Voröld - 22.03.1921, Side 1

IV. ÁRGANGUR
WIjNNIPEG, MANITOBA 22. MARZ, 1921.
BLAÐ BÆNDA OG VERKAMANNA
Nr. 4.
Jámbrautum stjórnarinnar ei
sagt ítð verði á komandi ári að
leggja um 140 miljónir dala til þess
að þær beri sig. petta mun flest-
um þykja mikið. En Crerar foringi
bændaflokksins á sambandsþinginu,
biður menn að muna það, að það fé
sem um er beðið fari ekki úr hönd *
um þjóðarinnar, heldur þvert á
móti til þess að auka þjóðeignina.
Ef brautirnar hefðu verið í höndum
einstakra manna, segir hann að um
miktu meira hefði ef til vill verið
beðið. Og hann er með þvi
að þjóðin kaupi jámbrautir C. P. R.
félagsins. Segir að svo mikill
óþarfa kostnaður sé lagður á íbúa
landsins með rekstri þeirra eins og
hann sé nú, og að hver hagsýn
stjóm geti fært kostnaðin niður I
það óendanlega, en til þess þyrftu
aHar járnbrautir landsins að vera i
taennar höndum. Hann bendir á,
að þær hefðu ekkl verið 2. og 3.
lagðar hver fram með annari á
löngum svæðum ef þær ’hefðu ver-
ið þjóðareign, og á margt fleira sem
beri vott um kæruleysislega eyðslu.
Að stjómin geti ekki látið þær
borga sig, telur hann enga sönnun á
móti þjóðeign, þvi Ottawa stjórnin
sé nú einusinni orðin þekt að því,
að leggja sig ekki í lima fyrir' þá
stefnu, og eftir sé að ransaka með-
ferð hennar á málum stjómar-
brautana.
Eins og getið var um 1 slðasta
blaði lagði her Prakka og Breta af
■tað til pýzkalands. Spáðu margir
að annað stríð væri nú að dynja á
milli þjóðverja og þeirra. Enn sem
komið er. er það þó ekki sjáanlegt
því pýzkaland tekur hvergi á móti.
Hvort sambandsþjóðimar taka hlut
af pýzkalandi upp í þessar stríðs
skaðabætur, sem það hefir á móti
að borga, er ekkert enn sagt um, en
getið er þess til, að það muni út-
koman verða á þessu. Pó gengið
•é Út frá þvl að stríðsskaðabætum-
ar séu réttmætar, er ekki hægt að
neita hinu, að sambandsþjóðimar
hafi ekki farið gætilega að með því
að senda her þannig út af örkinni.
Einsog öllum er ljóst, er harðsnúinn
samelgnarmanna ‘Communista
ílokkur á þýzkalandi, sem líkleg-
ur værl tll að koma af stað innan-
lands uppreist þar, steypa stjóm-
inni þýzku frá völdum,, og efna til
samtaka við sameignasinna f Aust-
urrlkl, Itallu, Frakklandi og víðar
til þess að koma á fót I þessum
löndum stjórnskipun sVipaðri og
þeirri sem er á Rússlandl; mundu
þelr verða studdir af Rússum tíl
þessa. Og þar sem á Bretlandi
sjálfu er mikið af vinnulausum lýð,
•em ekki myndi verða forðað frá
áhrifum af þessu, er ómögulegt að
segja annaðen að sambandsþjóð-
imar með þessari herför sinni hafi
ekki farið gætilega I sakirnar. í
einstökum brezkum bandarískum
og canadiskum blöðum er mjög
skýrt bent á .þetta. Og að þau hafi
eitthvað fyrir sér, sézt ef til vill
hvergi grednilegar en á því, að
Bandaríkjaherinn, sem á þýzka-
landi var, hefir Dsnatrí verið kall-
aður heim til þess að Bandaríkin
vasru ekki flækt inn í annað stríð
yfir I Evrópu. pau hafa eflaust
litið svo á, að sú gætl afleiðingin
orðið ef skaðabótamálið yrði ekki
skoðað með stillingu og hæfilegri
lempni. En vonandi er samt, þar
sem þjóðverjar hafa ekki risið upp
á móti þessu áhlaupi, að það detti
niður aftur.
