Elding - 15.09.1901, Page 2

162
ELDING.
ið af lakara taginu, þ. e. óreglu-
menn og slæpingar og hefur svo
að jafnaði einnig orðið lítið úr
]>eim í „praktiskum“ lífsstöðum.
Vér teljum meiri von til ]>ess, að
ef ef'nilegir og alvarlegir menta-
menn, oftar en hingað til hefur
átt sér stað, tækjust á hendur
„praktisk“ störf að afloknu námi,
þá mundi þess ekki langt að híða,
að ávextir námsins kæmu fram í
atvinnumálum vorum,iðnaði, verzl-
un og húnaði. Þeir menn, sem
ráðstöfuðu lífi sínu þannig, mundu
vafalaust með tímanum geta sýnt
foreldrum sínum engu lakari kvitt-
anir fyrir námsstyrknum, en embætt-
ismennirnir með sín veitingarbréf.
Nýjar bókmentir.
Bókmentafélagsrit í ár. Tímarit hins
íslenzka Búkamen tafélags. XXII.
árg. -— Islenzkt fornhréfasafn
VI,2. — Skírnir. — Landfræðis-
saga Islands eftir dr. Þorv. Thor-
oddsen III,2.
Það er venjulega hér á tslandi
talinn aðalviðburður ársins í bók-
naentalegu tilliti, þegar bókmenta-
félagið sendir út rit sín. Að vísu
má óhætt segja það, að fæst af því,
sem þetta félag gefur út, komi eig-
inlega fiatt uppá mann eða geri
neitt sórlegt skurk í okkar audlega
lífi, en mikinn og margbreytilegan
firóðleik’hefir það venjulega að geyma.
Sumum af þessum ritum er þannig
háttað, að lítil ástæða er til að
minnast á þau í stuttri blaðagrein,
eins og t. d. Eornbréfasafnið. Eng-
um, sem vit hefir á, getur blandast
hugur um, að hér er um stórmerki-
legt rit að ræða fyrir sögu lands-
ins, en lítt er það við alþýðu hæfi.
Skírtdr færir þjóðinni eins og vant
er stutt og greinilegt yfirlit yfir
helztu viðburði ársins bæði á ís-
landi og erlendis. Er það yfirlit
vel sainið, og vildum vér þó sér-
staklega benda mönnum á inngang-
inn til útlendu fréttanna, — „átta-
vísun“ —, eftir Jón Ólafsson. Þar
er í stuttu máli talinn árangur og
afrek 19. aldarinnar og skemtilega
sagt frá.
I Tímaritinu eru í ár eins og að
undanförnu ýmsar ritgerðir og um
ýms efni. Einhver eftirtektarverðasta
ritgerðin er sjálfsagt ritgerð Einars
Hjörleifssonar um alþýðumentun hér
á landi. Var það erindi uppruna-
lega flutt í Kennarafélaginu í Reykja-
vík og vakti þá þegar illan kurr hjá
sumum. Þótti þeim höf. gera alt
of mikið úr mentunarskortinum, en
merkilegt var það, að enginn skyldi
verða til að andmæla því á fundin-
um, og var þó til ætlast, að umræð-
ur yrðu um það. Vér fáum ekki betur
séð, en að höf. hafi mikið til sins
máls, og erurn vér honum yfirleitt
samdóma í skoðunum hans á þessu
velferðarmáli þjóðarinnar og teljum
bendingar hans í lok greinarinnar
mjög skynsamlegar. Hitt kann vel
að vera satt, sem nokkrir hafahald-
ið fram, að eitthvað kunni að vera
oíhermt í fyrirlestrinum og að hann
máske þyki helzt til hvass á sínum
stöðum. Þetta hyggjum vér að höf.
