Verkamaðurinn - 20.11.1953, Blaðsíða 1

Sósklistar!
VERKRfllHÐURinil
XXXVI. árg. Akureyri, föstudaginn 20. nóvemher 1953 44. tbl.
Munið . félagsfundinn á
sunnuraginn kl. 4 síðdegis í
Asgarði. Áríðandi að allir
mæti. Sjá dagskrá í auglýsingu
í blaðinu í dag.
k
Hraðfrystihúsið og útgerðin
Óábyggileg f rásögn Hauks Snorrasonar f rá fundi
bæjarstjórnar með útgerðarmönnum 9. þ. m.
um hraðfrystihúsmálið tekin til meðferðar
Málum hallað í smáu og stóru.
Fyrst skrökvar Haukur því, vís-
vitandi, að hraðfrystihúsmálið hafi
verið á dagskrá bæjarstjórnar í
tilefni af tillögu fulltnia Alþýðu-
flokksins í bæjarstjóm. Það sanna
er, að málið var tekið á dagskrá
bæjarstjórnar í tilefni af erindum
frá Verkamannafélagi Akureyrar-
kaupstaðar og Iðju, um að hraðað
yrði undirbúningi hraðfrystihús-
byggingar i bænum.
Haukur hefur það upp eftir
Helga Pálssyni, að hið nýbyggða
frystihús Síldarverksmiðja ríkis-
ins á Siglufirði, sem hefur 15 smá-
lesta dagleg afköst, hafi kostað
nm 3 millj. króna. En hefur svo
upp eftir Guðmundi Jörundssyni
að byggingarkostnaðurinn mundi
nema 5 milljónum. Sá er þó mun-
ur á heimiidum þessara manna um
byggingarkostnaðinn, að Guðmund
ur taldi sig hafa heyrt 5 millj.
nefndar, en Helgi hafði talað sjálf-
ur við framkvæmdastjóra Síldar-
verksmiðjanna og fengið þessar
upplýsingar hjá honum; enda er
það staðfest með skýrslu stjórnar
Síldarverksmiðjanna til útvarps og
blaða, og a. m. k. flest blöð lands-
ins birt sem ábyggilegar heimildir.
Sagan endurtekur sig.
Sagt er, að sagan endurtaki sig,
og svo hefur orðið í þessu efni.
Fyrir einu og hálfi ári boðaði
frystihúsnefnd til fxmdar með
stjórn Útgerðarfélagsins og fleiri
útgerðarmönnum. Voru þá lagðar
fram áætlanir Gisla Hermannsson-
ar verkfræðings Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna um byggingar-
kostnað og rekstur hraðfrystihúss
hér á Akureyri með sömu afköst-
um og hið nýja hraðfrystihús Síld-
arverksmiðjanna á Siglufirði. Var
byggingarkostnaður áætlaður tæp-
ar 4% millj. króna. Þá staðhæfðu
húsbændur Hauks, að það væri
áreiðanlega helming of lágt, og
báru fyrir sig álit starfsmanns
KEA. Nú hefur reynslan frá Siglu-
firði staðfest að áætlun Gísla
Hermannssonar hefur sízt verið of
lág.
Vantrú útgerðarmanna.
Ritstjóri Dags segir, að útgerð-
armenn hafi lýst vantrú sinni á
rekstursmöguleikum frystihúss á
Akureyri, og tekur því til stuðnings
upp eftir þeim nokkrar setningar,
teknar úr samhengi, sem geta stutt
andstæðinga þessa hagsmunamáls
almennings og útgerðarinnar. M. a.
hefur hann það eftir framkvæmda-
stjóra Útgerðarfélagsins, að eftir
áætlun hans geti rekstur togara
sem veiðir fyrir frystihús ekki bor-
ið sig, og eftir þessari áætlun hans
ætti að verða ca. 10 þús. kr. halli
á einni veiðiferð á þorskveiðum,
en ca. 42 þús. kr. á karfaveiðum.
