Þjóðstefna - 12.04.1917, Side 2

þjÓÐSTEFNA
S k á k þ i n gið 1 9 1 7.
Hér bírtist sktá yti r skákirnar.
Á. P. Albert rn b c Cf 3 X »3 C_ p y N cn £ o- tr o
Ágúst Pálmason 0 0 0 1 72 1 0 0 272
Albert Ingvarsson 1 V. 1 1 72 0 1 0 5
Eggert Guðmundsson 1 7* 1 1 1 1 7* 1 7
Haraldur Sigurðsson 1 0 0 7* 0 72 0 0 2
Jóhann Loftsson 0 0 0 7* 0 0 0 1 17»
Pétur Zophoníasson 7* V. 0 í í 0 1 1 5
Siguröur Jónsson 0 í 0 7* í í 0 72 4
Stefán Ólafsson í 0 Va í í 0 í 7* 5
Þorlákur Ófeigsson í 1 0 i 0 0 72 72 4
Eins og sjá má af henni hfaut Eggert Guðmundsson 1. verðlaun
en þeir Aíbert Ingvarsson, Pétur Zophoníasson og Stetán Ólafsson skiftu
með sér 2—4 verðlaunum, Verðiaun voru, auk bo ðsius, als 62 kr. í
peningum.
Skákþinginu stjórnuðu þeir Björn G. Björnsson og Erlendur Guð-
mundsson.
Skákir þær, er voru telfdar nú, munu vera með þeim beztu er
hér hafa verið telfdar.
Skákþinginu var iokið á laugardagskvöldið var með samsæti í
Taflíétaginu.
hún nýtur ekki lengur við svo á-
gæts löggjafa sem er sira Kristinn,
væri komin að þeirri niðurstöðu
að bannlögin sökum þeirrar sið-
spillingar, sem bannlagabrotin
helðu afstað komið eðaaföðrum
ástæðum væru „þjóðinni alment
stórskaðleg,* hvort mundi síra
Kristinn þá ætlast til að þingið
árœddi ekki að afnema lögin eða
að löggjöfin ,beiti róttækustu
meðulunum?*
Sem vænta mátti, liggur það
opið fyrir síra Kristni, að fyrst
er að finna hvað meininu valdi,
þar sem eitthvað er að, og síðan
að rýma því burtu. Andbanning-
ar hafa fyrir löngu fundið, að það
eru bannlögin sjálf, sem valda
bannlagabrotunum, en síra Kristni
ferst hér sem öðrum bannmönn-
um, han bindur skýlu fyrir augu
sér og fer svo í skoilaleik við
sjálfan sig og þykist vera að leita
að því, sem þessu þjóðarmeini
valdi. Síðan telur hann á fingr-
um sér nokkur atriði, sem ekki
séu meininu valdandi og gæti
hann auðvitað talið og talið, og
látið afkomendur sína halda áfram
að telja fram í 7. lið það, sem
ekki veldur þessu meini án þess
nokkurn tíma „að víkja af götu
sannleikans." En ætli þessi sér-
staka upptalning hans sé nú ekki
einmitt til þess gerð „að svæfa
samvizkuna" af því að hann kitli
sú tilfinning, að einmitt þarna sé
nokkuð það, sem meininu veld-
ur ?
1 skollaleiknum rekur síra
Kristinn tána í þýfu og þykist þá
hafa ,skolla“ höndum tekið. það
sem meininu veldur, segir hann
er „að eigi lítil sveit þeirra manna
sem kallast og eru fyrirmenn
þjóðarinnar" eru ekki bannmenn.
þetta hafði Sigurður Eggerz fund-
ið á þingi 1915 og líklega marg-
ir á undan honum, en öllum þeim
,uppfindingamönnum“ skjátlast
hrapallega, Fyrst á annað borð
ekki má nefna það, sem meininu
veldur og innan handar er að
„rýma burtu* með eða án „rót-
tækra meðala," bannlögin sjálf,
þá er það, sem meininu veldur
það, að atlir, setn i landinu eru
og til þess koma eru ekki
bannmenn. En bannmenn hafa
þrátt fyrir áskoranir mínar og
annara enn þá ekki komið fram
með þau „róttæku meðul,“ sem
kæmu því til leiðar, að svo yrði
og eg verö að gangast við því,
að eg heí gersamlega mist traust
til þeirra riokkurn tima að gera
það.