Theodore, sonur Roosvelts for-
seta hefir verið skipaður aðstoð-
arritari I sjóher Bandaríkjanna; en
það er sama staðan og faðir hans
hafði einusinni, og þar sem hann
ávann eér fyrst frægð.
Inni I Kirjálabotni er víggirt borg
er ‘Krónstaður’ heitir; hún er eigi
allangt frá Pétursborg. par hefir
nýlega komið fram uppreistar
flokkur, sem blöðin hér hafa á hver-
jum degi, I 2. vikur lýst svo öfl-
Ugum, að hann mundi innan skams
geta komið af stað stjómarbyltingu
á Rússlandi. Svo bættu þau við
það, að eins væri' ástandið að verða
í Moskva. Alt bæri með sér, að
stjórnin væri að kveðja. Pyrir
þessari uppreist var Alaxander
Kemensky talinn. En eins og kunn-
ugt er, hefir hann verið á þingum
og undii handarjaðri sam-
bandssþjóðanna vestlægu, síðan
að hann fór ófarimar fyrir Lenin
og Trotsky. Enda þykir nú sann-
frétt, að þessi fyrir hugaða upp-
reist sem ekki varð annað en Htils-
háttar verkfall og stjórnin þurfti
varla að koma til sögu með að
bæla niður, hafi verið vakin upp af
Kerensky og hans félögum frá Pól-
landi og viðar, en ekki af rúsnesku
þjóðinni, eins og blöðin héldu fram.
Að heyra blöðin nú éta ofaní sig alt
tilhæfulausa fjasið sem þau hafa
flutt um þetta, trúum vér ekki öðm
en einhverjum þyki broslegt.
pess hefir verið getið I blöðunum
áður, að pýzkalandskeisari væri að
semja æfisögu sína. Pótt bókin sé
ekki komin út, hefir nokkuð af efni
hennar verið birt. 1 henni kvað til
dæmis standa: “Að Keisarinn hafi
1905. reynt til að stofna þjóðasam-
band (League of Nations) til að
tryggja frið; að Rússar hafi viljað
að málið um Serblu morðið væri
lagt fyrir friðarþingið I Haag, til
þess að geta því betur búið sig und-
ir strlð;að enskir bankar hafi byrj-
að stríðið 1914, með þvl að leggja
fyrir hjá sér alt gull sem þeir náðu
sex ménuðum áður en það hófst
og mörg atvik önnur sem sannt eiga
að hann hafi verið friðarpostulinn,
en alla aðra hafi vantað strlð.
Heimurinn er að vlsu gleyminn
enda heldur keisarinn sæli það.
Niðursuðuhús sem byrjaði 1
Banaríkjunum fyrir stuttum tima
með $3,000,000 höfuðstól, hefir á-
vaxtað hann svo að nú er hann 40,
000,000. Hlutirnir hafá vaxið um 1233
pr. c. eða sá sem lagði 100 dali í
félagið til að koma því á fót á nú
1233. dali I þvl. Og auðvitað em
þesar 37. miljónir sem félagið hefur
grætt, hreinn ágóði að rentum og
öllum kostnaði frádregnum. Eitt
dæmi af mörgum, sem sannar að til
þess að verða rikui sé engin
önnur leið en að vinna eins og þræll
og spara!.
Bretar Hafa samþykt, að afnema
verzlunarbannið við Rússa, og ætla
nú að byrja viðskifti við þá, sem
við hverja aðra vina þjóð sína.
það er þö ekki að komast I ‘móð’
að vera bolsheviki?.
Hertoginn og hertogaírúin af Dev-
onsire, koma til Winnipeg 30. marz
n. k. og standa við einn dag.
