Verkamaðurinn - 21.11.1958, Page 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 21. nóv. 1958
ORÐIÐ ER LAUST =-
—— ———-———-——-.
Veðráttan er enn hin ákjósan-
legasta það sem af er þessum
vetri. Að vísu hefur verið nokkuð
umhleypingasamt, en frost hafa
lítil verið og snjór á láglendi að-
eins einn og einn dag. Hlýir
vindar hafa jafnharðan gert hann
að engu, og þegar þetta er ritað
sézt varla snjór til fjalla, hvað
þá í byggð.
Kristján Kristjánsson, Kristján
á BSA, mun nú vera að leggja
niður að m^stu eða öllu allan
rekstur sinn hér í bæ og flytjast
til höfuðstaðarins, þar sem hann
hefur einnig haft umfangsmikinn
rekstur með höndum um langt
skeið og hefur nú í byggingu þar
eitthvert stærsta hús, sem byggt
hefur verið á íslandi. Hann er nú
að selja eignir sínar hér, m. a. til
þess að afla fjár til byggingar
stórhýsisins syðra.
Kristján hefur boðið Akureyr-
ai’bæ til kaups BSA-verkstæðið
við Strandgötu og hefur það ver-
ið allmjög umrætt í bænum að
undanförnu, hvort rétt væri, að
bærinn réðist í þau kaup eða
ekki. Málið hefur ennþá ekki
verið tekið til afgreiðslu hjá bæj-
arstjórn, en eitthvað verið rætt
í bæjarráði. Sagt er, að sumir
ráðamenn bæjarins vilji, að hús-
eign þessi verði keypt og notuð
sem geymsluhúsnæði fyrir vélar
bæjarins, Rafveituna og Vatns-
veituna, en verkstæðið verði
lagt niður sem slíkt.
Ef að þessu ráði yrði horfið,
væri með því verið að leggja nið-
ur eitt af þremur aðal-bifreiða-
verkstæðum bæjarins, og er fljót
séð, að slíkt myndi valda mikl-
um vandræðum fyrir bifreiðaeig-
endur. Það hefur ekki verið of
mikið verkstæðispláss í bænum
að undanfömu fyrir sífellt vax-
andi fjölda bifreiða, svo að það
má sízt minnka. Þá væru enn-
fremur þeir iðnaðarmenn, sem
þarna vinna, gerðir atvinnulausir
og sennilegt, að einhverjir þeirra
hyrfu úr bænum. í stuttu máli:
Eitt nauðsynlegt atvinnufyrir-
tæki hyrfi úr bænum. Bæjarfé-
lagið má sízt stuðla að því að
svo verði.
Fremur væri hægt um það að
ræða, að bærinn keypti verk-
stæðið til að reka það áfram.
Yrði þá gert ráð fyrir því, að þar
færu fyrst og fremst fram við-
gerðir og viðhald á véla- og bif-
reiðakosti bæjarins, en að öðru
leyti annaðist verkstæðið þjón-
ustu fyrir almenning, svo sem
verið hefur. En í því sambandi
ber á það að líta, að fjárráð bæj-
arins eru mjög takmörkuð, en
það kostar mikið, að kaupa verk-
stæðið og nauðsynleg áhöld,
ásamt birgðum varahluta, svo að
unnt sé að reka það. Það er því
hæpið, að þetta komi heldur til
greina eins og málum er nú hátt-
að, enda þótt það væri á ýmsan
hátt æskilegt, að bærinn gæti
eignast og rekið fullkomið verk-
stæði.
Á það ber einnig að líta, að
hafi bæjarfélagið einhver pen-
ingaráð umfram það, sem þarf til
brýnustu rekstrarþarfa, verður
að treysta á forystu hans öðrum
fremur til að byggja upp nýjar
atvinnugreinar í bænum, svo að
tryggð verði nauðsynleg atvinnu
aukning í bænum á næstu árum.
Bygging dráttarbrautar og bygg-
ing niðursuðuverksmiðju eru t.
d. verkefni, sem bæjarfélagið
verður að láta til sín taka, og þau
verkefni krefjast bæði mikils
stofnfjár.
