Verkamaðurinn - 08.11.1921, Blaðsíða 1

VERK AMAÐURINN
Ritstjóri: Halldór Friðjónsson.
IV. árg.
Akureyri, þriðjudaginn 8. Nóvember 1921.
46. tbl.
Hungursneyðin I Rússlandi.
Um tniðjan síðastliðinn mánuð var
búið að sá haustsáðkorni í héruðum
þeiin í Mið Rússlandi, sem vegna þurk-
anna í sumar urðu harðast úti. — Upp-
skerubresturinn varð ógurlegur í héruð-
um með 20 — 25 miljónir og hungurs-
neyð var því auðsæ, ef ekkert var að-
hafst. Jafnskjótt og vandraeðin voru fyr-
irsjáanleg hófst stjórnin handa og skip-
aði sérstaka nefnd, án tillits til stjórn-
málaskoðana. Nefnd þessi var undir
yfirstjórn stjórnarráðsins og hafði ann-
ars óbundnar hendur til þess, að gera
hvað sem henni htist heillavænlegast
fyrir málið. Menn vorn sendir til þurk-
'héraðanna til þess að rannsaka ástand-
ið. Vöruskatlurinn var krafinn inn jafn-
óðum í öllum þeim héruðum landsins,
sem góða uppskeru höfðu og hann
sendur til hins nauðstadda fólks. Best
varð uppskeran í Síberíu og umhverfia
Pétursborg, og var það ráð tekið, að
flytja sem mest af hungraða fólkinu til
þessara svæða, börn voru látin sitja fyr-
ir. Um alt land voru hafin samskot og
verkamenn unnu víða yfirvinnu og sendu
andvirði hennar i sjóð, sem stofnaður
var til þess, að kaupa matvæli fyrir er-
lendis. Bændur gáfu viða alt það korn,
sem þeir ekki þurftu að nota til heim-
ilisþarfa og er svo að sjá, sem stjórn
og þjóð hafi verið bæði samhent og
skjót til ráða.
Nefndin sem skipuð var, leitaði þeg-
ar hjálpar utan Rússlands með ávarpi
til allra þjóða. Var fundur haldinn i
Genf og sátu hann ýmis rauðakrossfé-
lög og fulltrúar ríkis-stjórna. — Fund-
urinn varð sammála um það, að hjálpa
hinum sveltandi mönnum, og var Frið-
þjófur Nansert kjörinn til þess að fara
til Rússlands og semja við stjórnina um
samvinnu í hjálparstarfseminni. Var hann
skjótur í ferðum og kom' aftur með
þær upplýsingar, að Rússar þörfnuðust
fremur fjárláns en gjafa, og bauð út
fyrir hönd sovjet-stjórnarinnar 10 mil-
jón setrlingspunda lán, sem hann hvað
mjög vel trygt. — Bandamenn voru
með allskonar vífilengjur, og var auð-
séð af öllu, að þeir vildu nota sér neyð
þjóðarinnar til þess, að græða bæði
fjárhagslega og stjórnmálalega á henni,
en Rússar lýstu því yfir á hinn bóginn,
að slíkt skyldi aldrei verða.
Var um skeið sagt, að Nansen vildi
segja af sér starfinu, en hann hefir neit-
að harðlega að svo væri, sér liafi aldrei
dottið þau í hug. Hafa ýmsir merkir
Bretar gengið i lið með honum, og
segjást treysta honum fullkomlega til að
fara bæði ,vel og viturlega með rnálið.
Bandaríkin eru eina ríkið, sem veru-
legan skerf hefir lagt til hjáfparmnar, og
Guðm. Friðjónsson
flytur erindi í stóra sal Samkomuhúsins í kvöld kl. 81/* e. h.
Húsið opnað kl. 8.
Aðgangur 1 króna, seldur við innganginn.
Saumar.
Undirritaðar taka að sér að sauma,
hreinsa og pressa
Karlmannaföt.
Odýr vinna. Fljót afgreiðsla.
SigríÖur Daníelsdóttir.
