Þjóðstefna - 22.03.1917, Síða 2

þJÓÐSTEPNA
svona stutt heimfararleyfi til þess
að taka þátt í gleði Wínarborgar,
enda þótt hið opinbera tileini sé
jafn sorglegt og jarðarför keis-
arans.
þegar líkfylgdin leggur inn á
Nener Morkt, standa hinir svip-
* hörðu undirliðsforingjar eins og
járngrindur innan um þjóðhöfð-
ingjana og hin fáu hundruð manna,
sem sérstaklega hefir verið boðið,
og sem því er raðað við inngang
hins síðasta hvílustaðar Franz
Jósephs. Steinandlit undirliðs-
foringjanna breyta ekki úiliti við
hið íburðarmikla skraut, sem ber
fyrir augu þeirra.
það er eins og tilfinningar þeirra
komist fyrst í hreyfingu, þegar
Karl Keisari og keisarinnan Zita
koma fram á eftir kistu keisarans
með hinn litla, fjögra ára gamla
ríkiserfingja á milli sín.
Karl keisari, sem er að útliti
eins og djarflegur og hugrakkur
liðsforingi og í gráum foringja-
búningi, horfist festulega í augu
við hina hraustu undirliðsforingja
sína um ielð og hann fer hægt
fram hjá þeim. En keisarainnan
titrar af tilfinningu eða ef til vill
— hver veit — er hún gagntek-
in af endurminningum um raunir
þær, sem voru merkisteinarnir á
hinni löngu lífsleið nýlátna keis-
arans, og af áhyggjum yflr fram-
tíð manns síns, hennar sjálfrar og
litla drengsins hennar.
Drengurinn gengur aftur á móti
glaður og áhyggjulaus milli for-
eldranna, svo sem væri hann á
sunnudagsgöngu. Hann er í fín-
gerðum hvítum silkiklæðum, í
hvítum skinnstígvélum og með
svartan linda um sig miðjan.
Hann hefur húfuna í hendinni
eins og faðir hans, og hinir ljósu
lokkar hans leika frjálslega fyrir
vindinum. Hann litast um í all-
ar áttir, án þess að hann virðist
hafa minnstu hugmynd um hátíð-
leik þeirrar stundar, sem nú er
að líða, og hann lítur upp til
föður síns og fylgir augum hans
til hinna sviphörðu undirliðsfor-
ingja. því næst hneigir hann sig
ósjálfrátt fyrir þeim og heldur á-
fram að hneygja sig þangað til
hann er kominn fram hjá þeim
síðasta í röðinni.
þessi glókollur vinnur algerð-
an sigur á risunum úr Vallakíinu
og hinum útvöldu þrekmennum
höfuðhersins. Koma hans hafði
ekki verið tilkynnt opinberlega,
og hann heyrir ekki eiginlega
hátíðinni til. það er blátt áfram
ástúð föðursins, sem hefur leitt
litla drenginn sinn með sér á
þessu hátíðlega augnabliki. Og
áhrifin eru óviðráðanleg. þau
tár, sem áhorfendurnir ekki gátu
fellt yfir hinum nýlátna keisara,
þau streyma nú í lækjum við
það að sjá hinn sakleysislega litla
dreng mitt innan um öll þessi
stórmenni og hina stórkostlegu
viðhöfn. Æðisgenginni samúðar-
öldu slær í fangið á keisarafjöl-
skyldunni. Og það er ekkert
annað en alvara þessarar stundar,
sem kæfir fagnaðaróp borgaranna
og hermannanna. Konurnar
brosa gegnum tárin við litla rík-
iserfingjanum, og geta ekki látið
hjá líða að gefa merki með knippl-
ingavasaklútunum sínum. Og
það fer titringur um munnvikin
á hinum hraustu hermönnum af
tilfinningum fyrir keisaranum og
föðurlandinu og fyrir hinum litla
ríkiserfingja!
það er í fyrsta sinn, sem hinn
litli ríkiserfingi hefur komið fram
fyrir þjóðina. En frá þessari
stund, er hann ástsælasta persón-
an í Austurríki. Hinn nýdáni
keisari er gleymdur um leið og
kista hans hvcrfur inn í hið
reykelsisfyllta ljóshaf Kapuciner-
kirkjunnar, meðan lífvarðarridd-
ararnir þeyta hersönginn á silfur-
lúðra sína í langdregnum sorgar-
tónum.