En auk þess að taka þessa ályktun
framkvæmdastjórans úr samhengi
við annað er hann sagði um þetta,
skrökyar heiðursborgarinn réttum
helming, þannig, að áætlunin var
um mánaðarekstur á togara, eða
tvær veiðiferðir í stað einnar. Það
sem Guðmundur Jörundsson sagði
um Ameríkumarkaðinn og sölu-
tregðu þar kann að vera rétt. En
það hefði ekki verið úr vegi að
þessir sanntrúuðu tilbiðjendur
Amerikana hefðu um leið skýrt frá
því, að á sl. ári voru framleiddar
yfir 7 þús. smálestir af karfaflök-
um fyrir Ameríkumarkað, sem var
a. m. k. tvöfalt við það, sem áður
hafði verið selt þangað. Fyrir ver-
tíðina varð að rýma frystihúsin hér
heima fyrir vertíðaraflann, og var
þá þessari framleiðslu dyngt til
Bandaríkjanna í umboðssölu og
hefur verulegur hluti þess legið þar
óselt í nær heilt ár og vill Sölumið-
stöð hraðfrystihúsanna að sjálf-
sögðu ekki senda nýja framleiðslu
þangað meðan verið er að selja
byrgðimar.
Niðurstaða Dagsritstjórans.
Niðurstöðurnar af þessari rit-
smíð Dagsritstjórans eru sem sagt
þessar:
1. Að hann ber einn fyrir því að
byggingarkostnaður frystihússins á
Siglufirði hafi orðið 2 millj. krón-
um, eða 80% hærri en verksmiðju-
stjóri ríkisverksmiðjanna hefur
gefið upp til útvarpsins og blaða.
2. Að framkvæmdastjóri Ú. A.
álíti að líklegur hallarekstur yrði
á veiðum togara fyrir frystihús, en
tvöfaldar þann áætlaða halla fram-
kvæmdastjórans.
3. Að Ameríkumarkaðurinn sé
ekki til að byggja á fyrir frysti-
húsrekstur á Akureyri!
Að sjálfsögðu hefur ritstjóri
Dags mjög takmarkaða þekkingu
á þessu málefni, sem vonlegt er,
en hann hefur með fundargerð
sinni sýnt ótvíræða hæfileika til
að skrifa eins og húsbændurnir
ætlast til af honum, og dregið upp
algeriega einhliða og óábyggilega
mynd af umræddum fundi, og hef-
ur sú sannsögli, sem honum hefur
sjálfsagt verið kennd ungum, ekk-
ert ónáðað hann meðan á ritsmíð-
inni stóð.
Það sem Dagui sleppti úr
ræðu forstjóra Ú. A.
Þess má geta, sem gert er, en
sem Dagur lætur ófrásagt, að fram-
kvæmdastjóri Útgerðarfélagsins
taldi það hagkvæmt fyrir togaraút-
gerðina, að hér væri frystihús, sem
hefði nægan ís og tekið gæti við
nokkrum hluta aflans. Gat hann
3ess að á þessu ári hefðu skip Út-
gerðarfélagsins lagt upp saltfisk og
fisk til herzlu lir 30 veiðiferðum,
og hefðu verið fullir möguleikar á
að leggja upp í frystihús t. d. 50
smál. í hverri veiðiferð, eða um
1500 smálestir af góðfiski og ný-
veiddan fisk. Fer þetta álit saman
við umsögn togaraútgerðarmanna
á Suðurlandi, sem telja sér mikinn
hag í því að geta selt allan auk-
fisk, þ. á. m. ýsu, lúðu, karfa o. fl.,
og oft hluta af þorskinum, í frysti-
húsin úr hverri veiðiferð.
Hagur útgerðarinnar af
frystihúsi.
Þegar athugað er að útgerðin
hér hefur mikið að vinna með
rekstri hraðfrystihúss. Það fyrst,
að fá nægan ís eftir hentugleikum
sínum og geta hætt þeim vand-
ræðaferðum með skipin, að ótöld-
um töfum við að elta uppi ís fyrir
skipin út og suður, sem áreiðan-
lega kostar útgerðina stórfé. —
2. Að geta komið í fullt vcrð öllum
aukfiski, sem að mestu er fleygt í
sjóinn, nemur þetta einnig álitleg-
um fjárhæðum fyrir öll skipin. —
Og 3. Taka þátt í fleiri greinum út-
flutningsframleiðslunnar og að
standa, hvað það snertir, svipað að
vígi og togaraútgerð annarra bæja,
og minnka með því áhættuna sem
er samfara einhæfri framleiðslu.