Ouðjónía Sigtryggsdóttir.
segja nýjustu Rostaskeyti, að matvælin,
sem þaðan flytjist, fullnægi nú algerlega
þörfihni. — Koma skip daglega full-
femd matvælum frá Ameríku og flytja
frí Rússlandi bæði skinnavöru, timbur
og olíu.
Þá hafa verklýðsfélögin um allan heim
gengist fyrir samskotum til nauðstaddra
samherja í Rússlandi. Hafa bæði sam-
böndin starfað að því og gengið ágæt-
lega, þegar litið er til ástands þess,
sem yfirleitt ríkir í verklýðsstéttunum.
Kvekarar hafa mjög beitt sér fyrir
hjálparstarfsemi, og hefir félag þeirra í
Ameríku t. d. safnað 5 miljónum doll-
ara, sem þeir ætla sjáifir að kaupa vör-
ur fyrir og koma til hinna bágstöddu.
Noregur hefir gefið Rússlandi bæði
fisk og síld fyrir stórfé, og Danir hafa
sent meðul og fleira, auk fjir þess, sem
safnast hefir meða', verkamanna; ætia
þeir að selja upp btrnahæli í Rússlandi
og reka þau að öllu leyti.
Petta er í stuttu máli saga þessa máls
tekin eftir bestu heimildum, sem fyrir
hendi eru. >Alþbl.« */'<>•
Er það rétt?
Bærinn er að láta fylla upp við höfn-
ina. Pó ekki vinni nema tiltölulega fáir
menn við þetta, þá finst mér að það
sé órétt að sömu mennirnir sitji að
vinnunni allri. Álít að vinnunni ætti að
skifta sem jafnast niður á milli fjöl-
skyldumanua í bænum, sem nú eiga
allflestir við næsta þröngan kost að
búa. Mér er sagt að margir af þeim
mönnum, sem í vinnunni eru, seu upp
á bæinn komnir með framfærslu sína
og sinna og bærinn sé að spara sér
útgjöld með því að láta þá vinna það
sem bærinn þarf að láta gera. Þetta
má nú satt vera, það sem það nær, en
eitt er víst og það er, að minsta koiti
sumir þessara manna eiga ekki fram-
færslusveit hér og á því bærinn heimt-
ingu á framfærslueyri frá framfærslu-
sveitum jieirra. Rað liggur því nær að
álíta, að með því að láta þessa menn
sitja í fyrirrúmi fyrir þeim mönnum,
sem eru bæjarins að öllu leyti, sé ver-
ið að slá peninga úr liendi bæjarins
og létta undir með öðrum sveitum.
Retta er nú náttúrlega ósköp fallega
hugsað, en þó liggur nærri að álíta að
bænum f«tist ekki sú rtusn, meðan
hann er ekki fær um að hjálpa rót-
grónum bæjarmönnum til að forðast að
leita á náðir bæjarins.
Eg er nú ekki betri en það, að mér
finst þar sveitir, sem eru að ota fátæk-
lingum hingað til bæjarins, ættu það
fyllilega skylið að styrkja þá hér, og
honum væri miklu sæmra að veita sín-
um mönnum þá hjálp, sem hann er
fær um að veita. Framfærslustyrkur
utanbæjarmanna er altaf vissir peningar,
cf rétt er að fariö og það virðist eng-
in ástæða fyrir bæinn að draga úr
honum á þann hátt að veikja aðstöðu
annara bæjarbúa um leið.
Mér finst liggja beinast við, að skifta
bæjarvinnunni sem jafnast niður á milli
atvinnulausra manna í bænum, ekki síst
þegar um lítið er að gera, og vonast
eg eftir að stjórnarvðld bæjarins hafi
það hugfast i framtíðinni.
Látum aðrar sveitir sjá fyrir aíuum
mönnum og hjálpumst að að kljúfa
okkar þrítuga hamar. Hann mun reyn-
ast okkur nógu erfiður í velur.
Vínnulaus.
Hvort er sómasamlegra?
En svo eru hinar merkilegu bjargráða
ráðstafanir. Það áttl að kenna mönn-
um að spara. Pað átti að forða mönn-
um frá að kaupa mikið af óþarfa, og
lög um það munu enn vera í gildi.
