Verkamaðurinn - 24.06.1955, Blaðsíða 2

VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 24. júní 1955
VERKfMRinn
Útgefandi: Sósíalistafélag Akureyrar.
Ritnefnd: Björn Jónsson (ábyrgðarmaður), Jakob Árnason,
Einar Kristjánsson.
Afgreiðsla: Hafnarstræti 88. - Sírni 1516. - Pósthólf 21.
Áskriftarverð 30 kr. árgangurinn. — Lausasöluverð 1 kr. emtakið.
Akureyri. — Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Tryggjum sigrana með myndun
vinstri stjórnar
19. júní þankar
Það fer ekki fram hjá þeim, sem
eitthvað hlusta eftir tali fólks, að
meðal alls almennings er nú mjög
rætt um hversu brýn þörf sé, að
mynduð verði vinstri stjórn í land-
inu. Alþýðu manna er það ljóst, að
núverandi stjórnarvöld hafa á því
fullan hug að ræna verkafólk ár-
angrinum af kaupgjaldsbaráttunni
miklu í vor. Við slíku mátti raunar
búast. Sú ríkisstjórn, sem nú situr
að völdum, ber ekki umhyggju fyr-
ir hag fjöldans. Hennar ær og kýr
eru hagsmunir braskaranna, auð-
mannanna. Fyrir þá er hún reiðu-
búin að gera það sem vera skal og
íhaldsstjórn finnur alltaf einhver
ráð til að svipta alþýðuna að
meira eða minna leyti árangrinum
af hagsmunabaráttu hennar.
Á síðasta Alþýðusambandsþingi
tókst fagleg eining verkalýðssam-
takanna. En það er ekki nóg.
Stjómmálaleg eining verður einn-
ig að takast. Þetta var verkalýðsfé-
lögunum að miklu leyti ljóst í vet-
ur, þegar lagt var út í þá kaup-
gjaldsbaráttu, sem háð var í vor.
og var þá víða í félögunum rætt
um nauðsyn stjórnarskipta í land-
inu til að verndaþá þá sigra, sem
vinnast myndu. Þetta mál var t. d.
rætt á aðalfundi Verkamannafé-
lagsins hér, þegar tekin var ákvörð-
un um uppsögn samninga, og var
þar samþykkt svohljóðandi tillaga.
„Aðalfundur Verkamannafélags
Akureyrarkaupstaðar, haldinn 30
jan. 1955, telur að reynsla síðustu
ára og viðbrögð núverandi ríkis
stjórnar við fyrirætlunum verka-
lýðsfélaganna um kjarabætur
nauðvöm vegna vaxandi dýrtíðar
og hrakandi lífskjara, sanni að full
ur árangur af kjarabarattu verka-
lýðsstéttarinnar verði því aðeins
tryggður, að henni se fylgt eftir
með stjórnmálalegri einingu allra
þeirra afla, sem samleið eiga með
alþýðunni og samtökum hennar
Telur fundurinn að Alþýðusam-
bandi íslands beri að vinna að því
að koma á stjórnmálabandalagi
með verkalýðsflokkunum og öðr-
um sem til greina gætu komið
með það takmark fyrir augum, að
tryggja hagsmuni alþýðustéttar
innar á löggjafarþingi þjóðar-
innar.“
Þetta voru vissulega orð í tíma
töluð, enda sjá það nú fleiri og
fleiri, að myndun vinstri stjórnar,
vinstri samfylkingar t landinu, er
knýjandi nauðsyn. Alþýða manna
úr hinum ýmsu flokkum stóð sam-
an, sem einn maður væri, í þeim
verkfallsátökum, sem áttu sér stað
á síðastliðnu vori. Það er fullvíst
að alþýðan getur einnig staðið
Mikið stærri hópur íslenzkra
kvenna, en við í fljótu bragði ger-
um okkur grein fyrir, hefur enga
hugmynd um, hvers vegna 19. júní
var valinn af kvennasamtökunum
til þess að vera helgaður baráttu-
málum íslenzkra kvenna.
Þó var okkur þennan dag af-
hentur lykillinn að lausn flestra
okkar stærstu vandamála hefðum
við aðeins kunnað að nota hann
réttilega.