þtð er þreytandi að sjá þá
menn em annars eru nýtir og
gæur æ oian i æ bjóða steina
fyrir brauð er þeir aia um að
bæta úr þessu böli. Frh.
Nýjársnóttin.
Frá mínum bæjardyrum séð.
það er nú búið að leika Ný-
ársnóttina meira en 50 sinnum
hér í Reykjavík, síðan hún var
endurbætt. Leikur þessi virðist
vera búinn að hasla sér völl á
leiksviði höfuðborgarinnar, og
virðist vera búinn að safna um
sig hundruðum aðdáenda. Manni
finnst einhvern veginn eins og
búið sé að slá voldugri skjald-
borg um þennan álfaleik. Og
við hinír, sem ekki erum neitt á-
takanlega hrifnir af leiknum,
skiljum alls ekki hvað það er,
sem verið er að halda skjaldborg
um. Við skiljum ekki leikhús-
kröfur þeirra manna, sem finna
fullnægju í því að sitja kvöld
eftir kvöld og horfa á Nýársnótt-
ina, þótt margt sé þar fallegt að
sjá. Nýársnóttin er að verða
„þjóðleikur“ vor íslendinga, stóð
í einu dagblaðinu hér á dögun-
um. Svo er nú það. f vissu
falli er hún líka þjóðleikur, enda
hefir víst aldrei verið til annars
ætlast, en að hún væri sýning á
álfaleik þessarar þjóðar á liðnum
öldum og fram á vora daga. En
blaðið átti nú víst við að leikur-
inn væri örðinn vinsæll hér á
landi og óraskanlega kominn í
öndvegi meðal íslenskra sjónleika
á leiksviðinu hér.
Og sé nú þetta rétt, sem ekki
er ólíklegt, eftir aðsókninni að
dæma, þá ætti það ekki að telj-
ast neitt ,,brauðníð“ þó eg fari
nokkrum orðum uin þennan leik-
ritshégóma frá mínum bæjardyr-
um séð.
Eg sé hornaugu aðdáendanna
hvíla á mér fyrir að kalla óska-
barn þeirra hégóma. Slíkt læt
eg mig engu skifta. Að eg hefi
ekki minst á þetta leikrit fyrri,
er aðallega af því að eg vildi
ekki gera leikfélaginu neinn
miska, það félag á allt annað
skilið.
Eg hefi þrisvar horft á Nýárs-
nóttina í hinu endurbætta gervi
hennar, og eg hefi í öll skiftin
farið óánægður heim, og þó hefi
eg gert mér far um að komast
inn að hjarta þess leiks, skilja
leyndardómana.
Eg hefi að vísu verið nokkurn
veginn ánægður með það, sem eg
hefi séð að undanteknum þessum
blessuðum hjónaefnum. þau eru
illa leikin, ótæk á leiksviðinu
eins og þau koma fram í þess-
um leik, þau eru eins og við-
undur innan um allt glingrið, til-
komulaus nreð öllu. Eg er al-
veg steinhissa á því, að höf, sem
óneitanlega er smekkmaður á
glingur, skyldi láta það viðgang-
ast að þessar manneskjur lékju
ein af helstu hlutverkunum í leik-
num. Á leiksviðinu eru þau
beinlínis eins og „álfar út úr hól*
og áhorfendunum til leiðinda.
Mér hefir ekki getað skilist að á
álfa lætin væri bætandi, né held-
ur að höf. leikritsins ætlist til að
þau Jón og Guðrún leiki álfa,
þótt aldrei nema álfablóð sé í
Jóni að nokkru leyti.
Að öðru leyti er leikurinn vel
leikinn og margar sýningarnar
einkar notalegar, enda sáralítill
galdur æfðu fólki að leika flest
hlutverkin.
Eg er yfir höfuð að tala, ekki
óánægður með það, sem eg sá,
og get með góðri samvizku þakk-
að höf. og leikendum margt af
því. — En ekki get eg varist að
geta þess, að svo fallegar sem
margar sýningarnar eru, þá eru
þær þó ekkert á við ljúflinga-
heim hvers miðlungsmanns sem
raunar alls ekki er við að búast.