En litli ríkiserfinginn lifir í allra
hugsun. Ungu liðsforingjaefnin,
sem standa næst kirkjunni, eru
sjálfir enn þá börn. þeir hafa
einmitt nýlokið námi sínu og
hafa í námslokin hlotið þenna sér-
staka heiður að fá að hafa þenna
atburð með sér þegar þeir á
morgun leggja af stað til vígstöðv-
anna. Hjá þeim verður náttúran
náminu ríkari, og þeir hneigja
sig brosandi fyrir ríkiserfingjan-
um, meðan hann verður að taka
hátt litlu fótunum til þess að
komast upp hinar gömlu, æru-
verðu steintröppur Kapuciner-
kirkjunnar.
Daginn eftir er litli ríkiserfing-
inn á hvers manns vörum, og
litla myndin af honum í öllum
bókaverzluna-gluggum. Konan,
sem verzlar með pappírinn hneig-
ir sig full af trúnaðartrausti og
segir: „Hann verður góður!“ —
Hann er alveg útseldur í dag,og
menn hafa tugum saman pantað
hann. Og þar að auki hefur
hann sjálfur hneigt sig fyrir syni
mínum!“
Frh.
Síðustu fréttir.
Stjórnírbylting í Rússlandi. Keis
arinn tekinn til fanga. AUt á valdi
byltingarmanna. Michael stórfursta
veittur erfðaréttur til keisaratignar.
Eftir því sem símskeyti hafa skýrt
frá, hófst stjórnarbyltingin þannig,
að keisarinn ætlaði að rjúfa þingið
en það neitaði að hlýða. Kaus
það svo nefnd manna, sem gekkst
fyrir byltingunni. Setulið höfuð-
borgarinnar, að tölu þrjátíuþúsund,
gekk undireins í lið meö byltingar-
mönnum, og aö þremur dögum
Iiðuum, var höfuðborgin öll á valdi
þeirra. Keisarinn afsalaðl sér völd-
unum og varð fangi þingsins. Þá
voru ennfremur allir ráþherrarnir
settir í varðhald.
Þingnefndin skipaði nýja bráða-
birgðarstjórn, og Radzianko, sem
hefur verið forseti þingsius að und-
anförnu varð formaður hennar.
Voru í hana valdir menn úr öllum
flokkum, nema afturhaldsflokknum,
sem stjórnin, sem nú er oltin úr
sessi, hefur stuðst við. Sagt er, að
í stjórninni séu bæði aöalsmenn og
verka menn. Sagt var fyrst, að
elsti sonur keisarans ætti að taka
við völdunum, en úr því hefur þó
ekki orðið, því að Michael stór-
fursti, bróðír keisarans, hefur verið
valinn ríkisstjóri til bráðabirgöa.
Fyrstu fréttirnar sögðu, að barist
væri á strætunum í Petrograd, og
tveir af ráðherrunum hefðu verið
drepnir. En í Moskva var sagt al-
mennt verkfall. Örsök byltingar-
innar var sögð matvælaskortur.
f opinberum tilkynningum ensku
stjórnarinnar, er sagt svo frá, að
Rússakeisari hafi sent út opinbera
tilkynningu og neiti að afsala sér
ríkisstjórn í hendur sonar síns. í
þeirri tilkynningu kvað vera komist
þannig að orði: »Vegna þess að
eg vil ekki skiljast við minn elsk-
aða son, þá legg eg hérmeð fíkis-
stjórnina í hendur bróður míns
Michael stórfursta, til þess að hann
ríki í fullu samræmi við þjóðar-
viljann.« Tilkynning þessi var
undirskrifuð 15. marz s. I.
Michael stórfursti hefir gefið út
opinbera tilkynningu og samþykkt
að taka við rikisstjórn um hríð,
þangáð til rússneska þjóðin hefur
ákveðiö, hvaða stjórnarfyrirkomulag
hún vill hafa. Hann vill taka að
sér ríkisstjórn, ef þingiö beiðist
þess. Eftir því sem tilkynningar
ensku stjórnarinnar segja, er góð
regla í Petrograd. og mun setulið
borgarinnar stuðla að þvi.
Aöalatriðin í tilkynningu þeirri,
sem bráðabirgðastjórnin hefur gefið
út eru þessi: að pólitískir fangar
skuli öðlast frelsi, aö málfrelsi,
prentfrelsi og athafnafrelsi skuli leyft,
að komið sé á þingræði, sem bygg-
ist á almennu kosningafrelsi og að
í stað hins gamla lögregluliðs, komi
borgaralið með ábyrgð gagnvart
þinginu.