Sennilega verður því, enn um
sinn að láta einstaklingsframtak-
inu eftir rekstur bifreiðaverk-
stæða í bænum, enda þótt dálít-
ið valt sé að treysta því, eins og
Kristján Kristjánsson sannar nú
á áþreifanlegan hátt. Kaupfélag
Eyfirðinga hefur einnig létt und-
ir á þessu sviði, þar sem það rek-
ur nú mjög myndarlegt verk-
stæði, Þórshamar. Ber að vona,
að ekki verði samdráttur á þessu
sviði, þó að bærinn geti ekki
hlaupið undir bagga. En það, sem
alls ekki má koma fyrir, er, að
bæjarfélagið leggi sitt lóð á meta
skálar til þess að drepa niður
atvinnurekstur í bænum, eins og
verða mundi, ef það keypti BSA-
verkstæðið til að gera það að
geymsluhúsi.
Bæjarfélagið hlýtur jafnan að
hafa nokkuð annað viðhorf til
atvinnurekstrar og atvinnufyrir-
tækja en einstaklingar. Það
verður að taka tillit til hags-
muna fjöldans, en má ekki ein-
blína á hagsmuni bæjarfélagsins
sem fyrirtækis, enda þótt æski-
legast og bezt sé, að þetta tvennt
fari saman.
Einstaklingar, sem stofna til
atvinnurekstrar horfa hins vegar
fyrst og fremst, og oftast ein-
göngu, á það, hvernig fyrirtæki
þeirra geti skilað mestum arði,
án tillits til þess, hver áhrif
rekstur þess hefur fyrir aðra. —
Þess vegna láta heldur einstakl-
ingar, sem atvinnurekstur hafa
með höndum, sér ekki fyrir
brjósti brenna að leggja hann
niður, ef illa gengur eða þeir sjá
tækifæri til að leggja fé sitt í
ábatasamari fyrirtæki. Þannig er
Kristján Kristjánsson nú að
flytja fjármagn sitt og atvinnu-
rekstur til Reykjavíkur af því að
þar blæs betur fyrir fjáraflamenn
en hér nyrðra. Það skiptir hann
persónulega engu, hvort ein-
hverjir taka við atvinnufyrirtæki
hans hér og halda rekstrinum
áfram eða ekki. Hann er engum
skuldbundinn hvað reksturinn
snertir. Þannig er það um hið
marglofaða einstaklingsframtak.
Því er valt að treysta.
I þessu sambandi má einnig
nefna annan mann, sem hér hafði
til skamms tíma verulegan at-
vinnurekstur með höndum, en
hefur nú lagt hann niður af því
að hann skilaði litlum arði. Guð-
mundur Jörundsson gerði togar-
ann Jörund út héðan og allmikil
vinna var hér í sambandi við
þann rekstur. En útkoman var
ekki eins ákjósanleg og Guð-
mundur hefði viljað og vonaði að
yrði. Þá seldi hann togarann á
annað landshom. Sú atvinna,
sem hann veitti er horfin. Ef tog-
arar Utgerðarfélagsins hefðu
einnig verið eign einstaklinga
eða hlutafélaga óháðra bæjarfé-
laginu, hefði sennilega farið eins
með þá, og hér væri nú enginn
togari. Þarna kemur greinilega
fram sá reginmunur, sem er á
bæjarrekstri og einstaklings-
rekstri.
Því er að vísu ekki að neita, að
fyrirtæki einstaklinga eru oft
eins vel og betur rekin en fyrir-
tæki í almenningseign. Kemur
þar sennilega mest til greina. að
hver er sjálfum sér næstur og
hugsar bezt um eigin hag. Þegar
að því kemur að hugsa um ann-
arra hag reynast mennirnir mis-
jafnlega og oft tekst misjafnlega
um val forstöðumanna fyrir op-
inberum fyrirtækjum. En þegar
vel tekst til, reynast þau fyrir-
tæki auðvitað eigi lakar en fyr-
irtæki einstaklinganna. Og á
milli skilur, að ekki er hætta á,
að opinber fyrirtæki séu lögð
niður eða flutt úr einum lands-
hluta í annan af þeirri ástæðu
einni, að þar sé í augnablikinu
hæga að hafa af rekstri þeirra
meiri ágóða.
