Vínland - 01.04.1903, Síða 6

Nikuiás III. R.ússa.keisari.
Trúarfrelsi pað, er Rvíssakeisari veitti pegnum
BÍnum og getið var um í síðasta blaði, er hinn
mesti frelsisboðskapur, er Rússar hafa fengið síð-
ttn prældómsokinu var létt af bændalýðnum J>ar í
landi. Rússaveldi er nú eitt hið mesta stórveidi
heimsins, og hefur í sér fólgna meiri hulda krafta
en nokkurt annað ríki. Ef Rússar gætu notið
inentunar til jafns við mentuðustu þjóðir heims-
ins, og yrðu frjálsir menn svo þeir gætu stjórnað
sér Bjálfir, þá yrðu þeir að líkindum voldugasta
þjóð heimsins. Þetta sjá hinar stórþjóðirnar, og
þess vegna vekur það ávalt mjög athygli þeirra ef
eiuhver framfarahreiflng verður með Rússum,
því Rússinn er ógurlegur jötun, sem enn liggur í
fjötrum; en frelsi og mentun eru þau sverð, er
höggva af honum böndin. En eldgamall vani sit-
ur þar að völdum í skjóli fáfræðinnar og hjátrúar-
innar, svo rótgróinn, að enginn maður—jafnvel
ekki keisarinn sjálfur—getur gert mikiar umbætur
á stjórnarfari, mentun og rúarmálefnum Rússa, á
skön.mum tíma. Rikulás III. hefir lengi ætiað
Bér að rýmka um trúarfrelsi þegna sinna, en hefir
aldrei getað komið því við fyr en nú, vegna þess,
að trúmála-rúðgjati hans, PobledonostzefE, sem
heflr setið að völdum nál. 3C ár, og var vinur og
trúnaðarmaður Alexanders keisara, föður Nikul-
ásar, or ramm-orþódox afturhaldsmaður í öllum
trúarefnuin. Keisarinn er í raun og veru páfl
hinnar gríak kaþólsku kirkju, sem er ríkiskirkja
Rússa, en hin lieiga synóda, sem er skipuð helztu
klerkuin og biskupum ríkisins, leggurá öll ráð og
leiðbeinir keisaranum í úrskurði allra trúarmál-
efna. Trúmálaráðgjaflnu er fulltrúi hinnar helgu
Bynódu við hlið keisaraus. Nikulás keisari sýndi
Pobledonostzeff hið mesta umburðarlyndi, því
ekoðanir þeirra voru öldungis gagnstæðar, og
keisarinn gat engar umbætur gert fyr en nú, þv
ráðgjafinn gamli sagði ekki af sér fyr en í ágúst í
sumar, því þá þoldi haun ekki lengur skoðanir
húsbónda síns.
Nikulás III. hefir gert meir en nokkrir aðrir
Rússakeisarar forfeður lians til að rýmka um
frelsi þegna sinna, og það erað inestuleyti þakkað
Alexis drotningu hans, sem er talin eín hip göf-
ugasta kona, er nokkru sinni hefir I hásæti setið.
Móðir hennar var Alice, dóttir Viktoríu drotniug-
ar, sem mælt er að hafi borið af öllum systrunum
bæði að fegurð og kvenkostum. Ilún dó fyrir
nokkrumárum siðan af barnaveiki (diphtheritis),
Bem hún fékk aí' barni síuu, er hún lijúkraði sjáif.
Viktoría hafði mikið dálæti á Aiexis dótturdóttur
Binni og þegar Rússnesku keisarahjónin, foreldrar
Nikulásar, ieituðu að konuefni fyrir son sinn með-
ttl konungsættanna í Evrópu, fundu þau enga, er
þeim geðjaðist eins vel og Alexis frá Hessen. En
hún vildi ekki taka þeim ráðaiiag og þverneitaði
sð giftast keisaraefninu rússneska. Ástæðan var
sú, að Nikulás III. hafði verið óstýrilátur í æsku
eius og konungaefni oft eru, og þegar hann var
um tvítugt fékk hann ást á pólskri dansmey og
giftist henni, hvað sem foreldrar hans sðgöu og
bjó með henni í nokkur ár. En húnreyndisthon-
Om góö kona; hanu tók algerðum stakkaskiftum
meðan þau lifðu í hjónabandi. Þau áttu þrjú
börn.
