Suðurland - 08.01.1913, Blaðsíða 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
Eyrarbakka 8. janúar 1918.'
III. árg.
Nr. 80.
Landsímastttðin á Eyrarbakka er
opin frá kl. 8!/a— 2. og 3'k-8 á virkum
dögura. Á helgura dögum frá kl. 10 — 12
f. hd. og 4—7 e. hd.
Einkasíminn er opinu á snma tíma.
Sparisjóður Árnessýslu cv opinn
hvern virkan dag frá kl. 3—4 e. hd.
Lestrarfélag Eyrarbakka lánar út
bœkuv á suunudögum frá kl. 9—10. f. hd
Árið sem leið.
Viðbnrðaríkt var það áiið 1912.
Margir atburðir hafa gerst víðsvegar
um heira, þeir er miklum tiðindura
sæta. Ekki skal þó hér gerð tilraun
til að rifja þá upp eða rekja, en nokkr-
ir þoirra eru svo umfangsrniklir og
eftii tektaveiðir, að þegav litið ev til
baka, yfir Jiðna árið, þá bera þeir
fyrst fyrir augað, þeir standa eins
og fjallatindar upp úr þokunni, gnæfa
hátt yfir alt annað.
Er þar fyrst að telja kolaveikf.illið
á Englandi — stærsta og yfirgrips-
mesta verkfallið, er enn hefir átt sér
stað. Við þetta verkíall kom það
berlega í Ijós, hve hættulogt afskifta-
leysi ríkjauna af samskiftum auðvalds
og verkalýðs getur orðið, eigi síst er
um framleiðslu slíkra vörutegunda er
að ræða, sem eru undirstaðan undir
iðnaði og samgöngum m. m. svo
sem kolin eru. Hinsvegar sýndi það hví
likt feiktia afl liggur í samtökum
fjöldans. En það er þetta afl sem á
komandi tíma verður að brjóta á bak
aftur, rnesta og hættulegasta mein-
vætt mannfélagsins — kúgun auð
valdsins, sem altaf verður ægilegri
Og ískyggilegri með hverju árinu sem
líður. Vér íslendingar þekkjum þetta
lítt ennþá — meinvættur þessi heflr
ennþá ekki náð til vor, en hún teigir
hrammana nær og nær oss, og vera
má að eigi líði á löngu áður en hún
nær hér tökum.
Annar stórviðburður ársins var
slysið mikla á Titanic — ægilegt og
hiyllilegt með afbrigðum, og eigi síst
ef svo er, að hagsmUrialeg kappgirni
félags þess, er skipið átti, og tóm-
læti þess um öryggisútbúnað skipsins
heflr orðið orsok í slysinu.
fá er ófriðarbálið, fyrsf ófiiðuiinn
milli Tyrkja og ítala og síðari Balkan-
ófriðurinn, sem oiðið hefir hiun ægi
legasti, og segja rná að öll Norður
álfan hnfi verið á nálum og búist við
allsherjar ófriði. Sem betur fer hefir
þetia enn eigi orðið, en illa mun þó
neistinn enn falinn. Og þótt þ ir,
er mestu ráða um frið eða fiiðslit í
álfu vorri tali fagurt um friðinn er
lítt mark takandi á þeim ummælum,
er það margsamiað af reynslunni.
Friður á jörðu! Þessi boðsknpur
hljómar ár eftir ár og öld efcir öld
um gjörvallan hinn kristna heim, og
stjórnendur rikjanna auka her sinn
og vígvélar í ákafa með þessi orð á
vöiunum. Sýnir þetta átakanlega
hve hræsnin er á háu stigi í hinum
kristna heimí, en hræsnin er fúager
ill sá, er hættulegur verður fyrir
máttarstoðir kristinnar siðmenningav.
Og svo mikið er vist, að það verð
ur ekki siðmenningunni beinlínis að
þakka ef þjóðirnar einhverntíma sjá
að sér og leggja niður vopnin.
Hér heima fyrir hefir á árinu sem
leið ýmislegt gerst, það er verulegum
tíðindum sætir, og ailalvarlegar menj
ar hefir eftir skilið, svo sem mann-
tjónið mikla af þilskipunum og jarð-
skjálftinn í Rangárvallasýslu. Annars
hefir áiið yfirleitt vevið gott ðr, og
atvinnuvegir landsmanna hepnast
sætnilega.
