Verkamaðurinn - 23.12.1924, Side 1

VERR9HI99DR HH
Ritsfjóri: Haildór friöjónsson.
VII. árg. !
t -t-
Akureyri Priöjudapinn 23. Desember 1924.
51. tbl.
Erlend ásælni.
/ w I Eftir Þvi sem
A inn' 1 baráttan milli auö-
valdsins annars-
vegar og jafnaðarmenskunnar hins-
vegar magnast í heiminum, kemur
það altaf betur og berar f Ijós, hve
auðvaldið er óvandað aö hjálpar-
meðulum. Að það ekki svifst þess
að leggja þjóöerni og sjálfstæði
heimalandsins i hættu, ef á því veit-
ur að ná undirtökum á fjármála-
sviðinu. íslenska auðvaldið er engin
undantekning f þessu.
Atburðir þessa árs hafa sýnt og
sannað, að svo er ísland langt sokk-
ið i fang þessa óvættar, er nú þjakar
mest öllum hinum mentaða heimi,
að ríkisstjórnin — íhaldsstjórnin —
styðst eingöngu við þann blaðakost,
sem erlendir fésýslumenn halda uppi
og ráða mestu um.
Auövaldið, sem hér hefir myndast
á sfðustu árum, breiðir faðm móti
þessu afli erlendu, og greiðir götu
þess 1 hvivetna. Skeytir það litlu
um eftirköst, en hugsunin eina að
fleyta sér sem lengst og hæst, hvað
sem þjóölegu sjálfstæði og afkomu
almennings iíður. Alt — hverju
nafni sem nefnist — á að brenna
við fótstall þess goðs, sem gefur
aura f vasann i bili, eykur vö!d,
metorð og aðstöðu til að troða
fjöldann undir fótum.
Skulu hér færð nokkur dæmi, sem
dagsljósið hefir náð til, þó hin séu
eflaust fleiri, sem enn eru í myrkr-
unurn hulin.
0 , ,. ... I Auðvaldsflokk-
Spímrkitumn. | urjnn |lkmkj |ók
fegins bendi móti
Spánarkúguninni, og hefir farið með
það mál siðan, þannig að þjóðinni
er hálfu meiri skaði að, en þurft
hefði að verða, ef heill hennar hefði
verið höfð fyrir augum i framkvæmd
málsins. Áfengisútsölu neytt upp á
alla stærri kaupstaði landsins að
óþörfu, vitanlega f þeim eina til-
gangi að éfla drykkjuskap f landinu
og veikja aðstöðu aimennings, efna-
lega og andlega. Hófsöm og sjálf-
stæð þjóð er ólík til að veröa auð-
valdinu að bráð. Drykkhneigð og
vanmáttug miklu frekar. Erlenda
hjálpin þvi gripin fegins hendi, og
úr henni unnið heima fyrir svo, að
þjóðinni megi mestur skaði að vera.
Hér veröur ekki
mál þetta reifað
mikið. Það stend-
ur bert fyrir aug-
um alþjóöar, Ofsóknaraldan runnin
undan rifjum erlendra kaupsýslu-
Herfðrln gegn
kaupfélðgunum.
manna hérlendis. Studd og efld af
stórgróðamönnum, af þvi að sjálfs-
bjargarviðleitni alroennings kemur
sterkast f Ijós gegnurn þenna félags-
skap. Hér, sem annarsstaðar, hefir
verið leitað styrks erlends valds.
Níðrit um Samband fsl. samvinnu-
félaga sent viðskiftabönkum sam-
bandsins erlendis, vitanlega f þeim
tilgangi að vekja tortrygni hjá þeim.
Þessi athöfn varin af alefli af blöð-
um auðvaldsins hér. Sama liðsbón-
argatan gengin, sem f öðrum mál-
um, þó Marðarlfkarnir yrðu að snúa
bónleiðir heim aftur.
