Elding - 18.08.1901, Blaðsíða 2

146
ELDING-.
ið tekjur sínar; að minsta kosti
syngur venjulegast við sama sult-
artóninn hjá þeim, sem við Is-
lendingar erum orðnir svo vanir
að heyra úr öllum áttum. — Pá
er enn Bokasafn alþýðu, sem Odd-
ur Björnsson í Kaupmannahöfn
hefur gefið út. Það eru jfirleitt
góð rit og kváðu seljast allvel,
enda er fyrirtækið nýtt enn þá.
Pó er um þau sem margt annað,
að vér söknum þeirra of mjög hjá
alþýðu manna. Án þess að spá
neinum hrakspám um þetta fyrir
tæki, sem vér álítum mjög lofs-
vert, þá viljum vér samt geta
þess, að það kæmi alis ekki flatt
upp á oss, þó það færi að draga
úr því þegar frá líður, því slík
hafa verið örlög allflestra fyrir-
tækja á þessu landi.
Hvað á nú að gera hér á iandi
til að bæta úr þessu? Mönnum
kunna nú að detta ýms ný ráð í
hug, en vér hyggjum að réttast
sé að halda við þann grundvöll,
sem þegar hefur verið lagður hér
með Bókmentafélaginu og Þjóð-
vinafélaginu. Látum oss líta til
frændþjóða vorra, t. d. Dana. Þeir
eiga félag sem heitir „Félag til
útbreiðslu alþýðumentunar“ (Sel-
skabet- til Folkeoplysningens
Fremme). Félag þetta hefur starf-
að um allmörg ár og heíur kom-
ið mjög miklu góðu til leiðar. Það
hefur gefið út fjölda af góðum og
ódýrum ritum, bæði innl. og útl.,
sem einkum eru við alþýðuhæfi.
Þessi rit dreifast út um landið
gegn um alþýðuskólana, fyrirlestr-
arfélögin og skólanefndirnar. Þau
eru auglýst vel og rækilega og
kostað kapps um að fá menn, sem
eitthvað eiga undir sér, til að
mæla fram með þeim við alþýð-
una. Rit þessi eru sem gagt mjög
ódýr, en samt eru þau seld við
hálfvirði þegar margir fátækir al-
þýðumenn taka sig saman um að
kaupa mikið af þeim, og slíkt hið
sama á sér stað þegar lærisvein-
ar við alþýðuskólana kaupa þau
svo nokkru munar; að minsta
kosti er oss pergónulega kunnugt
um að slíkt á sér stað við alþýðu-
háskólana. Það segir sig sjáift
að félagið er styrkt af ríkissjóði,
en sá styrkur er þó ekki sérlega
mikill. Ritin borga sig að mestu
leyti, og jafnskjótt og eitthvað af
ritunum er uppselt, er gend út ný
útgáfa. Enginn hörgull er á að
fá beztu krafta til að skrifa fyr-
ir félagið, því það borgar í rit-
laun 50—60 kr. fyrir örkinaílit!u
broti. Féiagið gefur út fjölda
rita á ári og starf þess er að allra
dómi til mikillar blessunar fyrir
land og lýð.
Nú vildurn vér þá að lokum
víkja að því. hvort ekki væri
vinnandi vegur fyrir Þjóðviuafé-
lagið að taka nýja rögg á sig og
starfa rækilegar en hingað til í
þessa stefnu. Upprunalega var
það tilgangur þessa félags að
vinna með öllu móti aðmenningu
íslenzkrar alþýðu, og þeim til-
gangi hefur það að vísu fylgt, en
alt of slælega. Um fram alt þarf
það að gera sér far uin að út-
breiða rit sín meir en gert hefur
verið hingað til og eru ýmsir veg-
ir til þess, sem hér yrði of langt
upp að telja. Hér liggur fyrir
því verkefni, sem er þess vert
að eitthvað sé lagt í sölurnar fyr-
ir það, og vér erum ekki í minsta
vafa um, að það með tímanum
komi til að ávinna sér maklegt
þakklæti hjá þjóðinni, sem um
leið birtist á áþrifanlegan hátt í
efnalegu velgengi félagsins og
betri kjörum rithöfundanna.
Slátrunarhús i Reykjavík.