Nýársnóttin er spegill af álfahug
myndum þjóðarinnar. Og það
þarf verulega listfengan penna og
pentil til að ganga svo vel frá
þessum hugmynda- eftirmyndum
að vér áhorfendur þekkjum í
þéim okkar eigin ljúflingaheima,
Efnið er öllum svo nátengt, þess
vegna er þrautin svo örðug.
það er enginn smágaldur að
semja álfaleik og ganga svo frá
honum á leiksviði að unun sé á
að horfa og hlýða þjóð þar sem
svo að segja hvert mannsbarn er
höfundur ljúflinga hugmynda og
álfahamra.
Væri álfatrúin aldauða úr hug-
um manna og gleymd að mestu
þá væri galdurinn minni, og þá
gæti eg vel skilið að kynslóðin
horfði hugfangin á hugaróra, eða
stælingar á hugarórum, löngu lið-
inna kynslóða eins og þeir eru
á borð bornir í Nýársnóttinni, en
hylli hennar eins og nú er mál-
um komið get eg alls ekki skilið.
Nú, en hvað sem því líður nú
öllu saman, þá hefir það tekist
vel eftir atvikum, að gera hana
fallega á leiksviði. — En þar með
er líka ágæti þessa sjónleiks upp
talið. Hann er „aðeins fyrir aug-
að,“ segja hundruð manna, og
það endurtek eg hér.
það er vitanlega lífsnauðsyn,
að leikir fari vel á leiksviði, en
það er ekki nema helmingur
þess hlutverks sem þeim ber að
inna, önnur höndin, vinstri hönd-
in og þó tæplega það. það verð-
ur, þó að minsta kosti, að vera
einhver kjarni í leikritinu, eitt-
hvað sem hægt er að segja um,
að farí svona eða svona. Mér
getur ekki skilist, hvernig hægt
er að láta það sem ekkert er
fara vel eða illa fram.
Vér sækjum sem sé ekki leik-
hús eingöngu til þess að sjá,
vér komum þangað fult eins mik-
ið til að heyral Vér búumst
við að kynnast sálarlífi persón-
anna í gegnum það sem þær
segja. Vér búumst viö að per-
sónurnar segi oss með orðum
brot úr æfisögu sinni, parta úr
sálarlífi sínu eða þá þess tíma-
bils sem þær lifa á. Vér kom-
um þangað til þess að skilja menn
og málefni, til þess að mentast
á því, sem persónurnar segja.
Hitt, limaburður, svipbrigði o. þ.
h. er eingöngu til þess að það
sem sagt er skiljist betur og hafi
hin tilætluðu áhrif á áhorfandann.
Og hvort vel eða illa er leikið,
fer vitanlega eftir því, hvernig
leikandinn segir það, sem höf-
uddur leiksins hefir lagt honum
í munn, og hvernig samræmið
er í rödd, svipbrigðum oghreyf-
ingum við það, sem hann segír.
Kvikmyndaleikhúsin eru ein-
göngu „fyrir augað“, leikhús al-
ment eru bæði „fyrir auga og
eyra“.
þetta vita nú auðvitað allir,
sem um þessi mál fjalla.
Og nú er eg kominn að þvi,
hversvegna eg hafi farið óánægð-
ur heim af Nýársnóttinni: Af
því að mér fanst ekkert til um
það sem persónurnar sögðu, fanst
það í rauninni svo sára ómerki-
legt alt og innihaldslaust. þar
fann eg ekkert sem hnipti við
mér, eða kom mér til að hugsa
eða finna til, alt þetta mas fólks-
ins var eitthvað svo andlaust,
magurt og ljósljóst, að mér var
með öllu ómögulegt að hafa neina
ánægju af því, og þá því síður
nokkra uppbyggingu. Eg skildi
ekki hætis hót betur álfatrúna
islenzku né heldur áhrif hennar
á íslenzkt þjóðlíf eftir að hafa
séð þennan leik en áður. þetta
sama segja mér hópar manna.
Mér hefir alls ekki lánast að
finna menningargildi þessa leiks.
Annað hvort er það gildi nauða
lítið, eða þá að óvenju örðugt er
fyrir allan þorra manna að finna
það. Og verður hvorugt talið
leiknum til lofs. — Eg, fyrir mitt
leyti, hefði gefið þakkarorð fyrir
að leikendurnir hefðu ekki sagt
eitt einasta orð, því að þá hefði
eg þó haft frið til að ímynda mér
að einhver sálarneisti lægi að baki
öllum álfalátunum, í stað þess
að eg var að stritast við að hlusta
á það sem ekkert var. Mér var
sem eg horfði á smekklega kvik-
myndasýningu. Og eftir minni
reynzlu, nýtur Nýársnóttin sín
bezt á kvikmyndaleikhúsi, og þar
á hún aðallega heima, en ekki á
lifandi leiksviði. Sýningarskráin
mætti vera einkar stutt.
