Verkamaðurinn - 25.01.1963, Blaðsíða 4

OM BJEKUR 0« MENN
HUGPRYÐI EÐA SVIK?
Ein af þeim bókum, sem okkur
bárust fyrir sl. jól, var Hugprúðir
menn, eftir núverandi forseta
Bandaríkjanna, John F. Kennedy,
þýðandi Bárður Jakobsson, útgef-
andi Ásrún. Þetta er að mörgu leyti
mjög skemmtileg bók, vel skrifuð,
og að baki liggur allmikil rann-
sókn og þekking á stj órnmálasögu
Bandaríkjanna. En skemmtilegast
er, að bókin fjallar um efni, sem
alltaf hlýtur að valda ágreiningi.
Við íslendingar höfum kynnzt
vandamálinu og þyrftum raunar
að ræða það oftar og betur en
gert er.
Bókin fjallar sem sé um átta
„senatora,“ öldungadeildar-þing-
menn á Bandaríkjaþingi, sem
allir hafa í viðkvæmustu þingmál-
um tekið þveröfuga afstöðu við
vilja kjósenda sinna. Flestir gerðu
sér grein fyrir því, að slíkt trún-
aðarrof myndi kosta þá embætti
og frama. Svívirðingar og hótanir
voru ekki sparaðar, jafnvel lífið
var í veði.
Höfundur dáir mjög þann
kjark, sem til þessa þarf, og víst
þarf til þess kjark, hitt getur svo
verið skemmtilegt íhugunarefni,
hvort sæma eigi slíka umbjóðend-
ur fjölmennra samtaka, jafnvel
heilla fylkja, heiðursorðinu „hug-
rakkur“, eða hinu, sem notað var,
svikari.
Mér skilst að hér á landi, sé
þingmaður af engu bundinn nema
sannfæringu sinni. 011 munum
við dæmi þess, að loforð og heit-
strengingar á framboðsfundum
reynast tóm svik, er til atkvæða-
greiðslu kemur á Alþingi. Enda
fer flokkseinræði hér háskalega
mikið í vöxt. Að segja þingmann
af engu bundinn nema sannfær-
ingu sinni, væri enda réttara nú,
að segja „af flokki sínum“.
Hinn aldni þingmaður, Bern-
harð Stefánsson, segir í minning-
um sínum um tilnefningu manna í
embætti, að tíðum hafi formaður
þingflokks verið svo til einvaldur
í þeim efnum.
Fer þá enn að kastast í kekki,
og er skammt til afnáms alls þing-
ræðis og lýðræði lagt fyrir róða.
Enda er orðið lýðræði æði oft
skrautfjöður í hatti þeirra, sem
til einræðis eru ráðnastir.
Enn kemur hér til, að orðið
„sannfæring“ er teygjanlegt. Því
miður eitt af hugtökum til að
skjóta sér bak við. Sannfæring,
sprottin upp af langri íhygli og
sj álfsrannsókn, er virðingarverð.
En sannfæring, orðin til fyrir læ-
vísan áróður, flokksblindu, for-
ingjadýrkun, þrælsótta, eða jafn-
vel fjárhagslegar eða aðstöðu-
legar mútur, er vitanlega engin
dyggð, og sízt afsökun fyrir að
bregðast kjósendum. En alls þessa
eru dæmi.
Kennedy reiknar vitanlega ekki
með neinum slíkum forsendum í
bók sinni um hina „hugrökku“,
enda mun sjálfstæði einstaklinga
hafa verið af styrkari rótum runnar
á þeim árum (um og eftir styrjöld-
ina milli N. og S-ríkjanna) en nú.
Hann telur að oftast eða ævin-
lega hafi þessir þingmenn haft rétt
fyrir sér, a.m.k. séð í ljósi síðari
sögu. Hér kemur enn til afstæði
orða: Hvað er rétt og hvað ekki?
Það fer æði oft eftir því, frá bæj-
ardyrum hverra er séð. Kennedy
sér þá útfrá ást á samstöðu Banda-
ríkjanna, það er ekki víst að
„hugprýði“ yrði einkunn þeirra,
væri sagan skráð í því fylki, sem
þeir brugðust.
Við skulum enn taka dæmi:
Einhver Jón Jónsson byði sig
fram til Alþingis nú í vor í Norð-
urlandskj ördæmi eystra. Hann
fengi nægilega mörg atkvæði til
þingsetu, á því skýlausa loforði að
vera á móti inngöngu í Efnahags-
bandalagið. Nú skyldi „sannfær-
ing“ allt í einu bjóða honum að
greiða atkvæði með inngöngu.
Væri þetta hugrekki eða svik?
Hvað myndi sagan segja? Saga,
rituð af feitum þjóni Efnahags-
bandalagins myndi segja: „Hug-
rekki“, „framsýni“. En saga rituð
af kúguðum þræli erlendra
fabrikkustjóra myndi segja:
SVIK.
Mér sýnist, að um aðeins eitt
sé að gera fyrir þingmann, sem
skiptir um skoðun á leiðinni frá
framboðsfundi til atkvæðagreiðslu
um þau mál, sem hann hefur ský-
lausa vilj ayfirlýsingu kjósenda til
að leysa, að kalla kjósendur alla,
eða fulltrúa þeirra, saman og
skýra sín nýju sjónarmið. Segja
af sér þingmennsku, ef kjósendur
fallast ekki á hans mál.
Þessar og fleiri hugsanir vakna
við lestur bókar forseta hins mikla
Vesturheims. Honum gefast án efa
mörg tækifæri til að beita „hug-
rekki“ í sínu embætti, enda þótt
honum sé af stjórnarskrá gefið
meira vald en venjulegum umboðs-
manni flokksfélaga. Þetta er hetju-
menni og ágætur rithöfundur að
sj á. k.
Léreftstuskur
hreinar og góðar
kaupum við hæsta verði.
Prentsmiðja
Björns Jónssonar h.f.

