Valurinn - 31.01.1907, Blaðsíða 2

102
V A . U R I N N .
26. tbl.

*
♦
•
6
e»
▲
e
Yalurinn
— yikublað — kemur út á Isa-
firði.
Ritstjóri og oigandi:
Jónas Suðiaugsson.
Moðritstjóri:
Guðm. Guðmundsson
cand. philos.
Kostar innanlands 3,0t>, utan-
lands 4,00 — Greiðist fyrir 81.
Des. ár hvert.
Utanáskrit't til blaðsins:
Ritstjóri „Valsins,"
Isafirði.

enginn áður!) — Þegar blaðið
er búið að kontast að þessum
skörpu ályktunum, tekur það að
sanna, að þjóðarviljinn sé rrteð
stjórninni og það verðurá þennan
myndarlega hátt:
Blaðið segir, að andróður móti
stjórnintii hafi risið út af æsingum
í ritsímamáiinu, en sá andróður
hafi nú alveg lægt sig. Þuð
segist blaðíð hafa eftir röddum
frá þjóðinni. Svo ntörg eruþuu
orð! Þessi sönnun er veglegt
og sjaldséð þing, og álíka vit-
leg og saunanirnar hans Eras-
musar Montanusar*
Hvort þykir nú mönnum meiri
líkindi til, að þeir menn, sem bæði
út af ritsímamálinu og undir-
skriftamálinu hafa lýst vanþókn-
un á stjórninni, verði með henni
eða móti?
Og er það ekki dæmlaus fá-
vizka að álykta, að menn séu
með stjórninni, enda þótt sömu
áskorunum, sem stjórn'n fyrirleit
og nú hafa enga þýðingu, rigni
ekki daglega niður ? Eða á hvaða
hátt annan á þjóðin að láta í Ijósi
vilja sinn, meðan henni erb innað
að neyta kosningarréttar síns.
Með upphlaupi og handalög-
máli hefði þjóðin að vísu getað
gert það, -- en þá fer nú sönnunin
að veikjast, ef þjóðin á að teljast
með stjórninni af því hún hefir
ekki gert uppreisn í okkar her-
skáa landi Islandi!
í áskorununum og blöðum
sínum hefir þjóðin látið í ljósi
vilja sinn, og um leið og þetta
er dæmalaus rökleysa hjá Vestra,
er það ósvítnis aðdróttun að kjós-
endum um hálfleik og sannfær-
ingarleysi, sem þjóðin mun á
engan hátt taka til þukka.
Þegar ko'nið er aftur að þviðju
ástæðunni, hvort þingmönnuin
meiri hlutans sé trúandi til uð
skipa nefndina, sem á að semja
um samband vort við Dani, þá
er Vestri orðinn þreyttur á þessum
langsóktu röksemdum.
Hann lætur sér nægja að
segja, að engin ástæða sé til að
væna þá um slíkt, og þeim sé
svo sem vel trúandi til þess
blessuðum ættjarðarvinunum írá
IQ03 og > 905!
Eins og öllum mun kunnugt,
eru það sömu mennirnir, sem nú
skipa stjórnarflokkinn og þeir
sem virtu vilja þjóðarinnar að
vettugi á þingi 1905, og sern
samþyktu undirskriít forsætisráð-
herrans undir skipunarbréf Hann-
esar Hafsteins. Það eru sömu
* Skrípapei-BÓna hjá Holberg.
menni-nir, sem nú hafa lýst því
yfir hæði í Lögréttu og Reykja-
vík, ,að þeir ætli sér að inniima
l-'dand, sem óaðskiljanlegan hluta
D inaveldis.
I fám orðum sagt, það eru
metui setn gert hafa sig seka í
h -ersk.: nar gjörræði viðislenzkan
rétt, og ísl mzkan þjóðarvilja, og
þeim mönnum hvorki má eða
getlir þjóðin trúað.
Þá er loks fjórðu ástæðunni,
að nýj ir kosnimjar séu nauðsyn-
legar tii þ-ss, að þingmenn fái
að vita vilja kjósenda sinna,
sv: rað á einkenniiegctn hátt.
Bladið viil ekki beiníínissegja
kjosendum að þegja — þeim komi
þetta ekkeit við, heldur þykist
hafa fundið leið t l þess, að leysa
úr þeirri þraut. Sú leið sóu
þinginálafundirnir, þar getiþjóðin
látið i Ijósi vilja sinn.