19. júní 1915 tók gildi ný stjórn-
arskrá fyrir ísland og eitt af hinum
nýju ákvæðum hennar var það, að
konur fengu kosningarétt og kjör-
gengi til Alþingis. í stjórnar-
skránni var svo á kveðið að konur
rækilegrar yfirvegunar, þó það
verði ekki gert hér, að f jöldi
kvenna, sem hafa það sem kallað
„góða atvinnu", 3—4000 kr.
tekjur á mánuði, lýsa yfir því, að
jað borgi sig ekki fyrir þær að
gifta sig, því að það myndi lækka
svo þeirra lífsstig.
Það hlýtur að vera eitthvað bog-
ið við það þjóðfélag, sem skapar
slíkt ástand. Á þeim 40 árum, sem
liðin eru síðan konur fengu kosn-
saman um að kjósa sína eigin full-
trúa til Alþingis, menn, sem hún
getur treyst til að standa sviklaust I skyWu fá kosningarétt með sömu
verði um hag hennar.
Ef Sósíalistaflokkurinn, Alþýðu-
flokkurinn og Þjóðvarnarflokkur-
inn kæmu fram sem ein heild í
kosningum til Alþingis, myndi
kjörfylgi þeirra verða meira en
íhaldsins. Ef þeir stæðu saman í
kosningum, yrðu þeir sterkara afl
á Alþingi en Sjálfstæðisflokkurinn,
sem aðeins nýtur góðs af sundr-
ungu vinstri aflanna. Og því verð-
ur ekki trúað að óreyndu, að erfið-
ara sé fyrir þessa flokka að standa
saman í þingkosningum en í harð-
vítugri stéttabaráttu.
Það er gefinn hlutur, að vilji
vinstrisinnaðra kjosenda um land
allt er, að þessi samstaða verði
tryggð. Og ef stjómmálaforingjar
flokkanna skilja þetta ekki og
koma því í framkvæmd, verður
fólkið að fá nýja forystumenn til
þess. Með því móti einu að koma á
kosningasamvinnu allra vinstri
manna í landinu og síðan myndun
vinstri stjórnar geta alþýðusam-
tökin haldið áfram sókn verkfall-
anna miklu og tryggt sér nýja sigra.
Samstjórn vinstri flokkanna, sem
ætti öruggt fylgi verkalýðssamtak-
anna og bændaalþýðunnar, yrði
sterkasta stjóm, sem mynduð
hefði verið á íslandi; stjórn, sem
hefði fólkið við sjó og í sveit að
bakhjarli.
Amtsbókasafninu
berst góð gjöf
Menningarsjóður Kaupfélags
Eyfirðinga hefur afhent Amtsbóka-
safninu hér ágæta gjöf, en það er
lesvél, sem notuð er til filmulest-
urs. Fyrir rúmu ári síðan eignaðist
safnið mjög mikið safn af filmum
af handritum úr Landsbókasafni
og Þjóðskjalasafni. Eru þar kirkju-
bækur allar, ættfræðirit, dóma-
bækur, skiptabækur o. fl. Er að
öllu þessu hinn mesti fengur fyrir
fræðimenn hér nyrðra. Lesvélar
„Gera skal girðingu..
a
Núverandi utanríkisráðherra lof-
aði því eitt sinn að mjög yrði dreg-
ið úr og jafnvel komið í veg fyrir
allar ferðir amerískra hermanna út
af Keflavíkurflugvelli. Skyldi með
því orðið við mjög háværum ósk-
um alls þorra landsmanna, sem
óska þess sízt af öllu að hafa her-
mannadót þetta fyrir augum sér og
vilja helzt ekkert hafa saman við
það að sælda. í þessu sambandi
lofaði utanríkisráðherra því, að
sett yrði gaddavírsgirðing um-
hverfis Keflavíkurflugvöll og taldi
að þá myndi mjög draga úr ferð-
um þessarra hermanna út fyrir tak-
mörk vallarins. Hann hefur víst
gleymt því sá góði maður að þarna
er einn stærsti flugvöllur heims og
nægur kostur flugvéla er auðveld-
lega lyfta sér yfir nokkurra feta
háa gaddavírsgirðingu.