Ein ástæðan fyrir fréttunum sem
svo iðulega koma frá Rússlandi
bæði um að Lenin sé myrtur eða
liggi hættulega veikur, eða hafi
flúið landið eða þá um uppþot og
ærsli gegn Soviet-stjórainni, er nú
uppgötvuð. Enhvers staðar nálægt
vestur landamærum Rússlands, er
leyni prentfélag, sem Póllendingar
og Prakkar og aðrir óvinir Rússa
eiga, sem hefir það fyrir höndum
að prenta falska útgáfu af blaðinu
‘Pravada’ sem gefið er Út I Mos-
kva og er málgagn Soviet-stjómar-
innar. Préttir eftir þessu falska
blaði em svo breiddar út af frétta-
sambandinu. pað þarf einhvers við
til þess að hatrið til Rússlands sofni
ekki útaf.
Eigi alls fyrir löngu kom það upp
úr kafinu, að Wilson fyrv. forseti
hafi skrifað fúsnesku þjóðinni bréf
eða ávarp leynilega, og hvatt hana
til að kasta af sér sovietstjórnar-
okinu, en koma á hjá sér samskonar
stjórn og er I Bandaríkjunum, Lof-
ar hann að Bandaríkinn skuli skifta
við Rússland og sjá því fyrir vörum
ef það gangi að þessu. Hefir
þetta eflaust átt að bæta upp fyrir
afsláttin á hinum 14 boðorðum og
koma Rússum I þjóðasambandið.
En Rússastjóm vakti, og ávarpið
hafði ekki mikið tækifæri til að
gróðursetjast.
Eitt með fleiru á stefnuskrá þjóð-
asambandissins er vemdun eða eft-
irlit með rétti verkamannafélaga,
Sbr. 13. gr. laga þess. Um þær
mundir er þing sambandssins stóð
yfir siðastl. jan. í Genf, var verk-
fallmikið og alvarlegt á Spáni.sem
þingið var beðið að láta sig skifta
og jafna sakir ef hægt væri. pingið
neitaði að eiga nokkum hlut við
það; ástæðan sögð fyrir því er sú
að það vildi ekki styggja auðvaldið
á Spáni.
Á Englandi eru um 2 .miljónir
manna atvinnulausir.
Lögregla Norð-vestur landsins
(R. C. M. P.) kvað hafa farið suður
til borgar einnar INew York til að
vera á móti verkamönnum I verk-
fallt er þar hófst nýlega. pað eru
engin smávægis trygðabönd, sem
tengja auðvald og auðvaldsstjómir
víðsvegar út um heim, saman.
Á Frakklandi hefir vel verið
gengið fram I þvl síðastliðna tvo
eða þrjá mánuði að setja Jafnaðar-
menn 1 fangelsi. Otto Ker og fleiri
ágætis menn fólksins hafa verið
hneftir I varðhald. Við hverja
kosninguna sem fram hefir farið
á þesum tíma hafa þó jafnaðar-
menn unnið meiri og meiri sigra.
Auðkýfingar og kaupsýslumenn I
Montreal hafa reynt til með sam-
tökum að koma I veg fyrir að
bænda blaðið ‘Grain Growers Guide
sem gefið er út I Winnipeg fengi
nokkrar auglýsingar. Næsta lítil er
náhrafns miskunin, segir máltækið.
Um 7. marz var farið að plægja I
grend við Radville, Sask.,
Á fundi sem bændur og verka-
menn I Ontario héldu nýlega, komu
þeir sér saman um það, að vinna I
sameiningu við næstu sam-
bandskosningar, þannig, að út-
nefna báðir sama manninn, en
ekki sinn flokkurinn hvorn; það ber
ekki á öðm en að verkamaðurinn I
borginni og verkamaðurinn úti á
bújörðinni eigi þar sameiginleg
mál að vinna að.
Til sjóhersins veittu Bretar 10.
miljónir sterling punda minna árið
sem leið, en árið þar áður; þá nam
veitingin 84. miljónum sterling
punda.
1 Danmörku eru vörur nú fluttar
inn 1 svo stómm stíl, að útflutta
varan kemst I engan samjöfnuð við
það. Afleiðingin er sú að vinnu-
leysi er að verða mjög alvarlegt
þar.