Nikulási stórfursta hefur verið
falin yfirstjórn alls Rússahers. Hann
hefur samþykkt stjórnarbreytinguna
fyrir hönd alls landhersins, en Cyril
stórfursti fyrir hönd flotans. Keren-
sky dómsmálaráðherra hefur lýst
því yfir, að hinir eldri yfitráðherrar
og ráöherrar, verði að bera lagaá-
byrgð á þeim afbrotum, sem þeir
hafi framið gagnvart þjóðinni, en
hin nýja stjórn muni ekki dæma
neina þeirra rannsóknarlaust. Fram
að þessum tíma, hafa engir verið
teknir af lífi rannsóknarlaust, og
allir þeir, sem handteknír hafa verið,
sitja aðeins í gæzluvarðhaldi.
Síðari fregnir herma, að þingið
hafi neytt Nikulás keisara til að
afsala sér völdum, og að Micael
stórfursta sé veittur erfðaréttur til
keisaradóms í Rússlandi. Nýja
stjórnin æili að koma á almennum
kosningarrétti og fleiri frjálslyndum
umbótum, Og að fyrsti liðurinn í
stefnuskrá hennar sé, að barist
skuli til sigurs. Þetta eru stórtíð-
indi sem hér er sagt frá. En hver
áhrif stjórnarbylting þessi kann að
hafa á óíriðinn og úrslit hans, er
ekki unt að segja.
Sagt er að orustur séu háðar á
vesturvígstöðvunum og Englend-
ingar og Frakkar sæki fram bjá
Somme. Stjórnarskifti eru að verða
í Frakklandi, og eftir því sem Vísi
segist frá í dag, hefir Briand, for-
sætisráðherra Frakka, sagt af sér.
Þar er einnig sagt frá því að land-
stjórinn í Finnlandi hafi verið fang-
elsaður, og stendur það vitanlega í
sambandi við stjórnarbyltinguna í
Rússlandi.
Bernstorff greifi, sem áður var
sendiherra Þjóðverja í Washington,
er nýkominn heim.
Kínastjórn hefir sagt stjórnmála-
sambandi slitið við Þýzkaland og
jafnframt lagt haid á þýzk skip, er
þar liggja í höfnum.
Cora, sem er kolaskip Kveld-
úlfs, er nú affermt og leggur á
stað til útlanda innan skamms. —
Fer norður um land.
Activ og Are eru komnir út.
Are fór með fisk og lýsi, en Activ
með fisk.
Expetit hefir verið skotið í kaf
á leið til Húll með síld.
Eegnkápur
fyrir karla og konur
Sturla Jónsson
Guitar
til sölu í Vonarstræti 2.
Abyrgðarmaður:
Páll Jónsson, yFirdómslögm.
Prentsmiðja Þ. Þ. Clementz.

8
*
eftir skipunum óvinveittra dyravarða, sem gyðíngarnír
sjálfir urðu að borga fyrir harðstjóravaldið, sem þeir
höfðu yfir þeim. •
Húsið var blátt áfram og viðhafnarlaust, en málað
með nokkuð sterkum litum, og það var bæði sölubúð,
umsýsluhýbýli, skrifstofa, gripasafn og íbúðarhús. Hér
höfðu forfeður Klosstocks stofnað hina litlu eign, sem
hinn núlifandi ættingi þeírra hafði aukið og margfaldað.
það var á ferðalagi í skattlandinu Vilnavitch, sem
Klosstock hafði fengið hinn unga ágæta meistara til
þess að taka við æðstaprestsembættinu í Czarbvna,
sem þá var iaust. En hinn ríki gyðingur hafði ekki
undireins gefið honum dóttur sína, sem hann þó hefði
getað gert, en því hafði hann lofað honum, að ef Onnu
geðjaðist Ið honum, þá skyldi trúlofun þeirra verða
gerð opinber svo fljótt sem unt væri. Anna hafði
þegar fengið miklu betra uppeldi heldur en Gyðingar,
úr þeim flokki, sem faðir hennar var í, voru vanir að
veita dætrum sínum. Hún gat talað þýzku, kunni tals-
vert í frakkneskri tungu, mátti heita lærð í biblíuleg-
um fræðum og var náttúruð fyrir söng eins og þjóð-
flokki hennar var meðskapað. Rödd hennar, sem gígu-
tónarnir fylgdu, hljómaði jafnan á hátíðisdögum Gyð-
inganna. Að velgerðasemi hennar kvað svo mikið, að
jafnvel hinir bezt kristnu menn, mundu hafa dáðst að
henni.