Reykvíkingar telja, að síður en
svo hafi dregið úr ferðum her-
manna þangað við tilkomu hinnar
merku gaddavírsgirðingar og nú
hafa hermenn vallarins tekið að
skilyrðum og karlar. En það hefur
þáverandi meirihluta Alþingis þótt
full djarft. Þegar semja skyldi kjör-
skrá í fyrsta sinn samkvæmt hinni
nýju stjórnarskrá, átti aðeins að
taka á kjörskrá konur, sem þá
væru 40 ára og eldri. Næsta sinn
skyldi svo taka 39 ára konur og
síðan koll af kolli þar til allar þær
konur, sem voru 25 ára þegar
stjórnarskráin gekk í gildi, væru
komnar á kjörskrá. Með stjórnar
skrárbreytingu 1920 var þessum
fíflskap þó hætt og öllum konum
eldri en 25 ára veittur kosninga
réttur til Alþingis og hefur síðan
ekki verið gerður munur á kosn-
ingarétti karla og kvenna á Islandi.
Algengt er að heyra það, og ekki
síður hjá konum en körlum, að öll
kvenréttindabarátta sé löngu orðin
óþörf. Við höfum þegar öðlast öll
réttindi, sem við höfum með að
gera.
Fólk bendir á, og með miklum
rétti, að konur geti stundað svo að
segja hvaða nám sem er og fengið
aðgang að næstum öllum greinum
atvinnulífsins. En við rekum okk-
stundum allóþyrmilega á þá
| staðreynd, að réttur til að gera
eitthvað er eitt, aðstaða til að not-
færa sér þennan rétt allt annað. í
| sambandi við menntunina er margt
að athuga. Menntun er dýr. Til að
notfæra sér þann rétt þarf mikið
I fé, sé möguleiki að útvega féð
| koma til athugunar atvinnuhorfur
að námi loknu, launakjör og mögu-
leikar á að sameina það þrennt að
I vera hússmóðir, móðir og stunda
| atvinnu utan heimilis. Það er efni,
I sem ástæða væri til að taka til
ingarétt á íslandi, hefur orðið slík þær, sem notaðar eru til lesturs á
bylting í atvinnulífinu og gerbreyt- I fiirnum þessum, eru dýrar, og sá
ing á lifnaðarháttum þjóðarinnar, j safnig ser ekki fært að eignast
nema eina þeirra. Er gjöf Menning-
arsjóðs KEA því harla kærkomin
og safninu mikilvæg. Fylgdi gjöf-
inni ádráttur um aðra vél seinna.
Vil eg fyrir hönd Bókasafnsnefnd-
ar færa Menningarsjóði innilegar
þakkir fyrir þennan höfðingsskap
og hugulsemi í garð safnsins, sem
vera má öðrum til fyrirmyndar.
Erlendis er það altítt að menn-
ingarstofnanir, svo sem söfn bóka,
lista og náttúrugripa njóti styrktar
og gjafa, atvinnufyrirtækja og ein-
staklinga í ríkulegum mæli. Nú
hefur Menningarsjóður KEA rutt
brautina hér á myndarlegan hátt.
Steindór Steindórsson.
leggja leiðir sínar til fleiri staða.
Um nokkrar síðustu helgar hafa
bandarískar flugvélar flutt hingað
hópa hermanna, sem hér hafa
dvalið yfir helgarnar og sýnt sig á
götum og mannamótum, bæjarbú-
um til angurs og leiðinda.
Ætli utanríkisráðherra að reyn-
ast orðum sínum trúr og koma í
veg fyrir þau leiðindi og vandræði,
sem af hermannaflakki þessu stafa,
verður hann að gera ákveðnari og
öruggari ráðstafanir til þess, en
hingað til hafa verið gerðar.
Það er krafa okkar Akureyringa,
og það er sanngjörn krafa, að þeg-
ar í stað verði tekið fyrir allar her-
mannasendingar hingað til bæjar-
ins. Okkur þykir vænt um þennan
bæ og viljum ekki láta erlenda
soldáta bletta fegurð hans.
að slíks munu óvíða dæmi á svo
skömmum tíma, nema í löndum
sósíalismans. Þessi breyting kem-
ur ekki hvað sízt fram í viðhorfinu
til heimilanna. Heimilislífið og
heimilishaldið hefur tekið geysileg-
um breytingum. Með tilkomu
hinna margvíslegu heimilisvéla,
stórbættu húsnæði, nýungum i
framleiðslu fatnaðar og matvæla
og mörgu fleiru, hefur stór hópur
íslenzkra húsmæðra eignast frí-
stundir frá heimilishaldinu, frí
stundir, sem þær mjög gjarnan
vilja nota til að vinna hver eftir
sinni getu við hagnýt störf í þágu
þjóðfélagsheildarinnar.