hafi gert með vilja, því Islendingum
er svo háttað, að það er varla unt
að fá þá til að ræða mál nema með
því að drepa eitthvað tilfinnanlega
við þeim hendi áður. — - Þá er í
Tímaritinu all ítarleg ritgerð: Hvern-
ig gamla testamentið er til orðið,
eftir Jón Helgason prastaskólakenn-
ara. Um þessa ritgerð er líkt að
segja og ritgerð Einars Hjörleifsson-
ar, að hún hefir vakið illan kurr
hjá sumum. Það mun ekki svo
fjarri sanni, að sumir meðal almenn-
ings álíti séra Jón Helgason hálf-
gerðan villutrúarpostula fyrir rit-
gerðir hans um biblíurannsóknir
nýrri tíma. Hvílík fjarstæða slíkt
er, ætti ekki einu sinni að þurfa að
taka fram. Það sem séra Jón
Helgasou ber hér á borð fyrir al-
menning, er ekki annað en það, sem
kent hefir verið við alla háskóla
um hinn mentaða heim nú um
nokkur ár. Það er meira að segja
ekki annað en það, sem hver skyn-
! samur maður, er les biblíuna með
' athygli, hlýtur að renna grun í,
þótt sá grunur máské hjá flestum
j sé nokkuð óljós. Það er líka alveg
þýðingarlaust fyrir menn að vera
að amast við þessum skoðunum, því
i þær eru bygðar á svo föstum og
augljósum rökum, að mannleg skyu-
| semi má til að beygja sig fyrir
þeim, hvort hún vill eða ekki Auk
alls þessa má ennfremur taka það
fram, að þessar skýringar hagga
ekki minstu vitund grundvallaratrið-
um trúar vorrar, og ættu menn því
að geta sætt sig við þetta, án þess
að finna sig knúða til að hefja blinda
mótspyrnu gegn höfundinum. —
Þessar tvær ritgerðir teljum vér
merkastar í Tímaritinu.
Um Landfræðissögu dr. Þorv.
Thorpddsens er það að segja, að
betri alþýðubók hefur varla verið
rituð á íslenzka tnngu á síðari tím-
um. Hún hefur inni að halda svo
mikinn og margbreyttan fróðleik, að
furðu sætir, og ofan á þetta er hún
svo skemtilega og aðgengiiega skrif-
uð, að alþýða manna getur varla
kosið sér hana betri. Það má að
vísu segja um þessa bók, að húu sé
of fjölbreytileg, að þar ægi alt of
mörgu saman, sem strangt tekið sé
óviðkomandi aðalefninu og að
höf. hafi ekki gætt þess að takmarka
sig. En þessir gallar snerta aðal-
lega vísindagildi bókarinnar, og rýra
engan veginn gildi hennar sem al-
þýðubók. Það getur líka í sjálfu
sér verið vaíasamt, hvort þessi samn-
ingaraðferð á ekki fullan rétt á sér,
þar sem er að ræða um jafu óþekt
svæði og sögu Islands á síðari öld-
uin. Vér stöndum svo illa að vígi
hvað heimildarritin snertir, að lítt
mögulegt er að rita um stórt og
víðtækt efni svo rækilega og svo
vísindalega rökstutt, að ekki megi
búast við, að þvi verði hrundið áður
langt líði, enda þarf til þess mjög
langan tíma. Hér hefur höf. fylgt
þeirri reglu, að taka upp sem inest-
an og margbreyttastan tróðleik og
búa hann í aðgengilegan búning.
Sumir kaflarnir eru mjög ítarlegir
og sagðar æfisögur ýmsra manna,
sem hafa komið mikið við sögu
landsins, og er á því öllu mikið að
græða. Það er því álit vort, að
þótt vísindagildi þessarar bókar sé
vafasamt, þá sé hún samt mjög gott
og þarft verk fyrir sögu landsins, og
ætlum vér að bæði hin ísleuzka
þjóð og hinir íslenzku sagnaritarar
muni fyrst um sinn leita þangað til
að fá upplýsingar um sögu landsins
á síðari öldum.
tlr bænum
er alt tíðindalaust um þessar mund-
ir. Það er eins og nokkurs konar
millíbils- og hvíldartími milli args-
ins að sumrinu og argsins að haust-
inu, þegar réttirnar og sláturtíðin
koma til skjalanua og þilskipin hætta
fyrir fult og alt. Nokkur þeirra hafa
verið að koma inn þessa dagana,
og hafa fiskað allvel, svo ársfiski-
ríið er yfirleitt orðið mjög gott, að
minsta kosti að tölunni til. Veðr-