Marcus Losinski, sem átti að vera prestur og
kennari Gyðinganna í Czarovna, virtist henni sem
sendiboði ljóssins úr öðrum heimi. Hann vissi meira
en við hefði mátt búast eftir aldri hans. Hann hafði
9
ferðasí um alla austurálfu, og meira að segja dvalið í
Jerúsalem, Hann gat lýst fyrir henni furðuverkum
hinna stóru höfuðborga. Hann hafði jafnvel Verið
sendiherra bæði í Paris og London, og þó var hann
aðeins tíu eða fimmtán árum eldri en hún.
Engin drottning gat Verið elskuð eða virt meira
en Losinski elskaði og virti Önnu, drottningu gyðinga-
hverfisins.
„Hjá kristnum mönnum er það talin synd,“ sagði
hann einn dag við hana, Bað elska nokkra konu meira
en þann mann, sem þeir hafa gert að guði sínum. Eg
er glaður yfir því að vera Gyðingur, Anna, ef ekki
vegna annars, þá vegna þess, að engin guðs eða manna
lög leggja nein höft á ást mína til þín.“
sHeldurðu ekki,“ svaraði hún, „að það sé eins
létt að fylgja guðs lögum eins og það er erfitt að
fylgja lögum mannanna."
„Jú, Anna, það held eg áreiðanlega. Trúin er
hvorki fólgin í lögum eða lærdómi, heldur aðeins í
hreinu og heilögu líferni.“
„Og þó, elskan mín,“ sagði Anna, „er eg stund-
um hrædd um, að þú getir ekki þrifist hér í Czarovna
og farir að þrá víðáttumeira starfsvæði."
„Nei, Anna, mér er nóg að vera þar sem þú ert,
hvernig svo sem verkahring mínum er háttað. En eg
er opt að hugsa um, hvort ekki væri hyggilegra að
yfirgefa þetta efans og angistarinnarland, og fara langt
burtu, þar sem þjóð vor ekki er stöðugt innan tak-
marka harðstjórnarinnar og kúgunarinnar heldur
örugg fyrir ofsóknum og svívirðingum.“
10
„Æ, þú öfundar Andrea Ferrari,“ hrópaði Anna,
„þú vildir gjarnan eins og hann ferðast út í heiminn,
sjá allskonar þjóðir og dást að furðuverkum fram-
andi landa.“
„Nei, eg hefi þegar séð svo mikið af hinum víð-
áttumikla heimi, Anna. Eina óskin min er, að framtíð
þín geti orðið eins hamingjusöm, eins og líf þitt
hingað til hefir verið, að hvorki þú eða faðir þinn
þurfi nokkru sinni að verða fórn fyrir eina eður aðra
skyndilega breytingu á stefnu stjórnarinnar. Að því
er mig sjálfan snertir, þá er líf mitt einkis virði fyrir
mig, ef það ekki getur verið þér til góðs. Píslarvætti
fyrir þínar sakir mundi vera hamingja fyrir mig.“
„þú ert sorgbitinn?“ sagði Anna fljótlega. „Tal-
aðu ekki um píslarvætti, það kemur hjarta mínu til að
hætta að slá. Hvaða píslarvætti skyldir þú geta orðið
að þola fyrir mínar sakir?“
„þó það kæmi fyrir, þá gerði það ekkert til,“
svaraði Losinski. „En hvernig stendur á því, að við
erum farin að tala um þessi sorglegu efni? Fyrir-
gefðu mér, Anna. Ferra kemur víst bráðum hingað.
Eg hitti hann fyrir stundu síðan hjá rakaranum. Hann
býr sig vandlega, þegar hann ætlar að heimsækja
drottningu gyðingahverfisins.“
„Hann er velkominn“, sagði Anna. „dúfan, sem
snýr aftur til arkarinnar með fréttir frá umheimínum.
Engin ferðasaga er jafnskemtileg sem ferðamennirnir
sjálfir.*
„Fyrir þessi ummæli", sagði rödd í dyrunum,
„flyt eg yður hjartanlegt þakklæti, og eg er, ef yður