Það er ömurlegt tímanna tákn,
að á sama tíma og tveir höfuðat-
vinnuvegir þjóðarinnar, sjávarút-
vegurinn og landbúnaðurinn, hrópa
vinnuafl, meðan togurunum er
lagt fyrir skort á sjómönnum og út-
lendingar eru fluttir inn til að
vinna í sveitum landsins, þá er
vinnuaflið önnum kafið við hern-
aðarframkvæmdir hjá hernámslið-
inu, suður í Keflavík, norður í Að-
alvík, austur í Hornafirði og út á
Langanesi. Á sama tíma og þörfin
á vinnuafli stendur atvinnuvegun
um fyrir þrifum, sitja þúsundir
kvenna víðs vegar á landinu og þrá
ekkert heitar en að verða þátttak
endur í framleiðslusögu þjóðarinn-
ar og uppbyggingu heilbrigðra at-
vinnuhátta.
Til þess að gera þetta mögulegt
þarf skipulagningu og fyrst og
fyrst og fremst skilning á því, sem
þjóðarheildinni er fyrir betzu, en
þann skilning virðist núverandi
ráðamenn algerlega skorta. Þeir,
sem setja hagsmuni hinna fáu og
stóru, yfir hagsmuni hinna mörgu
og smáu, þeir, sem hika ekki við að
fórna hagsmunum alls þorra þjóð-
arinnar fyrir sérhagsmuni örfarra
valdasjúkra stóreignamanna, verða
að víkja, og það er á okkar valdi
að víkja þeim. í 40 ár höfum við
haft í höndunum lykilinn að lausn
vandamálanna án þess að hafa hirt
um að læra að nota hann rétt. Von-
andi notum við þessi tímamót til
þess að taka málin til alvarlegrar
yfirvegunar og höfum lært að beita
vopninu rétt þegar næsta tækifæri
býðst.
G. Gv.
Frá kirkjunni. Sökum prtsta-
stefnunnar verða báðir sóknar-
prestarnir fjarverandi fram yfir
næstu helgi. Á mcðan má vitja
vottorða úr kirkjubókum til séra
Filiðriks J. Rafnar, Útskálum,
Glerárþorpi. Sími 1223.
Hjónaefni. Nýlega hafa opin-
berað trúlofun sína ungfrú Edda
Indriðadóttir, Akureyri, og Helgi
Hallsson, Siglufirði.
Gallup
Ætlunin er að eftir hálfan mán-
uð taki til starfa Gallupstofnun hér
á landi. Hefur forstöðumaður
norsku Gallupstofnunarinnar verið
hér að undirbúa málið.
Gallupstofnanir eru starfandi í
flestum Vestur-Evrópulöndum,
Bandaríkjunum, Kanada og Ástral-
íu. Þær eru sjálfstæðar stofnanir
hver í sínu landi, en hafa þó sam-
vinnu og hittast forstöðumennirnir
til skrafs og ráðagerða.
Skoðanakönnun Gallupstofnan-
anna er fyrst og fremst tvenns kon-
ar, menn eru spurðir um alls konar
almenn mál og í öðru lagi um álit
varningi. Vöruframleiðendur og
seljendur láta spyrja um álit fólks
vamingi þeim sem þeir fram-
leiða, og greiða þeirf stofnununum
gjald fyrir, eru þau aðaltekjur
Gallupstofnananna.
í fyrstu umferð skoðanakönnun-
ar hér geta menn átt von á því að
vera spurðir um álit sitt á gerðar-
dómi í vinnudeilum, hvaða blöð
þeir lesi, hvað þeir lesi í blöðun-
um, hvort þeir hlusti á útvarp og
þá jafnframt á hvað þeir hlusti sér-
staklega. Síðar verður vafalaust
kannað pólitískt fylgi flokka. Segir
Balstad að niðurstöður skoðana-
könnunar fyrir kosningar í Noregi
komi mjög vel heim við úrslitin í
Noregi, en annars staðar hefur vilj-
að við brenna að svo reyndist ekki.
Niðurstöður kosningafylgis eru
birtar fyrir kosningar í Bandaríkj-
unum og Bretlandi, en ekki fyrr en
eftir kosningar í Noregi.
Gallupstofnunin hér mun hafa
samvinnu við Hagstofuna, verður
landinu skipt í svæði og spuming-
ar sendar til hópa manna, sem eiga
að sýna „þverskurð" af þjóðfélag-
inu.
Með upplýsingar þær, sem svör-
in veita, á að fara sem trúnaðar-
mól.