Til þess liggur fyrst og fremst
það svar, að það < r ekki nóg, að
þjóðin fái að láta vilja sini-i í ijósi,
hún verður að fá tryggin-gu
fyrir því, aðhouum verði framfylgt,
og rú trygging fæst að eins með
uýjum kosningum. 1 öðru lagi
hefir islenzka þjóðin þegar fengið
reynzlu í þessu efni og séð hve
mikils fulitrúar hennar mátu viija
hcnnar bæði 1905 og oftar, —
þegar ósk heiyiar og vilji var
kallaður .goluþytur utan af landi.1
— Og í þriðja lagi láta þessi orð
ilJa í munni manns, sem liefir
verið einn í flokki þeirra manna,
er sögðu, að þingmálnfundirnir
væiu marklaust fleipur, stjórnin
væri samt t meiri hiuta. Skyldi
verða meira að marka þá nú!
Loks I.eldur bir.ðið því fram
að allir þingmenn séll nú á sömu
skóðun og það í sama blaði
og þið birtir ávarp stjórnar
flokksins!
Þetta er fyrir neðan það, að
vér virðum það svars. Hilt skulurn
vér játa með blaðinu. að nauðsyn-
legt er að allir þingme m, sem í
nefndinni sitja verói sammáia, en
eina vonin tii þess að það geti
orðið, er sú, að töluverð breyting
verði & skipun þingmannanna
nteð nýjum kosningum.
Vegle nr endir á þessari ,löngu
vitleysu' hjá blaðinu, er það,
þegar blaðið að Jolcum heldur
þvi fram, að þingkosningar þurfi
ekki að fara fram vegna þess,
að hér sé að eins um undirbúning,
en ekki úrslit málsins að ræða,
og þingkosningar verði gengnar
um garð áður en þau verði.
Það þarf mikið gáleysi til þess,
að halda slíkri skoðun fram. Vér
efumst ekki um, að ritstjóri Vestra
vil)i í hjarta sínu, að þetta mál
verði þannig til lykta leitt, að
þjóðin verði ánægð með það, og
þurfi ekki að hefja nýja baráttu
gegn störfum nefndarinnar. Því
að eins getur þjóðin haft fulla
blessun og gagn af starfi nefndar-
innar, að það sé í fullu samræmi
við viija hennar og óskir. Færu
nú þingmenn vorir i þessari
samninganefnd að negla sig i
ýmsum atriðum, áð þjóðinni óað-
spurðri og móti hermar vilja,
leiddi það af sér tvenns konar
óhamtngju o ; stríð íyrir l ind og
íýð.
í fyrsta lagi mundu aílir sairm-
ingar við Dani gang 1 ver eftir en
áður, og ef til vili er óhugsandi að
það næðist nokkuni tíina, sem
þingmsnn hefðu ellu' getað náð
með stiilingu og fustheldni og
með öruggan þjóðarviija ao b.tki
sér —: og í öðru iagi mundi þ ;ð
vekj 1 nýttstríð, hatur og sundru'. g
í la- dinu, eins og vér höfum getið
um en at því höí’um vér þcgar j
feneíð nægju vor ;. |
U n ieið og þessi krata um j
þingroí er svo sanngjörn, sem <
frek.ist má verða frá hálfu kjós j
enda, þá er hún jafníra.1 ,.t cini 1
vegurinn til þess að iryggja góðan |
og happasæian árangv.r af störrum
nefndarinnar. Ailir sannir Is-
lendingar, sem eklri eru blindaðir
af flokkskappi, hljóta að sj i þetta
og viðurkenua.
Og vér láum eliki Vestra þó
houum haii tekist illa ; ð verja
þingTofsaeitunina, -þólt þ .ð r.e
meira af vilja en mætti gcrt —
þ'ví til þess að verj 1 rangt mál
vel þ;:rf bæði afburða vit og
sótsvarta samvizku — en það
j hefir ritstjóri Vestra hvorugt.
JII.
Heiipæði til Vestra.
Það er búið að ræða þetta
mái ailítarlega i fiestum biöðum,
og skýra það svo, að rnikið
flokksfyigi þarf til þess, að ætla
sér að fara að bera í bætifláka
fyrir þá menn, sem drýgja vilja
tvenskonar gerræði: að bægja
þjóðíniú frá því að láta vilja sinn
í ijósi, og sitja i trássi við þjóð-
j arviljann, málinu til ævarandi
j tjóns. »lngóifur« og fleiri blöð
| hata sýnt rækilega íram á það
! að hreyfing- þessi sé komin frá
j þjóðinni, en ekkt stjórninni, að
þióðin lia.fi verið óánægð rneð
fyrirkomuíagið en ekki stjórnin
— og það sé ranglátt, að þeir
ánægðu semji íyrir þá óánægðu,
skoðað að eins trá því sjónarmiði.