Það eru ekki ýkjamörg ár síðan
almennt var farið að reisa slátrunar-
hús í bæjum erlendis, en þeim stofn-
unum hefur gengið eins og öllum
góðum og þörfum fyrirtækjum á að
ganga. Eftir að hyrjunin var gerð
og menn sáu, hversu nauðsynlegar
þvílíkar stofnanir eru, risu þær upp
hver af annari, enda er nú svo kom-
ið, að allflestir stæiri bæjir og fjöldi
smábæja í hinum mentuðu löndum
hafa hver sitt slátrunarhús, sumir
fleiri en eitt. Reykjavík er nú orð-
in svo stór, að slátrunarhús á að
geta borið sig hjer, enda er þörfin
brýn, og það því fremur, sem hjer
mun árlega talsvert fleiru slátrað og
kjötverzlun meiri en í viðlíka stórum
bæjum erlendis, þar sem slátrunar-
hús þó eru talin ómissandi.
Yonandi er, að mörg ár líði nú
ekki af þessari öld áður en slátrun-
arhús verði reist hjer í höfuðstaðn-
um, því að bæði er það, að menn
eru alment farnir að finna til þarf-
arinnar og svo hefur nú alþingi lát-
ið sig málið skipta, þar sem neðri
deild þess hefur samþykkt 2000 kr.
fjárveiting til undirbúnings slátrun-
arhúss og til kjötsölutilrauna erlend-
is. Eiga þeir þingmenn, sem stutfc
hafa að fjárveiting þessari, heiður
skilinn, enda á hún að geta orðið'
bæði landinu í heild sinni og þá.
einkum bænum að góðu gagni1.
Það eru nú ef til vill margir sem
trúa því, að slátrunarhús sje með-
öllu óþarft hjer og að allt geti geng-
ið með gamla laginu og gangi vel,.
en þeim hinum sömu mundi fljótt
fækka, ef þeir íhuguðu alvarlega
ástandið eins og það er og skildu
hverjar afleiðingar það hefur og get-
ur haft. Hirðuleysi og sóðaskapur
með matvæli, og þá einkum kjöt og;
slátur, er nú á svo háu stígi hjer
hjá oss, að furðu gegnir að ekki
verður optar sýnilegt mein að, eo
raun er á orðin. Hreinlæti kostar
ávalt talsverða peninga, en sóðaskap-
ur miklu meira fje og, það sem verst
er, líf og heilsu bæjarbúa sjálfra-
Yfirleitt er sóðaskapur mestur i
bæjum; ekki af því að fólk þar sje-
sóðafengnara en fólk til sveita,
heldur af því að „safnast þegar
saman kemur“, og ef vel á að vera
verða bæja-menn því að gjöra til-
tölulega meira til þess að halda.
uppi hreinlætinu, en fólk til sveita.
Sem stendur er enginn sá staður
hjer í bænum, þar sem slátrað err
að góður geti kallazt, enda er það
algengast að blóðvöllur sje valinn að
húsabaki innan um kamra og annan
óþverra. í skúmaskotum þessum er
opt á dag drepnir margir tugir og
hundruð fjár og safnast þar þá fyrir
undrin öll af saur og blóði; meðan
jarðvegurinn tekur við, sýgur hann
óþverrann í sig, hitt fær að liggja.
þar sem það er. Myndast á þenna
hátt opt stórar uppistöður, sem menm
og skepnur vaða í dag eptir dag,
því að ekki er að tala um fráræsl-
una; þó kemur það stundum fyrir
þar sem svo hagar til, að vellingur
þessi brýtur sór veg og flóir út á
gangstétt eða götu, bæjarmönnum
til lítillar gleði og því minni sóma.
í almennings álitum er sjálft slátr-
unarstarfið i mikilli niðurlægingu,
jafnvel talið til óþverraverka, enda
hefur það til skams tíma aðallega
vorið í höndum þeirra manna, sem
einkum gegna hinum óþverralegustu
störfum í bænum, svo sem hreinsa
kamra o. þvíl. Þótt nú þessir
menn væru að náttúrufari hinir
1) Efri deild hefur felt þessa fjárveit-
ingu burt i nefndaráiiti sinu, en von-
andi verður hún tekin upp aftur áður
en lýkur.