauðsyn á að þetta
sé gert. Annars er 6. grein ábúðar-
laganna frá 1884 helst til lengi búin
að vera í gildi, eins og fleira í þeim
lögum, t. d. þetta dæmalausa ákvæði:
„Fylgja skulu jörðu nauðsynleg hús,
þau er henni hafa áður fylgt“.* Reynsl-
an er búin að sýna hvernig beitt
hefir verið hinum nánari ákvæðum í
sömu iagagrein, og hve mikið mein
skeytingarleysið um hæfileg hús á
leigujörðum hefir orðið fyrir land-
búnað vorn.
Ýmsar tilraunir er gerðar hafa
verið til að breyta ábúðailögunum
hafa strandað á undirbúningsieysi og
sú mótbára verður í gildi meðan
ekkert er gert til undirbúnings mál-
inu. Bæði ábúðarlögin og margt
annað í laudbúnaðarlöggjöf vorii
þarfnast nú orðið bráðra bóta og er
því timi til kominn fyrir stjórn vora
að undirbúa breytingar og umbætur
á þeirri löggjöf. Verður að líkindum
tækifæri til að minnast nánar á þetta
síðar. Verður að þessu sinni látið
nægja, það sem hér hefir verið minst
á ábúðarlögin.
-----------------
Vátrygging sveitabæja.
Getið var í síðasta blaði um bæj-
avbruna austur í Holtum. Eru slík
tilfelli átakanleg og eftirminnileg. Fá-
tækur ómagamaður hefir fyrir 2 ár-
um komið sér upp góðuin og vönd-
uðum bæjarhúsum, og svo verða þau
alt i einu að öskuhrúgu, og ekkert
er vátrygt. Öllum er augljóst, liverj-
ar afleiðingar þetta hlýtur að hafa
fyrir þá, er fyrir slíkum óhöppum
verða, og þetta hefir verið mönnum
Ijóst, þess vegna eru lögin um vá
trygging sveitabæja tii orðin. En svo
er að sjá, sem lög þessi séu mjög
óalment notuð ennþá, því miður.
Hvað veldur því? Er það gamalt
skeytingaileysi og kæruleysi? Mun
eigi hitt heldur að lögunum sjálfum
er hér um að kenna? Lögin ætlast
til þess að sveitastjórnir hafi á hendi
alla umsjón brunabótasjóða endur
gjaldslaust, er því sízt furða þótf. svo
fari, að lítt verði úr framkvæmdum,
um stofnun brunabótasjóðanna. Flest-
um sveitastjórnum mun finnast að
þær séu nægilega miklum störfum
hlaðnar, þótt ekki sé við bætt, og
má því búast við að lítið verði úr
framkvæmd laga þessata meðati þeim
er eigi breytt að þessu leyti. Annars
gegnir það furðu, hve hljótt hefir
verið um þessi lög, þau komast. lítt
til framkvæmda, en stjórn og þing
* Lcturbreyting blaðsius.
t
JENS PÁLSSON
prófastur og alþingismaður í
Görðum á Álftanesi er látinn.
Hann lézt 28. þ. m. í Hafnar-
firði. Varð hann fyrir því
slysi nú fyrir skömmu, að
hann féll af hestbaki á heírn-
leið úr Hafnarfirði, meiddist
hann mikið og var hann flutt-
ur til Hafnarfjarðar til læknis-
hjúkrunar og varð honum slys
þetta að bana.
Séra Jens var hinn mesti
morkismaður og ápætismaður,
mun hans nánar minst hér í
blaðinu síðar.
jætur sig það litlu skifta. En þetta
skeytingarleysi er óhæfilegt, er brýn
nauðsyn á að þetta sé tekið Lil at>
hugunar, og séð um að vátrygging
sveitabæja komist alment i fram-
kvæmd. Annars er full þörf á, að
stjórn og þing taki brunamálin í heild
sínni til athugunar á ný. Hefir hér
i blaðinu áður verið bent á ýnts at-
riði þarað lútandi, og mun tekið verða
til nánari athugunar við tækifæri. —
Mjög væri æskilegt, að menn létti til
sín heyra um þessi vátryggingarmál
meir en verið heflr.
------------;--
Samgöngumálið.
Reykvíkingar hafa haldið fund um
það nýlega fyrir forgöngu Stúdenta-
iélagsins. Brynjólfur kaupm. Bjarna-
son flutti þar ítarlega ræðu og sýndi
fiam á hve óhagkvæm oss væru flest
verslunarviðskift.i við Dani. Taldist
honum svo til að íslenskir kaupmenn
borguðu um 20 % meira fyrir vörur
þær, er þeir keyptu í Danmörku, en
annarstaðar, og mundi þetta nema
um 960 þús. kr. tapi á ári fyrir ís-
lenska verslun.
Ekki getur Suðurland um það dæmt
hvort þessar tölur muni vera réttar,
en hitt er víst, að ástæða er til að
hafa það i huga er áður hefir verið
minst á hér í blaðinu, að íslenskri
verslun mundi það enginn óhagur þó
verslun vor væri eigi með skipaferð-
um bundin svo við Danmörku eina
sem verið hefir.
Þetta samgöngumál er annars afar
mikilsvert, og væri gott að það yrði
rætt sent ítarlegast fytir næsta þing,
bæði i blöðum og á mannfundum.
f*ví þótt skiftar kunni að vera skoð-
anir um getu vora til að kippa þessu
í lag, eru þó meiti líkur til fram-
kvæmda ef þjóðin hefir vakandi auga
á tnálinu. Og timi er til þess kom-
inn að reyna að íhuga þá spurningu
rækilega, hvort þjóðinni er eigi enn
vaxinn svo máttur, að hún geti eitt-
hvað dálitið teygt á þessu verslunar-
tjóðui bandi, sem bindur verslun vora
svo nijög við Dani.
Búast má við að Danir fagni því
litt að vér gerum tilraunir í þá átt,
en ósanngirni væri það mikil af þeirra
hálfu að vilja meina oss að beina