... I Standard Oil
| Mlr mikið komið
við sögu sfðari
ára viða um heim. í hverju rikinu
á fætur öðru hefir það komið f Ijós,
að auðhringur þassi hefir staöið á
bak við afturhalds og auðvaldsstjórn-
ir ríkjanna, þar sem þær hafa verið
að leik gegn frjálslindum og jafn-
aðarmönnum. Áður en Landsverslun
tók einkasölu á steinolfu hér, var
féiag þetta einvalt ifm að skattleggja
þjóðina eftir vild. Samstundis og
okinu er af létt, ris auðvaidsflokkur-
inn í landinu upp, og neytir allra
bragða til að koma Landsverslun á
kné. Oss Akureyringum er þetta
töluvert kunnugt frá siðustu alþing-
iskosningum, og verður þvf farið
dálitið nánar út i þetta mál hér á
eftir. (Meira.)
»Slettir kráka« o. s. frv.
Jóna8i Þorbergssyni hefir veitt erfitt
að tala mili sanngirni og sannleika;
hefir jafnast orð á því leikið, að hon-
um væri dálftið óaýnt um að greina
rétt frá röngu. Hann leggur aðalá-
heralu á réttarfarsreglur; þser eru hál-
ar; siðferðisreglur falla honum ver f
geð, og fer það að vonum.
Að þessu sinni hefir hann þó dá-
litlar málsbstur. Hann segir að eg
hafi skriðið inn < dálka »Verkamanns-
ins« undir dulnefni og bregður mér
baeði um hugleysi og framhleypni. Það
er rétt, að undir grein minni stendur
X, en það er ekki af þvl, að eg hafi
svo til aetlast. Málavextir eru þessir:
Eg hafði þýtt grein ungfrúarinnar úr
B. T. — en engan beðið að birta
hana. Ritstjóri »Verkamannsins« kem-
ur til mfn og spyr hvort eg hafi
greinina. Þessu játti eg. Eg sagðist
hafa þýðingu, og hefði eg gert at-
hugasemd við greinina. Hann spyr þá,
hvort eg vilji láta sig fá þetta. Sagði
eg honum velkomið að birtst greinina
ef honum léki hugur á. Ætlaðist eg
til, að greinin ýrði með nafni mfnu,
en svo varð ekki; setla eg að það
stafi af þvf, að eg hafði eigi sett
neitt merki undir haná, hvorki V. St.
eða X. Getur ritstjóri »Verkamanns-
ins« bezt um það borið, hvort hér sé
réttu máli hallað, eður eigi.
Eg kann eigi almennilega við að
fara f mannjöfnuð við yður um hug-
rekki; finst eigi vera við ýkjamikið
að keppa. hr. ritstjóri! En framhleypni
— það gseti kómið til mála.
Þér segið að eg glepsi til konu og
kasti frá mér hrakyrðum f henaar garð.
Það er nú svo. Eg álaaa konu fyrir
að láta birta samtal f útlendu blaði,
sem er þrent í senn: I. Vanvirða fyrir
landið; 2. vanvirða fyrir spftalalsekn-
inn og 3. vanvirða fyrir tvo starfs-
menn spftalans. Skal stutt greinargerð
gefin fyrir þessu:
Að r. Oss er borið á brýn, að
bjúkrun sé hér óþekt; óþrifnaður úr
hófi; barnameðferð ótsek. Nú er vitan-
legt — og það sýna dánárskýrslur —
að framför f þessum efnum hefir orðið
svo mikil, að vér erum með þeim
efstu f heilbrigði, þrátt fyrir það þótt
ýmsu sé enn ábótavant bjá oss. Þó
að hjúkrunaikonur séu fyrir miklu,
eru þær ekki alt, og að þvf er börnin
snertir, þá held eg, að móðurbjartað
verði viðkvssmast, en undir viðkvsemni
er öll hjúkrun komin. Og svo er guði
fyrir þakkandi, að vér höfum átt fjölda
af konum ólasrðum, sem f engu hafa
gefið þeim lœrðu eftir. E( heilbrigði
og þrifnaður eiga samleið, og svo mun
oftast talið, þá er langt frá þvf að
vér þurfum að blygðast vor, en betra
má verðá best.