Þegarþað kom til orða, að Alexis giftist Nik-
ulási, aftók hún með öllu að eiga mann, sem væri
giftur annari konu, og það- þó hið rússneska
keisaraveldi væri alt í boðitiu, og við það sat þang-
að til Alexander keisari iagðist banaleguna í
bkemtihöll sinni skamt frá Sebastopol. Þá lét hann
kalla fyrir sig Alexis, en hvað þeim hefur farið á
miili veit engiun, en skömmu síðar var það gert
heyrum kunnugt, að Alexis múndi giftast Nikul-
ási og verða næsta drotning Rússa. Hin pólska
danskona var flutt suður að Svartahafi með börn-
um sínuin, og henni gefinn þar fagur búgarður og
ailmikið fé. Nokkru síðar giftist húu rússneskum
herforingja. Sambúð þeirra Nikulásar keisara og
Alexis er sagt að sé hin ástúðlegasta, og það eitt
veldur þeim óánægju, að þau hafa ekki eignast
ríkiserfiugja. Þau hafa átt fjórar dætur en engan
son.
Það er í almæli við hirðina í Pétursborg, að
þegar Alexis giftist Nikulási keisara, hati liúu látið
hann heita sér því, að hann skyldi gera ýmsar
réttarbætnr í ríki sínu, þar á meðal sjá um, að
fátæklingar gætu notið réttar síns gegn auðmötin-
um, og tii þess yrðu settir gerðardómar í liverju
héraði; einnig hefði liann heitið því að auka
mentun bænda og gefa þegnuin sínum trúfrelsi.
Hvort nokkuð er hæft í þessari sögu er alveg óvist
og margir ætla að húti sé eintómur heilaspuni
hirðþjónanna, en það eV þó víst, að enginn Rússa-
keisari liefur verið eins frjálslyndur og Nikulés,
og drotningin hvetur hann til allra réttarbóta. Afi
hans, Alexander II. var reyndar frjálslyndur og
ágætur stjórnari, en á hans dögum var ofstopi Ní
hilista svo mikiil að hanu gat ekki komið fram
öllum þeim umbótum, er hann vildi gera. Hann
ætlaði að gefa Rússum löggjafarþing og gera
Rússaveldi þingbundið keisaraveldi, og hafðisam-
ið boðskap um það til þegna sinna, en átti að eins
eftir að rita nafn sitt undir þanu boðskap, og skjal-
ið lá ú skrifborði hans fullgert að öðru leyti dag
inn sem Níhilistinn drap hann með sprengikúlu í
Pétursborg. Þannig varð þetta gjörræði Níhilista
til þess, að Riissar voru sviftir hiuni mikilvægttstu
stjórnarbót er þeim hefir nokkru sinni boðist, því
Alexauder III., er tók við stjórn eftir föður sinn,
var bæði tort.ryggur og harðlyudur að eðlisfari og
hin sorglegu afdrif föðursins höfðu svo iil áhrif á
hann, að hann reyndi fremur að þröngva rétti
þegua sinna en auka frelsi þeirra, og hann lét
mentamáiaráðgjafa sinn gefa þeim þann boðskap,
að bændabörn mættu ekki ganga á skóla, og börn
þcirra foreldra, er ekki guldu tiltekna skattupp-
hæð og höfðu ekki nógu miklar árlegar inntektir,
máttu ekki njóta skólamentunar. Þetta gerði
haim til þess að stemma stigu fyrir Níhilismug,
því hann þóttist sjá, að verstu Níhilistarnir væru
mentaðir menn af bændaættum.
En Nikulés keisari hefir breytt ölln þessu.