1 annað blað, þriðja árgangs
blaðsins ‘Det Nye Nord, skrifar
Sigfús Blöndal góða grein um Is-
land, Islenzkar mentir á seinni ár-
um og þýðingu þeirra fyrir önnur
lönd —norðurlönd sérstaklega.
Ibúarnir I Vilna I Litá-fylki (Lit-
huania) á Vestur Rússlandi eiga
innan skams að greiða atkvæði um
það , hvort sú borg skuli lögð und-
ir Pólland eða Litá-fylki. I sam-
bandi við þá atkvæðagreiðslu, sendi
þjóðasambandið her út af örkinni til
að vera viðstaddan; voru það
spánskir, brezkir, frakkneskir og
belgiskir herflokkar. En Rússland
bannaði her þessum landgöngu, og
lagði svo fyrir að för hans yrði heft
I Sviss, Austurríki, Rúmanlu og
Cheko- Slovakíu; varð herinn þá
heim að snúa við svo búið. Kváðu
Rússar þjóðasambandið gera þetta
af hlutdrægni, en ekki öðm.
B I T A R.
Sagt er að verið sé ag leggja nið-
Unítarafélagið eftir 30 ára tilvem.
Sir James Aikins er að reyna að
bjarga Norrisklíkunni upp úr keld-
unni; hann reyndi að draga Roblin
Blað verkamanna og bænda ‘Th«
Indipendent’ flytur skop-
mynd I vikunni sem leið. pað sýn-
ir tvo menn hraustlega og krafta-
mikla. peir hálf liggja niður hvor
við annars hlið, en að baki þeirra
hvílir skrimsli I mannslíki og heldur
sinni krumlunni um háls hvors
mans svo liggur við sjálft að þeil
kirkist af iheljartökum þessa mans-
skrimslis, en það sészt þó að þeir
hafi ákveðið að sameina hug sinn og
krafta riðjast áfram og kasta
skrimsiinu af bakj sér. Mennirnir
tákna verkamannin og bóndan
—verakamanninn I bænum og verk-
amanninn I sveitinni. Skrimslið í
mannsmynd táknar auðvald og
stjómarvöld. Kenning myndar-
innar er sú að þrælatök og niðings-
verk —kverkatök auðvaldssins—
verði um siðir til þes3 að sameina
bændur og verkamenn. peir eiga
hvorirtveggja sama óvin; áuðvaldið
níðist jafnt á báðum; stjórnvöldin .
hlífa hvomgum vegna þess að þau
eru þjónn —þræll— auðvaldsins.
Voröld flytur þessa mynd I dag
og biður lesendur sina að veita hennt
athygli og hugsa vel um þær kenn-
ingar sem hún flytur.
klíkuna saalu upp úr feninu 1915.
ætli þessi tilraun fari ekki eins?.
"Ef allir menn breyttu eins og
þeim sjálfum fynst rétt, þá kæm-
ust öll félagsskipun á ringulreið og
öll stjórn væri ómöguleg” —Fre»
Press 16. marz, 1921. Eftir þvi
dæma byggist félagsskipun og
stjóm á þvl að menn breyti rangt.
“Flokkasklfting með meirihluta
flokks stjóm og minni hluta flokks
á móti hefir æfinlega verið og verð-
ur ávalt eina heilbrigða og mögu-
lega stjórnarfyrirkomulagið peiF
sem ekki sjá þetta eru blindir,”
Free Pres 1915.
‘‘Flokkaskifting með gamla fyrir-
komulaginu hefir æfinlega veriij
eitur I líkama þjóðanna; hver sem
ekki skilur það, ber ekkert skyn ð
opinber mál.’’ Free Press 1910.
Sir James Aikins og Norris fóm
með þingmennina út til Brandon til
þess að reyná að fá hjá þeim stuð-
ning fyrir stjórnina.—Hafa liglega
búist við að hægra væri að telja
þeim hughvarf ef þeir væm I nánd
við stofnuna þar.
iW