Að 2. Það er mikið sagt um spf-
talalækni, að árangur af 20 ára starfi
sé sá, að óregla, óþrifnaður og tóm-
læti sé svo, að þvf verfti eigi með
orðum lýst. Þetta er svo fjarri lagi
sem vera má. Það vita allir, að spf-
talinn hefir tekið stórfeldum framför-
um hjá Steingrfmi ( öllum greinum
(að öllum fyrirrennurum hana ólöstuð-
um, aem allir voru og eru sæmdar-
menn).
Eg sá spftaiann fyrir 16 árum, er
eg kom hér, og eg hefi oft séð hann
sfðan og furðað mig á hve miklu
Steingrfmur fengi áorkað honum til
bóta, ekki rffiegri en styrkur spftalana
þó hefir verið.
Auðvitað atafar frásögnin af hugs-
unarleysi ungfrúarinnar; eg veit að
henni hefir aldrei dottið slfkt f hug,
en spftalalæknír hefir auðvitað ábyrgð
á sfnum spftala, og það vita Danir
flestum betur.
Að 3. Um þesaa tvo starfamean
spftalans er eg eigi bær að dæma.
Ummælunum um þau hefir danskur
maður svarað, er hér lá á spftalanum
fyrir eigi alls löngu. En ótrúlegt þykir
mér, að þau hafi verið svo óviðráðan-
leg, að engu tauti yrði við þau komið.
Mér er kunnugt um, að annað hafði
besta orð á sér fyrir lipurð áður en
á spftalann kom, og reyndi töluvert á
það meðan Márfa var Ijósmóðir.
Mér finst ámælisvert að birta slfkt
f útlendum blöðum, og mér er sama
hver slfkt gerir, eg tel þvf Iftt bót
mælandi. Eg þekki ungfrúna ekkert,
og gengur þvf engin ilska f hennar
garð til, en eg taldi rétt að þýðingin
birtist af tvennum ástæðum:
1. Ungfrúnni á að lærast það, að
taka eigi munninn fullan um of, um
þá htuti, sem hún eigi er fyllilega bær
að dæma. Eg veit lfka að hún gætir
sfn seinna, þvf eg hefi enga áatæðu
til að efast um að hún sé góð stúlka.
2. Eg kann ekki við, að traðkað sé
á mann, sem sýnilegt er um að fer
með rétt mál; en það virðist óneit-
anlega vera svo, að hér sé verið að
gera sannleikanum erfitt fyrir.
Leiðrétting ungfrúarinnar hrekur
ekkert f þéssum efnum; það atriði er
svo Iftilsvirði, sem þar er hrakið, að
engu máli skiftir. Þvf var eigi alt
borið til baka?
Að þessi skrif hafi nokkur áhrif á
»Rauða krossinn* fæ eg eigi skilið.
Það skytdi þá vera, ef ritstjóri >Dags«
færi að beita sér fyrir málefninu af
alvöru.
Ef ritatjóri »Dags« heldur að hann
hafi komið við bjartað f mér með
sfðustu ummælum sfnum um mig, þá
yfirsést honum herfilega. Það er þó
nokkuð langt sfðan að mér var það
Ijóst, að eg væri gallagripur; hefir
stundum verið kastað að mér hnútum
á Iffsleiðinni vegna þess; jafnvel af
þeim, sem eg hefi sýnt góðvild eina.
Og eg held, að áreiðanlega séum vér
öll meira eða minna gölluð. Þó er eg
nú ekki gallaðri en það, að eg tel
það lftinn vegsauka að þurfa að eiga
orðaatáð við yður hr. ritstjóri >Dags,«
slfkum mannkostum sem eg hygg yður
búinn. Eg þykist vita að vfsu, að þér
munið hafa góðan vilja, en það er
stundum erfitt að feta svo eftir þeirri
>kristilegu grunnlínu,« að eigi fatist;
undirstaðan eigi ávalt svo ugrunnmúr-
uðm sem skyldi. Eg veit að þér hafið
oft rekið yður á þetta með sjátfan
yður. Af þvf, sém áður hefir verið sagt,
má yður vera það Ijóst, að »væntan-
legar, áframhaldandi umræður,* við
yður, getur ekki komið til nokkurra
mála af minni hálfu.
í »íslendingi« segir hr. GunnlSugur
Tryggvi, að eg hafi látið mér sæma
«8 rangþýða, ungfrúnni til óvirðingar.