Ef bæjarfélagið ræki hér véla-
og bifreiðaverkstæði myndi aldr-
ei koma til greina, að sá rekstur
yrði fluttur úr bænum, jafnvel
þótt meira væri upp úr sambæri-
legum rekstri að hafa annars
staðar. En bæjarfélagið er fátækt
og í mörg hom að líta. Þess
vegna er ekki hægt að kaupa upp
fyrirtæki einstaklinganna, þó að
þau séu boðin föl, og þess vegna
verður enn að treysta á framtak
einstaklinganna, m. a. til að reka
BSA-verkstæðið áfram.
Alþýðublaðið hefur að undan-
förnu tekið upp allnýstárlegan
fréttaflutning og ósmekklegan.
Það hefur m. a. birt tilhæfulaus-
ar æsifréttir héðan af Akureyri
og úr Eyjafirði. Fyrir ekki löngu
síðan sagði það frá ferð setts
sýslumanns að Freyvangi til eft-
irlits með skemmtanahaldi þar.
Samkvæmt frásögn blaðsins átti
sýslumanni að hafa verið neitað
um inngöngu í húsið, en honum
tókst þó að komast inn um bak-
dyr. En er dyraverðir urðu þess
varir, að hann var inn kominn
tóku þeir hann ómjúkum hönd-
um og hentu honum út um aðal-
dyrnar og varð fyrst ljóst, hvert
verk þeir höfðu unnið, er sýslu-
maður lá í svaðinu utan dyra.
Eitthvað á þessa leið er frásögn
blaðsins, að viðbættum sterkum
lýsingarorðum og fleira orð-
skrúði. En tilefni „fréttar" þess-
arrar er það eitt, að sýslumaður
fór, ásamt formanni barnavemd-
arnefndar hér, fram í Freyvang
eitt laugardagskvöld fyrir
skömmu til að fylgjast með sam-
komuhaldi þar og kynna sér af
eigin raun, hvort settum reglum
þar um væri framfylgt. Ætti það
út af fyrir sig ekki að vera frétt-
næmt, en frásögnin af móttökum
þar er uppspuni frá rótum. Hann
varð þar ekki fyrir neinum
vandræðum, heldur var þvert á
móti vel tekið.
Onnur fregn sama eðhs kom í
Alþýðublaðinu fáum dögum
seinna. Var þar sagt frá því, að
hestamenn á Akureyri hefðu
haldið árshátíð í Alþýðuhúsinu
8. þ. m. og hefði drykkjuskapur
orðið svo mikill, áflog og önnur
ólæti, að samkoman hefði leystzt
upp og lögreglan hefði orðið að
beita kylfum til að ryðja sér
braut inn í húsið til að skakka
leikinn. Hefðu síðan margir
fengið gistingu í Steininum, en
lögreglan keyrt aðra heim til sín.
Sannleikurinn í þessu máli er
sá, að Hestamannafélagið hér í
bæ hélt afmælisfagnað umrætt
kvöld, og fór sú samkoma ágæt-
lega fram. Meðan hún stóð yfir
þurfti aldrei að kalla lögreglu á
vettvang og dyraverðir hússins
þurftu ekki að hafa afskipti af
nokkrum manni. En tilefni Al-
þýðublaðsfréttarinnar mun vera
það, að þegar síðustu samkomu-
gestirnir voru að yfirgefa húsið,
kom hinn verri maður upp í ein-
um þeirra og hann fann hjá sér
ómótstæðilega löngun til að
reyna kraftana. Urðu af því til-
efni nokkrar stympingar í and-
dyri hússins, sem lauk með því
að dyraverðir stjökuðu umrædd-
um manni og fylgifiskum hans út
og skelltu í lás. En þar sem
stympingamar héldu áfram úti
fyrir, hringdu þeir í lögregluna
til að láta hana skakka leikinn.
Urðu þá nokkur átök milli sam-
komugestanna annars vegar og
lögreglunnar hins vegar. Voru
tveir menn „settir inn“ um nótt-
ina og einhverjir fleiri hlutu
kærur fyrir framkomu sína gagn
vart lögreglu og dyravörðum.