Öll eru þessi mikilvægu atriði,
bæði framkvæmdastjóra og meiri-
hluta af stjórnendum Útgerðar-
félagsins, að þeir vildu nokkuð til
vinna að búa útgerðinni þá að-
stöðu.
Viðkomandi bliku á himni
Bandaríkjanna um sölu íslenzka
freðfisksins, sem dregið hefur upp
fyrir augu Dagsritstjórans, þá er
ástandið um sölu þessarar ágætu
framleiðsluvöru okkar ekki verri
en það, að nú er svo til öll fram-
leiðslan seld. Og auðmennirnir,
sem eiga flest stærstu frystihúsin,
hafa oft verið gráðugir í fisk fyrir
hús sín, en aldrei gráðugri en nú.
Enda kaupa þeir t. d. karfann
óslægðan nú á 850 krónur smál.
í stað 650 í fyrra, og hafa keypt
þorsk af bátum við Faxaflóa í
haust á kr. 1,27 pr. kg., sem er
hærra en áður hefur þekkzt hér-
lendis. Þegar það er athugað, að
árið 1950 gengu togaramir hérna
á karfaveiðar hálft árið og fengu
aðeins 425 krónur fyrir smálestina
í Krossanesi, og var það þó hag-
stæðasta rekstursár togaranna,
þegar frá er talið fyrsta rekstursár
9 sjómenn íórust, er vélskipinu
Eddu frá Hafnarfirði hvolfdi í fár-
viðrinu aðfaranótt sl. mánudags
Það hörmulega slys varð í fár-
viðrinu sl. mánudagsmorgun, að
síldveiðiskipið Edda frá Hafnar-
firði fórst á legunni í Grundar-
firði. Af 17 manna áhöfn skipsins
fórust 9 menn en 8 björguðust.
Um kl. hálffimm á mánudags-
morguninn lá Edda um 300 faðma
frá hafnargarðinum í Grafamesi.
Skipstjórinn, Guðjón Iilugason,
stóð í stjómpalli og var stýrimað-
urinn á leið upp til hans. Nokkrir
hásetanna voru á þilfari en flestir
niðri í skipinu. Kom þá skyndilega
sviptibylur, er lagði skipið á hlið-
ina og hvolfdi því síðan.
15 skipverjar komust á kjöl
skipsins og 11 þeirra tókst að kom-
ast í annan nótabátinn, sem bund-
inn var aftan í skipið, en hinn bát-
urinn hafði áður verið höggvinn
frá skipinu af ótta við að hann
slægist í skrúfu þess.
Svarta myrkur var á og veður-
hæð mikil. Rak bátinn stjórnlaust
Kaldbaks. Og þá hafði verksmiðj-
an rúmlega 1 millj. kr. til afskrifta
það ár. En nú á að vera ókleyft að
stunda héðan þessar veiðar með
meira en helmingi hærra verði
fyrir aflann. Frá því í ágústmán-
uði í sumar hafa 14 til 18 togarar
stundað stöðugt karfaveiðar til
frystingar og oftast aflað vel. Ekk-
ert hefur heyrzt um tap á þeim
rekstri, og ýmis einkafyrirtæki ver-
ið hvað stöðugust við þá útgerð.
Hvalreki fyrir kyrrstöðn-
mennina.
Dagsgreinin var hvalreki fyrir
ýmsa hina skilningssljóu kyrrstöðu
menn í þessu máli og hafa hampað
henni framan í menn sigri hrósandi
og Alþýðumaðurinn segir að róð-
urinn gerist nú þungur. En í þessu
máli verður róðurinn aldrei svo
þungur, að árar verði lagðar í bát.