Hann hefir látið reisa alþýðuskóla víða á Rúss-
landi, og ver til þess 12 ti 15 miljónum dollara ár-
lega; þar fá bændabörn fría kenzln. Hann liefir
komið 4 góðu réttarfari í flestnm héruðum, svo
bændur og fátækiingar fá mál sín dæmd réttvís-
lega, þar sem landstjórarog klerkar réðu áður öll-
um dómum, og enginn alþýðumaður var óhultur
uin líf og eignií. Hið síðasta verk keisaraus er
trúfrelsis-boðskapurinn, sem áður var getið, og
mesta þýðingu hefir fyrir Gyðinga á Rússlandi,
sem áður haía verið réttlausir þar í landi sökum
trúar siniiar.
F æðir\gÐk.rskýrslur,
Það hefir vakið athygli manna hér Bindarib -
unum síðustu árin, að fjölskyldur hérlendra manna
eru alt af að minka. Elest amerísk hjón af göml-
am hérlendum ættum eiga fá börn og mörg eru
barnlaus, en þau, sem hafa fiutt hingað til landsr
eða eru af útleudum ættum, eiga flest mörg börn,
og liafa stórar fjölskyldur. Slðasta sambandsþing
tók mál þetta til umræðu og samdi áskorun til.
ailra ríkja- og borga-stjórna í Kandaríkjunum þess
efnis, að þær skyldu framvegis safna nékvæmum
skýrslum um manndauða og fæðingar, hver í síttu
umdæini, þvi áður hafa slíkar skýrslur verið mjög
ónákvæmarliér í landi og miklu ófullkomnari en í
Evrópu, og þykir heppilegast að hafa til þess
sömu aðferð, sem Frakkar ogÞjóðverjar nú hafa,
því hjá þeim eru skýrslur um þetta nákvæmaátar.
Þetta er mjög mikilsvarðandi mál. Ef ameríska
þjóðin er srnám saman að deyja út og útlendum
þjóðum að fjölga i landinu, þá má nærri geta, að
henni sé áhugamál að komast að því, liverjar or-
sakirféu til þess og reisa skorður við þeim ef unt
er. Þess vegna er fyrst og fremst að komast að
því með vissu livort hér sé nokkuð að óttast, og
því næst er að reyna að afstýra vandræðuuilm, ef
þau eru í raun og veru eins ægileg og grunur leik-
ur á.
ftll sú upplýsing, sem síðustuminntals skýrsl-
ur gefa um þetta efni, er þar nefnd l,eðlileg fólks-
fjölgun” (The natural increase), sem sýnir íbúatölu
landsins að frádregnum öllum innfiytjendum og
þeim, er dáið hafa liiu BÍðustu tíu árin.
íbúatala Bandaríkjanna árið 1890 var 62,847,-
714 og eðlileg fólksfjölgun um nægtu tíu ár (1890-
1900) var 12,315,361. Á því tímabili fæddust árlega
17.7 fleiri en dóuaf Iiverjum 1000. Árið 1900 dóti
16.5 af hverjum 1000, en 1890 rúml. 18 af hverjuin
1000; eftir þvi liafa að jneðaltali fæðst 35.1 af
hverjum 1000 þessi tíu á. Ef Evrópu þjóðir eru
teknar til sainanburðar þá er eftir þessum reiku-
ingi auðsætt, að fleiri börn fæðast tiltölulega í
Bandaríkjunum árlega en í nokkrulandi í Evrópu,
að undanteknu Ungverjalandi; þar fæðast 40.5 af
hrerjum 1000; Austurríki 37.2; Þýzkaland 37.2 og
ítaliu 85.5. Á Englandi fæðast 30.1 af hverjum
1000 og á Frakklandi að eins 22.2
En munurinn er mjög mikill ef borin eru sam-
an ýms ríki hér í landi. í Nýja England* ríkjun-
um er fjölgunin langminst, að eins tæplega fjögur
börn fæðast þar árlega af liverjum 1000 íbúum, og
þar eru elztu ætlir Bandamanna. I Connecticut
(einu Nýja Euglands ríkinu) er fjölgunin að eins
1.8 af 1000 og þar er hún minst í Baudaríkjunum;
en S Utah er liún mest; þar fæðast rúml. 63 hörn
árlega af hverjum 1000. Til samanburðar setjurn.