Þetta er sem sagt sannleikur-
inn að baki æsifréttarinnar í-
Alþýðublaðinu. Þeir, sem ekki
þekkja til, hvemig samkoma
þessi fór fram, geta ekki annað
en álitið, eftir frétt Alþýðu-
blaðsins, að samkomunni hafi
orðið að ljúka fyrir ákveðinn
tíma vegna almennra drykkju-
láta og óspekta. Er þannig ómak-
lega kastað steinum að saklausu
fólki. Og slík blaðamennska er
stórlega vítaverð og ósæmileg
hverjum þeim blaðamanni, sem
ekki vill teljast óvalinn rógberi
og löðurmenni.
Fréttaburður eins og þessi, sem
nú hefur verið bent á tvö dæmi
um hjá Alþýðublaðinu, setur
einnig blett á íslenzka blaða-
mannastétt í heild og ættu sam-
tök blaðamanna að veita þeim,
sem slíka fréttamennsku stunda,
verðuga ofanígjöf, en almenning-
ur mun veita blöðum þeirra
manna, sem slíkan fréttaburð
stunda, verðuga ráðningu með
því að hætta að trúa því, sem í
þeim stendur.
En meðal annarra orða, skyldi
ekki fara að þrengjast um rúm í
Alþýðublaðinu, ef það tæki upp
þann sið að segja frá hverju at-
viki, þegar lögreglan þarf að hafa
afskipti af ölvuðum mönnum á
almannafæri og ef til viðbótar
yrði greint frá því hverju sinni,
þegar dyraverðir samkomuhúsa
þurfa að fjarlægja ölóða menn af
samkomum.
Vissulega væri æskilegt, að
þetta væri svo fátítt, að annáls-
vert væri, ef fyrir kæmi. En því
miður er ekki svo. Á þessarri
miklu víndrykkjuöld, og íslend-
ingar kunna sérstaklega illa með
vín að fara, eru þetta algengari
atvik en svo, að yfirleitt verði
tölu á þau komið. í síðustu Dóms
málaskýrslum, sem fjalla um
tímabilið 1946—1952, er frá því
greint, að á því tímabili hafi
samtals 19.691 maður verið
kærður fyrir ölvun. Það væri
mikið fréttaefni fyrir Alþýðu-
blaðið að skýra frá öllum þeim
atvikum, ekki sízt, ef svo vel
væri í stílinn fært, sem gert hef-
ur verið í sambandi við fréttim-
ar af afmælishófi hestmanna. —
Ennfremur myndi það fylla
marga dálka, ef birta ætti lyga-
sögur um allar ferðir sýslumanna
og bæjarfógeta.
En í sambandi við þessa ferð
sýslumanns að Freyvangi er ekki
hægt að ganga fram hjá, að víðar
en í Alþýðublaðinu hafa heyrzt
óánægjuraddir og aðfinnslur
vegna þess, að hann skyldi heim-
sækja þennan skemmtistað, m. a.
kom slíkt fram í einu bæjarblað-
anna.
Þetta er undarlegt og ómaklegt.
Það er m. a. hlutverk hvers
sýslumanns og bæjarfógeta að
fylgjast með því, að settum lög-
um og reglugerðum sé framfylgt,
og þá ekki síður í sambandi við
skemmtanahald en annað. Og
það ætti að vera hverjum manni
fremur virðingarauki en álits-
hnekkir að hann leitist við að
standa sem bezt í stöðu sinni.
Það er flestum kunnugt hér í
bæ, að dansleikir í félagsheimil-
inu að Freyvangi voru að verða
allilla þokkaðir af flestum hugs-
andi mönnum, og ekki sízt for-
eldrum barna, sem þangað voru
tekin að venja komur sínar ýmist
í leyfi eða óleyfi foreldra. —
Ástæðan til þess, að samkomu-
hald þarna var að fá á sig illt orð,
var sú, að þar skorti ýmsar þær
reglur, sem nauðsynlegar og sjálf
sagðar eru á slíkum stöðum.
Fyrir nokkru síðan bætti
sýslumaður nokkuð úr í þessu
efni og ákvað, að börnum innan
16 ára aldurs mætti ekki leyfa
aðgang að dansleikjum í sveitun-
um fremur en í bænum og enn-
fremur, að engum skyldi leyfa
aðgang eftir hálf tólf á kvöldin.
Einnig auglýsti hann það á bif-
(Framhald á 4. síðu.)