Ef álfatrúin ætti að verða al-
dauða á landi hér (sem ekkert
er hægt um að segja) í náinni
framtíð, þá ætti að sýna leik
þenna á lifandi leikSviði svona
ettir 100 ár, alls ekki fyr. Nú
sem stendur er engum íslending
uppbygging að því að horfa á
hann. Eftir að gróið er yfir alla
álfatrú í þessu landi, og þjóðin
orðin þeim hugarórum ókunn, þá
er þó betra en ekki að leikritið
sé til, að mínsta kosd fyrir aug-
að, að þvi leyti hefir það bók-
mentalegt gildi, því það er satt,
það sem það nær, en sannleiks-
kornið er lítið og víðsýnið ekkert.
Að Nýársnótdn er svo fjölsótt,
sem raun ber vitni, þarfallsekki
að stafa af því, að áhorfendun-
um þyki hún svo sérlega góð,
eða áhrifamikil, eg geri ráð fyrir
að það stafi eins mikið af því,
að leikhúsþörf fólksins hér er
orðin töluvert mikil, svo að það
sækir hvað sem leikið er. Al-
veg eins og við, núna í dýrtíð-
inni, kaupum brauðin úr hvaða
méltegund sem þau eru búin dl.
Leikfélagið hér er þegár búið að
vekja leikhúsþörf fólksins, það
er lofsvert, en um leið hefir það
þá einnig skapað sér þá skyldu,
að sýna leiki sem vitka fólkið og
menta, og það hefir það óneitan-
anlega oft 'gert, þótt það nú í
dýrtíðinni hafi boðið Nýársnótt-
ina 25 sinnum.
þótt Nýársnótdn „fari vel á
leiksviði“, þá er hún alls ekki
til þess hæf að ala upp smekk
fólksins fyrir sjónleikalisdnni, dl
þess er hún of andlaus og gling-
urkend.
Á páskadaginn.
Valdí.
Þjóðverjar
í Bandaríkjunnm snúast
með Wilson.
Fulltrúa fundur þjóðernisfélags
Þjóðverja í Bandaríkjunum, sem
sagt er aðhafi um 3,000,000 meðlimi
var haldinn nýlega. Mættu þar
þýzkir fulltrúar frá tuttugu ríkjum.
Var þetta eftir að Wilson sagði skil-
ið við Þýzkaland, og samþykti fund-
urinn að standa fast við hlið Wil-
sons í þessu máii og taka til vopna
með honum ef á þyrfti að halda.
Sií tillaga var samþykt í fundinum,
að Þjóðverjar skyldu slofna her-
deildir alþýzkar til að sendast á
móti Þýzkalandi, ef til striðs kæmi.
— Sjóðir, sem félagið hefir saínað
til hjáipar þurfendum í Belgíu, yrðu
notaðir til að œæta kostnaðinum,
sem hersöfnun og öðru yrði sam-
fara, Eldlegur áhugi kom í ljós á
fundinum, að iiggja ekki á liði sínu
í þaríir Banbaríkjauna. Einkenni-
lega mun mörgurn koraa þetta fyrir
sjónir frá hálfu Þjóðverja. En er
nokkur maður til svo iifandi dauð-
ur, að ekki elski hann mest allra
landa landið, sem hann lifir og er
fæddur í.
Þýzkt vikublað í New York, sem
heilið hefir »Father!and' (Föður-
laridið), hefir ákveðið að breyta um
nafn eítirleiðis og nefnast >New
World* (Nýja veröldin). Er þetta
einn vottur hreyfingar þeirrar, sem
nú ger.r svo mikið va t við sig
syðra, sBandaríkin eiga að sitja í
fyrirrúmi«, og leggur ritsijóri blaðs
þessa áherzlu á það, að þeir Þjóð-
verjar, sem borgarar séu Bandaríkj-
anna, geti ekki tekið upp málstað
Þýzkalands ef hann sé andvígur
velférð BandaríKjanna.
(Heimskr.).