Fyrir landbúnaðinn var arið gott,
veturinn í fyrra mildur og nægir hag
ar útifénaði víðast um land. Þá vor-
aði og snemma — grasspvetta mun
þó ekki hafa orðið meir en í meðal-
lagi og sumstaðar minna á útengi,
en nýting varð góð og mun heyfeng-
ur hafa orðið góður, ekki síst hér á
Suðurlandi. En nú hefir veturinn
gengið svo í garð, að búast má við
að hann verði heyjafiekur.
Sjávarútvegurinn hefir blómgast
vel. Botnvörpungar og þilskip aflað
vel, og síldveiðar innlendra manna
fyrir Norðuvlandi miklu meiri en
nokkru sinni áður. Bátafli varð og
allgóður víða. Fiskiveiðar Iandsmanna
aukast nú stórum árlega, og víst er
það, að sjávarútgerðin ber allríflegan
hluta af íitgjaldabyrðum þjóðfélagsins.
En mannslifln mörgu, sem glatast
hafa við þennan atvinnurekstur eru
lika þungur 3kattur á þjóðinni, og það
eru sveitirnar sem af fámenni sínu
miðla til að fylla í skavðið. Og at-
hugaveið er sú stefna, að sveitirnar
hendi svo frá sér fólkinu til sjávar
ins, og það enda þótt nóg sé að starfa
heima fyrir hverja vinnandi hönd.
Yevslunin hefir á áiinu verið frem-
ur óhagstæð, einkum að því leyti, að
öll litlend vaia hefir verið í háu verði.
Öll iðnaðarvara hækkaði i verði vegria
kolaverkfailsins, kolin sjálf dýr, að ó-
gleymdri hinni ósvífnu geypilegu verð-
hækkun á steinoliu. Kornvara h< fir
veiið dýr og yfir höfuð öll nauðsynja
vara. Yerð á innlendri vöru hefir á
tlestum vörutegundum að vísu verið
þolanlegt, og þó fremur lágt. Annars
er veiðhrun á íslenskum afurðum
miklu íninna nú en áður var, sér
staklega selst saltfiskurinn jafnav og
betur en áður, og er það vöiumatinu
að þakka. Vömvöndun á landbúnað
avafuvðum miðar og dijúgum áleiðis,
sérstaklega á kjöti og smjöri, og er
það samvinnufélðgunum að þakka.
Ullin er ennþá útundan, en þó er nú
liklega ioks fyviv alvöru vöknuð hreif
ing til bóta í þeirvi gvein.
Kaupfélög og samvinnufélög hafa
á árinu sem leið starfað með vaxandi
þroska, og vonandi er að þeim vaxi
máttur og megin fvamvegis. Sá fé-
lagsskapuv hefir átt við mikla örðug-
leika að stríða, en reynslan kennir
betri og betri tök, trúin á samtök-
unum vex og jafnhliða þverrar óttinn
við keppinautana. Harðasta baráttu
hefir þessi félagsskapuv átt. að heyja
við landlæga evfðaféndur — sundrung
og tortrygni, og á öllurn sviðum
þjóðlífs vors er þetta tvent oss til
mestra meina.
Iðnaðai fyrirtæki ný hafa lítt a fót
komið á árinu, nema þá útlend. ís-
lenskur iðnaður er enn litill og fá-
breyttur, en þó mun heldur þokast í
áttina, einnig í þeirri grein. Að vísu
hafa ýms iðnaðarfyriitæki hér verið
meiva eða minna þjáð af „bavnaveiki“
og ovðið að kosta miklu til lækninga-
tilrauna, sem stundum hafa mishepn-
ast. En þetta er algengt viðar en
hér á landi, og vonandi að úr rætist
þegar tímar líða, og reynsla og þekk-
ing vex. —
Á árinu sem leið hafa ekki gerst
neinar stórbreytingar á atvinnuvegum
vovum, hvorki til baga né bóta, nema
fjölgun botnvörpuskipa. Hafi það því
í áisbyrjun 1912 verið satt — og
það var að vorri hyggju satt — að
atvinnumál vor væru að ýmsu leyti
í hinu mesta ólagi, og að þar krepti
skórinn mest að þjóðfélagi voru, þar
kallaði þörfin bráðast til bóta. Þá er
þetta satt enn, og umhugsunar- og
áhyggjuefni á komanda ári. —
Yfir stjórnmálum vorum hefir ver-
ið meiri kyrð þetta árið en að und-
anförnu. Aukaþingið var róstuminna
en tvö þingin síðustu. Það var að
vísu eigi afkastamikið, enda átti það
skamma setu, og gott þing var þaÖ
ef borið er saman við „endemis þing-
ið langa" 1911. Á sambandamálið
er minst á öðrum stað í blaðinu. Af
öðrum málum eru það samgöngu-
málin og atvinnumálin sem þjóðinni
mun vera mest í hug, en ekki hefir
það neitt gerst á árinu sem leið, er
gefi neitt í skyn hver stefna verður
upp tekin í þeim málum, árið næsta
leiðir það í Ijós.