Ný ljód
í Jólablaði Vcrkamannsins birtust nokkur kvæði eftir 17 óra
stúlku, Guðrúnu B. Guðmundsdóttur. Verk þessarar ungu skóld-
konu vöktu mikla athygli og nokkrir Ijóðavinir hringdu til blaðs-
ins oð leita frétta af skóldinu, gófu jafnvel í skyn, að um „plat"
væri að ræða. Hér myndi eldri og reyndari persóna að verki.
En, sem betur fer gerast enn ævintýr. Guðrún er til og skóldefni
gott. Blaðið birtir nú mynd af henni og enn nokkur Ijóð, ný af
nólinni.
HUGGUN.
Lítið barn,
sem biður mig
að bjarga sér.
Saklaust barn
með sorg í augum,
sárt það er.
Barn, sem réttir
báðar hendur,
biður heitt,
um stuðning, huggun,
hugans svölun.
Hjarta þreytt.
Hve ég þekki
þessi augu,
þeirra sorg.
Sjálfs míns augna
saman hrunda
sömu borg.
Þú barn, sem þegar
þekkir heimsins
þraut og harm.
Ef gráta máttu,
mun þér létta,
mér við barm.
MÁT.
Ég stari í myrkrið og mátturinn þverr,
— þó mœtti ég sízt honum glata.
Ég hrópa í örvœnting: Er nokkur þar?
En ekkert svar.
Aðeins bergmál. — fg œpi: Heimskingjar!
Nú taki einhver Ijós sitt og lýsi mér,
því á lífsins vegum er örðugt að rata.
DRAUMUR.
Löngum, er líkaminn sefur,
þá leitar mín sál á flótta
til þín, sem þrautráðin gefur,
í þögulli bœn og ótta.
Þú að þér mig vorkunnlátt vefur
í veröld friðsœlla nótta.
HIÐ EINA, SEM GILDIR.
Ef viltu að hreinleik hugur og sál þín beri
og að hjartað sé gott, þá skyldirðu muna, að
það sem þú vilt að allir þér einum geri,
það áttu að gera þeim sjálfur og líf þitt er
fullkomnað.
Á GLÖTUNARVEGI.
Hljóðlátt regnið þylur við mín þil.
Þýtur annarlega í feysknum greinum.
Hœttu, hœttu, meðan tími er til.
er talað mér úr innstu hugarleynum.
Ég geng hér um og allt í kring er svart,
ég elska þetta hlýja rökkur mest.
Að segja mér að hætta, það er hart.
Ó, hvaða röddum skal ég trúa bezt.
Ég tekið hefi samvizkuna í sátt,
en sálin neitar þessu hálft um hálft.
Að hœtta hér, því nœr ei nokkurri átt,
núna, veiztu’ ei, þetta er lífið sjálft?
Að ég sé fyrir vissum hlutum veik,
ég viðurkenni, en segi fyrir mig:
Að hætta þessum hœttulega leik,
ég held ég muni láta eiga sig.
Þá var komið við arm mér og kallað hást:
Þú kemst ekki neitt. Hún er blind þessi gata.

1963
4) — Verkamaðurinn
Föstudqgur 25. janúor