Réttlætistilfinning og ættjarðar-
ást þeirra manna, sem lái.fleka
sig út í slíkt, hiýtur að vera i
meira iagi bogin, og því furðar
oss stóriega á, aö ritstjóri Vestra,
sem vér annars höfum ástæðu
til að ætla að sé góður drengur,
skuli hafa. iátið íá sig ti! þess.
Jafnvei þó hann h 0 fi ekki skrifað
grein þesaa — þá ber harin þó
ábyrgð á því sem stendur nafn-
laust í blaði hans án athugasemda,
og þess vegna liöfum vér orðið
að geía honum sök á því.
Að ætla sér að fara að sanna,
að þjóðin eigi ekki heimtingu á
þingrofi og engin ástæða sé
tii jtess, er jafn voniaust og að
ætla sér að sanna að 2 og 2
séu 5.
Ililt er og auðsælt, að væru
stjórnarliðar vissir um meiri hluta
þjóðarinnar, myndu þair ei kyn-
oka sér. svo mjög ' við nýjum
kosningum.
En ekki er sú ástæða til þess
að bæta fyrir þeim.
Vér viljum vona, að ritstjóri
Vcstra liæti ráð sitt og yðrist
synda sinna, því svo il!t sem
ávalt er að vorj 1 rangt mál, þá
ver snar það þó tvöfalt við það,
að eigingirnishvatirnar liggja í
augum uppi.
Geri hann það, getur hatm
hæði haft hreinni samvizku og
meiri ánægju at blaðamensku
sinni. Og hann losast þá við
þá kvöl, sem það hlýturaðvera
að bera vopn á sína eigin þjóð.
Vér getuin varla ímyndað oss
að ritstj. hafi bitið svo fast í eþli
stjórnarinnar, að honum sé þ:tð
ekki fært.
Og með því heilræði — að
ritstjóri Vestra breyti frainve'gij
eftir sannfæringu sinni, ondu:;;
vér svo þessar línur.
Sjónleikar.
Stórkostlegasti og þýðingarmesti
skáldskápuríiin er sjálfsngt sjón-
leikasmíðið.
Sýni Ijóðagerðin skálrlið sjálft,
\ mist eins og það er í insta eðli
sínu eða vill og dreyniir um að
v ra, þá sýna sjónleikarnir samtíð
skáldsins —• hugsanir, gjörðir og
stefnu meðbræðra þess, ýmist í
luliu sarm æmi við iífið, eða í birtu
hinna föstu hugsjóna skáldsins.
T?að heflr einhvern* tíma í upp»
hafr verið lagt á manninn, eins
og flest önnur dýr, að hlýða fyrst
og fremst frumboðorði náttúrunn'
ar: Hugsaðu um sjáifan þig um
fram alt!
Meðau öli hin boðorðin hafa
legið á hiilunni heflr þessu veríð
hiýtt út í yztu æsar, svo vei, að
það heflr jafnvel orðið hiá mörgum:
Hugsaðu um ekkert nema sjálfan
þig!
Baráttan fyrir tilverunni er oft
þung og ströng, svo oft og tíðum
verður þetta b*ðorð bein lífsnauð-
syn, en það er líka óneitanlega
oft. sem vér gætum kovnist hjá
að fyigja því jafn rækilega og vér
gerum.
Maðurinn heflr meðfæddar ýms-
ar hvatir, fyrst og fremst iífs-
hvötina, sem er sameiginieg fyrir
öll dýr, því næst hvötina til að
láta sér líða vel, sem heflr í för
með sór margar af beztu tilflnrx-
inguin ma.nnsins og myndar sorg
hans og gleði, von hans og þrá.
Bessar hvatir eru nokkurs konar
seiðkonur, sem heiiia hvern mann
þeim töfrurn, er þeir losna aldrei
frá.
Sterkastar allra nornanna eru
þær Sæla og Vansæla, eða löngunin
eftir þeim. Bær hafa svo ríkt
vald yflr hugum manna, að hver
keppist við annan, hver treður
armau undir í framsókninni tii
þeirra. Og hiklaust, ganga menn-
itnir -á dauðra manna búkum þessa
braut, án þess að hlusta hið minsta
á kvein meðbræðranna, já tneira
að segja án þess að vita af því.
fetta sýna sjónleikarnir, þ«ir
sýna oss inn í sálarlíf meðbróðurs
vors, sem við aldrei eöa sjaldan
skeytum um, og þeir sýna oss
samband hans við umheiminn og