Vera má að svo favi enn sem fyr,
að þessi mál verði sett í skugga fyr-
ir sambandsmálinu, og væti þá illa
farið. í því máli vinst ekkert á um
sinn, og því ekki ástæða til að vera
að rífast um það mál. Samkomu-
lagsviðleitnin frá í sumar hefir þó
unnið það á að leiða saman hugi
manna til rólegrar íhugunar án æs-
inga og ofurkapps, og vonandi er að
svo veiði gert framvegis. Mætti þá
svo fara, að sundrungarefnin þveni
smámsaman. Takmaikið er hji öll
um eða allflestum hið sama — full
forráð allra vorra mála, en takmaik
inu því náum vér ekki í einu skrefi,
og ágreiningurinn er um millisporin,
en hann ætti að geta jafnast. —
Margt er það fleira en þetta, sera
hér hefir verið drepið á, sem hvarflar
í hugann þegar litið er til baka á
árið sem leið. Og útaf því sem gerð-
ist á liðna árinu, fer maður ósjálf-
rátt að spyrja og spá um framtiðina,
að minsta kosti næsta árið, og spá-
dómarnir þeir fara eftir því hvetjum
augum litið er á það liðna, en þar
litur auðvitað hver sínum augum á
silftið. En hvernig sem litið er á
einstaka atburði, verður árið sem leið
að teijast verið hafa þjóð vorri í heild
sinni gott ár, þegar frá er talið mann-
tjónið mikla og jarðskjálftatjónið. —
Þjóð vor er á framsóknarskeiði —
við erum að reyna að hefja okkur
upp úr því að vera það sem við nú
erum — sundurlyndir og getulitlir
vesalingar, til að verða samhuga og
dugandi þjóð. Hvert ár markar sín
spor, og þessvegna verður oss tamt
við áramótin að líta til baka og gá
að hvort oss hefir munað „afturábak,
ellegar nokkuð á leið“. — fað er
sárt að visu að sjá það, hve smátt
oss vinst áleiðis, og að við sjálfir velt-
um kanske stundum steinum í göt-
una aftur. En það, að sjá þetta, á
að vera oss hvöt til að gera betur á
næsta ári. —
Gleðilegs nýávs óskar Suðurland
lesendum sínum og landsmönnum öll-
um, og þakkar kærlega þeim, sem
því hafa stuðning veitt á einn eða
annan hátt, á árinu sem leið.
Sambandsmálið.
Eins og öllum er í fersku minni,
skiftust skoðanir þjóðarinnar þannig
um uppkastið 1908, að mikill meiri
hluti viidi hafna því óbreyttu, en
allmargir vildu fá gerðar á því ýms-
ar breytingar, en byggja á þeim grund-
velli, sem þar var lagður. En meiri
hluti þings 1909 samþykti .nýtt fium-
varp á öðrum grundvelli — hreint
persónusamband, og vildu Danir ekki
við því líta. Sambandsflokkurinn sá
er stofnaður var á síðasta þingi tók
málið upp af nýju og fól ráðherra að
leita fyrir sér um samningahorfur við
Dani um ákveðnar breytingar á frum-
varpinu frá 1908, og samþykti flokk-
urinn tillögur um þær breytingar.
Mun það hafa vakað fyrir flestum,
að með þeim tillögum væru gerðar
þær minstu kröfur, er hugsanlegt væri
að sætta sig við.
Árangurinn af þessari nýju samn-
ingaumleitan við Dani er nú kunnur
oiðinn, og bii tist í siðasta blaði upp-
kast að sambandsiögum, eins og ráð-
herra telur líklegt að frekast, nái fram
að ganga. Um leið er birt til sam-
anbuiðar fiumvarpið fiá 1908 með
þeim breytingum er farið var fiam
I á í tillögum Sambandsflokksius. fær