Verkamaðurinn - 02.09.1939, Side 2

2
VERKAMAÐURINN
NÝJA-BÍÓ
Laugardags- og sunnudagskvöld kl. 9-
Aðalhlutverkin leika:
Greta Garbo og
Charles Boyer.
Sunnudaginn kl. 5:
Eg hefi skrökvað.
Mönnum mun í íersku minni
bráðabirgðalögin frægu, sem St.
Jóhann setti um byggingafélög
verkamanna, og öll sú hneyksl-
anlega framkoma, sem bann, á
grundvellí þeirra, beitti gegn
Byggingafélagi Alþýðu í Reykjavík.
Samkvæmt þessum sömu »lög-
um« skipaði St, Jóhann bróðir
sinn 1 andanum, Erling Friðjóns-
son, sem formann Byggingafélags
Akureyrar. Erl. hefir aldrei fyr
haft nein afskifti af byggingamál-
um verkamanna. En St. Jóhann
treysti honum best til fólskuverk-
anna, enda hefir hann ekki brugð-
ist í því efni.
Strax eftir gildistöku bráða-
birgðalaganna hafði B. A. fund
til að samræma skipun mála
sinna þessum nýju »iögum«. Var
á allan hátt tekið fult tillit til
þeirra, svo framkvæmdir félagsins
ekki þyrftu að tefjast þessvegna.
Kaus félagið aðeins fjóra menn í
stjórn, en Erlingur tók við tor-
menskunni, fyrir náð félagsmála-
ráðherrá.
En það kom í ljós, að Erlingur
hafði meiri áhuga fyrir öðru en
byggingaframkvæmdum félagsins.
Hann uppgötvaði, að félagsmenn
höfðu valið f stjórnina, meðal
annara, menn sem honum, af
pólitiskum og persónulegum
ástæðum, var illa við, og sem
hann vissi, að hann ekki gæti
vafið um fingur sinn.
Hans fyrsta verk sem tormanns
B. A. verður því það, að hann
»úr$kurðar« að tveir þeirra manna,
sem félagsfundur hefir kosið i
stjórnina — og sem verið hafa í
stjórn félagsins árum saman —
þeir Halldór Halldórsson og Por-
steinn Porsteinsson, hafi ekki rétt
til að vera í stjórn félagsins og
fái því ekki aðgang að stjórnar-
fundum. Sömuleiðis neitar hann
fyrsta varamanni, Kára Sigurjóns-
syni, að taka sæti i stjórninni.
Fyrst þegar hann þannig hefir
»hreinsað tik, fer henn að hugsa
um framkvæmdir félagsins, og
verður það á sömu einræðislin-
unni, því nú heimtar hann af
þeim félagsmönnum, sem félagið
hafði lofað að byggja fyrir, og
þessvegna höfðu leigt lóðir þar,
sem þeir kusu að byggja - að
Mjólkursamlag K.E.A.
Blaðamönnum, læknum, bæjar-
fulltrúum hér í bænum var 24.
ágúst síðastl. boðið að skoða hina
nýju byggingu og nýju og ný-
tísku tæki Mjólkursamlags K. E.
A.
Forstjóri samlagsins, Jónas
Kristjánsson, fylgdi gestunum um
hina miklu og fögru byggingu og
sýndi vélarnar og útskýrði í stór-
um dráttum hlutverk þeirra við
mj ólkurvinsluna.
Að lokinni sýningunni þáðu
gestirnir rausnarlegar veitingar.
Meðan setið var undir borðum
fluttu ræður framkvæmdastjóri
K. E. A. Jakob Frímannsson, Jón-
as Kristjánsson, forstjóri, Steinn
Steinsen, bæjarstjóri og Einar
Árnason, form. K. E. A.
þeir afsali sér þessum lóðum og
byggt verði handa þeim þar sem
hann vill vera láta.
Með því að setja þessum
mönnum stólinn fyrir dyrnar um
aðstoð félagsins til bygginga,
neyðir hann flesta þeirra til að
láta undan, einn fyrir einn, en
varast hinsvegar að halda nokk-
urn fund í félaginu, svo félags-
menn fái ekkí færi á að setja
fram vilja sinn með félagslegum
hætti. Svo sækir hann, persónu-
lega, án nokkurs umboðs frá fé-
laginu, um lóðir og byggingaleyfi,
en á þeim stöðum og með þeim
hætti, að ekki er í samræmi við
skipulag bæjarins.