Hér er um svo mikið og augljóst
hagsmunamál að ræða. í fyrsta
lagi fyrir útgerðina og framtíð
hennar. I öðru lagi fyrir verkalýð
bæjarins, sem býr langtímum við
atvinnuskort. í þriðja lagi fyrir
verzlunar- og iðnaðarmenn, sem
eiga allt sitt undir lífvænlegri at-
vinnu almennings. Og í fjórða Iagi
fyrir bæjarfélagið, og þar með tal-
ið starfsgrundvöll fyrir Krossanes-
verksmiðjuna.
Liðugheit eins leigupenna þeirra
íhaldssömustu við að laga til, og
birta þannig eina fundargerð, get-
ur engan latt. Lokaróðurinn verður
að herða og ræðararnir eru marg-
ir, allur fjöldinn sem byggir bæ-
inn. — T.H.
yfir fjörðinn og bar að landi um
kl. 11 um daginn, eftir að hafa
strandað á skeri og setið þar fast-
ur í tvær klukkustundir. Var það
undan bænum Syðri-Bár er bátinn
rak að landi gegnum brimgarðinn
og leituðu skipverjar þar hælis, en
3 skipverjar voru þá látnir af vos-
bús og kulda, þeirra er í bátinn
komust upphaflega.
Þeir sem fórust voru:
Sigurjón Guðmundsson, 1, vélstj.,
Hafnarfirði, 34 ára giftur og átti 5
böm, ung. — Sigurður Guðmunds-
son, 2. vélstj., Hafnarfirði, 28 ára,
giftur, átti fósturbarn og foreldra á
llíi. — Jósef Guðmundsson, (bróðir
Sigurðar 2. vélstj.) Hafnarfirði, há-
seti, ókvæntur. — Guðbjartur Guð
mundsson, liáseti, 42 ára, Hafnar
firði,giftur, átti 5 börn og íoreldra
á lífi. — Guðbrandur Pálsson, há-
seti, 42 áia, Hafnarfirði, giftur, átti
6 börn, flest ung, og aldraða móður
á lífi. — Albert Egilsson, 30 ára, há-
seti, Hafnarfirði, átti konu og 1
bam og móður á lífi. — Stefán
Guðnason, háseti, 18 ára, frá Stöðv-
arfirði, ókvæntur, á móður á lífi.
— Sigurjón Benediktsson, háseti, 17
ára, Hafnarfirði, ókvæntur, átti
foreldra á lífi. — Einar Ólafsson, há-
seti, Sandgerði, 19 ára, lætur eftir
sig unnustu og átti foreldra á lífi.
Er þetta eitt hörmulegasta sjó-
slys nú um langt skeið og þungur
harmur kveðinn að Hafnfirðingum
og raunar þjóðinni allri við hið
sviplega fráfall níu vaskra manna
á bezta aldri. 18 böra urðu föður-
laus af völdum slyssins.
Edda var 184 lestir, smíðuð
1944 í skipasmbíðastöðinni Dröfn
í Hafnarfirði og var þá stærsta
skip er smíðað hafði verið hér-
lendis. Eigandi hennar var Einar
Þorgilsson & Cö. í Hafnarfirði.
Jól í nýja sjúkrahúsinu
Sjúkrahúsnefnd hefur ákveðið
að hefja flutning úr gamla sjúkra-
húsinu og í nýja sjúkrahúsið um
miðjan næsta mánuð, og er ætlun-
in að flutningunum verði lokið fyr-
ir jól og að nýja sjúkrahúsið taki
formlega til starfa um áramótin.
Slys í Krossanesi
Það slys varð í Krossanesverk-
smiðjunni sl. þriðjudagð að einn
verkamannanna þar, Björn Gunn-
arsson, Sandgerði, lenti með annan
handlegg í tætara og brotnaði
handleggurinn og höndin varð
einnig fyrir miklum áverka. Var
Bjöm fluttur á Akureyrarspítala.
Slysið varð með þeim hætti að
Birni skrikaði fótur og studdi
höndinni í tætarann, með þeim af-
leiðingum er að ofan greinir.