F*að var sett á stofn dýr skriístofa (ilíka
nauðsynleg og bæjarstjóra-embættið á
Akureyri) til þess að tempra óþarfa inn-
kaup íslendinga. En í stað þess að gera
sígaretlur, átsúkkulaði o. fl. þessháttar
óþarfa að bannvöru, hefir kaupmönnum
með miklu ómaki og dýru verið veitt
leyfi til að hafa svo mikið af þessum
og fleiri óþarfa, að allir hafa getað
fengið meira en nóg af þessu og öðru
álfka góðgæti.
Og hvað er svo unnið við þessar
ráðstafanir? Jú, þær hafa veitt nokkrum
mönnum góðar tekjur og gert menn
ánægðari líkt og syndakvittunarbiéfin.
En þær hafa verið verri en ekkert eins
og aflátsbréfin. Menn vissu um innflutn-
ings erfiðleikana, pöntuðu því oft meira
en þeir annars hefðu gert, festu á þann
hátt of mikla peninga fyrir vörur, sem
fallnar voru f verði, áður en þessar
miklu birgðir voru uppseldar. Á þetta
einkum við siðustu tvö árin. Hafa ýmsir
af mikium móði sungið þessum ráðstöf*
íslandsbankahús III. hœð.
unum lof og dýrð. En sannleikurinn er
sá, að mikill hluti þeirra er verri en
ekkért.
Um vö’ruútvegun landsstjórnarinnar, á
meðan siglingateppan var mest, er það
að segja, að hún var óhjákvæmileg
þann tíma.
Og að fyrirbyggja okur er skylda
stjórnarinnar, og um það þarf að aemja
lög. Landsstjórnin á ekki að versla og
festa fé landsins f vörum. En hún á að
láta semja lög um hvað mest megi leggja
á hverja vörutegund og hafa eftirlit með
að íshrttu hafuir hafi nægar-matarbirgðir
undir veturinn. Kaupmenn hafa okrað.
Og þeir gera það, ef ekki ar stemt
stigu fyrir. Fjöldi dæma hefir sýnt það
hin síðari árin að hámarksverð á vör-
um er nauðsynlegt. Ef fáir hafa haft ein-
hveija vörutegund á einhverjum stað
hafa þeir sett upp vöruna um leið. Gæti
eg nefnt vissa menn í því sambandi,
þeim til verðugrar minkunar.
Burt með okrið!
Pá er eg kominn að aðalefninu.
Hvort er sómasamlegra að hafa ýms
embætti sem hægt væri að komast af
fyrir utan, og borga opinberum starfs-
mönnum ríkisins svo mikil laun, að
fjárhag vorum sé stefnt I voða, eða hafa
embættin færri og launin lægri?
Rétta svarið er auðfundið.
Eg veit að það eru ekki mörg em-
bætti, sem hægt er að afnema með öllu.
En þau eru. t. d. sendiherraembættið f
Höfn, hagstofu»embættin,« því það get-
ur stjórnarráðið haft á hendi) sum ráðu-
nautsembættin o. fl.
Vér borgum of há laun eftir efnum
og ástæðum. Vér höfum ekki ráð á að
borga heilum hóp manna um 10 þús.
kr. á ári hverjum. Vér eigum ekki að
borga landsverslunarforstöðumanni 25
þús. kr„ bankaráðsmönnum 8 þús hverj-
um fyrir mjög lítið verk o. s. frvy Póst-
menn og símamenn fá alt of mikið.
Prestar, læknar og sýslumenn fá líka
of mikil laun.
Með hinum miklu brauðasamsteypum
hafa piestar fengið gífurlegar launabæt-
ur. Svarfdælapresturinn t. d. hefir nú
fengið embætti sem 3—4 prestar þjón-
uðu í gamla daga og tvei>- þar til fyrir
fáum árum. Tjarnarprestakall, sem hann
fékk í viðbót, er betra en Vallabrauð.
Og þó fær þessi prestur og allir prest-
ar launaviðbót, dýrtíðaruppbót og ómaga-
eyri auk þes$ *ð þúa á ágsetrt JGrð,