Umsóknir þessar lágu fyrir bæj-
arstjórnarfundi s. 1. þriðjudag, og
urðu um þær nokkrar umræður.
Lagði byggingnefnd til, að lóðir
yrðu leigðar við Fjólugötu og
Hörgárbraut, og leyft að byggja
á þeim, að fengnu samþ. skipu-
lagsnefndar fyrir skipulagsbreyt-
ingu.
Steingr. Aðalsteinsson lagði til,
að Jóðirnar yrðu að vísu Ieigðar
félaginu, en með þeim fyrirvara
að félagið staðfesti með fundar-
samþykt, að það vildi leigja þess-
ar lóðir.
Var sú tillaga feld, en tillaga
byggingarnefndar samþykt.
Eins og þegar hefir verið sagt,
er framkoma Erlings, i þessum
málum, óhæfileg. í fyrsta lagi
hefir hann ekkert vald til að
úrskurða neitt um réttindi
manna í B.A. þó hann hafi ver-
ið stjórnskipaður form. þess. Ef
hann persónulega véfengir rétt-
indi félagsmanna, getur hann leit-
að um það lagalegs úrskúrðar
viðkomandi yfirvalds — en við-
komandi félagsmaður heldur ó
breyttum réttindum sinum þar
til slikur úrskurður hefir fallið
gegtl honum. — Áðurnefndum mönn
um hefir þvi algitleg ólöglega verið
meinuð þátttaka í stjórn B. A.
f öðru lagi beitir hann, i krafti
yfirráða sinna yfir lánsfé og tekj-
um félagsins, alveg ástæðulausu
ofbeldi gegn þeim, sem rétt hafa
til bygginga hjá félaginu. Er næsta
ótrúlegt, að félagsmenn sætti sig
til lengdar við þessar og þvilfkar
aðgerðir,
Mjólkursamlag K. E. A. hóf
starfsemi sína 6. marz 1928, var
það þá strax búið þeim bestu
tækjum, sem völ var á á þeim
tímum. Á fyrsta starfsári sínu
vann samlagið úr tæpum 600 þús.
lítrum af mjólk, en árið 1938 var
mjólkurmagnið orðið 3 miljónir
lítrar, þ. e. hafði nær því fimm-
faldast á 10 árum. En auk þess
sem gamla samlagsbyggingin var
nú orðin of lítil fyrir þessa starf-
semi voru sjálf mjólkurvinslutæk-
in einnig orðin úrelt.
Snemma á árinu 1937 var byrj-
að á byggingu hins nýja samlags,
hafði verið unnið að undirbúningi
byggingarinnar síðan 1933. Nú má
heita að lokið sé þessari miklu
byggingu. Hófst starfsemi sam-
lagsins í þessum nýju húsakynn-
um um miðjan apríl s.l. Hefir
kostað mikið fé eða um 350.000—
400.000 kr. að koma upp þessu
húsi með tilheyrandi tækjum,
enda hefir ekkert verið sparað til
að gera alt sem best úr garði. Yf-
irumsjón með byggingunni hafði
Snorri Guðmundsson bygginga-
meistari.
Byggingin er 4 hæðir og er
flatarmál hennar 30x13 m. A 4.
hæð er mjólkin tekin inn og vigt-
uð og þar er aðalvélasalurinn og
hin raunverulega mjólkurvinsla,
þar er t. d. búið til smjörið og ost-
arnir. í þessari hæð eru einnig
rannsóknarstofur, en þær eru
ekki fullgerðar enn. Á 3. hæð er
skyrið búið til þar eru einnig
kæliklefar, skrifstofa, o. fl. Á 2.
hæð eru ostageymslur og sölubúð
fyrir mjólkurvörur. Á 1. hæð eru
m. a. kælivélar og annar útbúnað-
ur sem er notaður í sambandi við
gerilsneyðinguna og kælingu
mjólkurinnar og halda jöfnum
hita í geymslunum.
Umgengni í hinni nýju byggingu
virðist vera hin prýðilegasta, enda
þarf svo að vera. Telur samlags-
stjórinn að fylstu líkur bendi til,
að bæjarbúar verði ánægðari með
mjólkina eftir að hún hefir verið
hreinsuð með þessum nýju tækj-
um, t. d. mun nú málmbragðið,
sem stundum hefir borið töluvert
á áður, hverfa að mestu eða öllu,
þar sem mjólkin rennur nú ein-
göngu í gegnum ryðfríar stál-
leiðslur, en hið leiðinlega málm-
bragð stafaði af kopar í gömlu
leiðslunum, sem sýrugerlar í
mjólkinni leystu upp.
Er óhætt að fullyrða, að vörur
samlagsins eru nú fyllilega sam-
kepnisfærar, hvað gæði snertir,
við samskonar vörur í helstu
mjólkurvinslulöndum heimsins.
Jóhann Frimann, skólastjóri Hn-
skóla Akureyrar hefir verlð ikipaður skólt'-
stjóri héraðsskólans i Reykholti.
Andlát. Jón Stefánsson trésmiður, Gler-
írgötu 3, andaðist að heimili sínu s. 1.
mánudagsnótt, 71 árs að aldri.
Bráðablrgðalög hefir rikisstjórnin
gefið út vegna ástandsini f Evrópu. Hefir
stjórnin þegar bannað að flytja út kol,
þorskalýsi, hvalolíu, húðir 0. fl,
Þegar úlfaldi
er gerðiir úr
mýflugu.
Til merkis um heimsku eða vís-
vitandi blekkingar ritstj. „Dags“
er sú fullyrðing hans í síðasta tbl.
„að Þýskaland geti keypt alveg
ótakmarkað af hráefnum frá Rúss-
landi....“ (Leturbr. ,,Verkam.“).
Samtímis segið blaðið að Rússar
selji Þjóðverjum vörur á næstu 2
árum fyrir 180 miljónir marka.
Hver sá maður, er íhugar þessar
tölur og íbúafjölda Þýskalands,
sér um leið að vörur fyrir 90
miljónir marka hrökkva skamt
handa 80 miljóna þjóð. Enda er
þetta ekki nema lítið brot af þeim
vörum, er Þjóðverjar flytja inn
árlega.
Árið 1937 fluttu Þjóðverjar inn
vörur alls fyrir kr. 5472 miljónir
marka. Á 11 fyrstu mánuðum árs-
ins 1938 fluttu þeir inn alls vörur
fyrir 4961, sennilega hafa þeir
flutt inn í des. s.l. álíka mikið
og í desember 1937, mun því inn-
flutningurinn 1938 hafa verið alls
5412 miljón mörk. Rússnesku vör-
urnar sem Þjóðverjar eiga að fá
eru aðeins um einn sextugasti
hluti af öllum innflutningi Þjóð-
verja. 59 sextugustu partana hafa
Þjóðverjar aðallega fengið frá
Bretlandi, Frakklandi og Svíþjóð
og öðrum lýðræðisríkjum Vestur-
Evrópu, m. a. frá íslandi.
Ofangreindar tölur um innflutn-
ing Þýskalands eru teknar úr
mánaðarskýrslu eða riti (Bulletin)
Þjóðabandalagsins.
Brunalii og bændur
f ■ ■
Frá því var sagt í 33. tölublaði
að þegar heybruninn varð í
Bandagerði fyrri þriðjudagsnótt
(ekki fimtudagsnótt, eins og stóð
í 33 tölublaði) hafi bóndinn þar
Jónas Sveinsson, viljað fá slökkvi-
lið bæjarins til hjálpar, en ekki
fengið — slökkviliðsstjóri mun þó
hafa gefið kost á að koma með
dælu og slöngur, gegn 20 kr.
greiðslu á klst., auk tímakaups
til slökkviliðsmanna, er þangað
færu.
Jónasi þótti þetta harðir kostir
— og er mála sannast, að ein-
staklingar, sem sjá eigur sínar
brenna, geta ekki keypt svo dýra
aðstoð, upp á von og óvon um
árangur.
Hinsvegar verður að játa, að
ekki ber Akureyrarkaupstað nein
skylda til að kosta brunavamir
utan umdæmis bæjarins — og
ekki að vænta, að hann geri það
(Framh. á 3. aíðu).