Vestri - 09.07.1904, Qupperneq 1

III. árg.
ÍSAFIRÐI, 9. JÚLÍ 1904.
Úr. 36.
Heilir og sælir,
heiðruðu íbúar ísafjarðarl
Þar eð jeg hefi fengið skipunar-
brjef til að gegna Ijósmóðurstörfum
hjer í kaupstaðnum, þá lœl jeg yður
hjer með vita, að jeg mun gegna þeim
svo vel, sem mjer er frekast unnt og
óska og vona að geta áunnið mjer
traust yðar og hylli.
Mig verður að hitta, fyrst um sinn,
í húsi húsfreyju Guðriínar Jóns-
dóttur frá Arnardal.
Virðingarfyllst.
ísafjörður, 7. júlí l'.)04.
Lögiu um túngirðingar.
Eptir Þórhall Bjarnarson.
(Framh.)
Aðallega hefir í þessu máli brostið
skilning á því að hjer er um gersamlega
nýja vörzlu að ræða, sem hefir svo ákaf-
lega mikla yfirburði fram yfir allargirð-
ingar sem vjer til þessa höfum haft af
að segja. Nú er fyrst fengin girðing,
sem ver öllum skepnum, jafnt vetur sem
sumar. Þeir eru teljandi grjótgarðarnir
í landinu, sem halda sauðfje. Hjer í
Reykjavík fara kindurnar yfir hæstu
garða, sjeu þeir eigi sljetthöggnir eða
sementeraðir; mjer sagt, að fje hjer sje
alveg sjerstakt með það, en skyldi nátt-
úran ekki vera allsstaðar sama., þegar
sauðkindin venst grjótgörðunum ? Það
eru helzt einhlöðnu garðarnir, sem upp
er tylt, er fæla kindina. Vjer erum að
gera oss vonir um að aukist plægt land,
hugsum á fræsáið gras og rófna-akra;
vjer þurfum að fá sláttuvjelar í fólks-
eklunni og þær reka eptir sáðlandinu.
En hvað verður úr þessu þar sem sauðfje
veður yfir? Og þó nú þessu sje sleppt
— enn eru slíkar vonir af mörgum tald-
ir draumórar, ef eigi villukenning —— þá
eru dæmin deginum ljósari, hvað algerð
vörn fyrir skepnum hefir að þýða fyrir
túnin. Og þá allur vinnusparnaðurinn að
vera laus við vörzluna? Margir fara um
Þingvöll, og sjá skóggræðslureitina á
völlunum fram með Almannagjá. Þar
hefir friðunin algerða hleypt upp góðu
grasi úr grundinni, sem aldrei sást nema
nakin og ber, og Þingvalla-prestur á þar
nú slægnablett.
En það er varanleiki grjótgarðanna I
Jeg þykist nú hafa reynslu á við flesta
bændur í hleðslu grjótgarða, hefi unnið
mjög mikið að því, hefi gott grjót, haft
vana. verkamenn, og látið vanda til verks-
ins, að minnsta kosti öll hin síðari árin.
Og reynsla mín hefir verið hryggilega
dýr. Garðarnir standa afar-illa, og víða
fara þó frostin ver með þáenhjer. Þeg-
ar r^ynt er að hafa grjótgarðana svo
háa að einhver vörn sje í þeim fyrir
sauðfje, þá eru þeir strax á nösunum, þó
að vel sje grafið undan og mulið undir
og það all-djúpt. Og að hlaða upp fallna
garða hefir mjer reynst fulldýrt, þó að
efnið sje á staðnum. Fjárheldur grjót-
garður verður svo afar-dýr — og óvíðast
er nú efnið í hann — að ársvextirnir af
kostnaðinum ná 1/t—*/8 af öllum kostnaði
við gaddavírsgirðingu. Hitt veit jeg að
lágir grjótgarðar, sem eru heldir flestum
stórgripum, endast allvel, ef vel er frá
þeim gengið í fyrstu og landslagið spillir
þeim ekki, og á þeirri reynslu byggja
menn, er þeir lofa um of varanleik grjót-
garðanna, en eilífir verða þeir ekki. Hann
var hagur bæði á steina og stuðla Ey-
firðingurinn, sem hlóð túngarðinn fyrir
föður minn, og kvað svo um að loknu
smíði:
Þessi garður grjóts á mel
til grunna eigi hrynur
fyr en Ragnarökkurs jel
rammlegt yfir dynur.
En fráleitt hefir hann verið sannspár.
Þetta er bara til samanburðar á var-
anleik grjótgarða og gaddavírs. Lang-
samlega ofsagt um það, hvað vírinn end
ist illa; galvaníserað járn hefir enzt hjer
meira en mannsaldur. Eigi vörzlugagnið
af vírnum og grjótinu að vera jafn-full-
komið, verður vírinn miklu ódýrri girðing,
jafnt í lengd sem í bráð, þótt hann enda
entist langt um ver en við má búast. En
með þessum samanburði vil jeg eigi spilla
fyrir grjótgörðunum, þar sem vel hagar
og vinnukraptur er nægur; stórmikið unn-
ið að verjast stórgripunum. Grjótinu úr
túni og túnaukum verður opt bezt komið
fyrir í görðum. Nokkuð er gefandi fyrir
skjólið, þó eigi nái það langt, og þá eigi
síður fyrir þann þrifnaðarsvip á býlinu
sem kemur við slíkan garð, vel hlaðinn.
Gaddavírnum er aðallega ætlað: Að veita
algerðu vörzluna fyrir sauðfje, þegar sáð-
löndin koma, að vera þar einvörðu sem
girðingarefni er ófáanlegt eða illfáanlegt,
sem ekki er óvíða um allt túnið eða á
pörtum, að koma til viðbótar við önnur
giroingarefni, að gera samgirðingar hæg-
ar fyrir þjett settum bæjarröðum, þar sem
bithaginn liggur allur á einn veginn, að
fiuka nytjarnar af og umráðin yfir allri
útjörð og enda afrjettarlöndum sumstaðar,
og sjerstaklega hefir vírinn þann kostinn,
að þetta getur gerzt skjótt. Þeir sem
ekki hafa komist til þess að girða túnin
sín í þúsund ár með girðingarefninu sem
fyrir var, hlaupa ekki núna til þess í
fólksleysinu.
Not gaddavírsins í sambandi við ann-
að girðingarefni verða eflaust farsælust
og almennust. Það er þá grjótið og
torfið. Grjótgarður með 1 eða 2 strengj-
um má vera svo lágur, að hann getur
víðast staðið. Iíendi næst að stinga spýt-
um í garðinn, en það mun reynast bráð-
ónýtt, veröur aldrei strengt að gagni,
tollir ekkert. Það verður að hafa járn
greypt í steina, verður að ætla fyrir þeim
steinum við hleðsluna. Verkið vanda-
laust, áhaldið bara einn meitill og áslátt-
ur ; bræddur brennisteinn utan um í hol-
unni. Þó mun þetta ekki reynast vafn-
ingalaust, og grjótið vísast all-víða ill-
vinnandi. Jeg býst vart'við slíkum girð-
ingum mjög almennt, þær verða of dýrar.
Framtíðargirðingin hjer á landi er óefað
torfgarður með 1— 3 gaddavírsstrengjum
ofan á. Torfgarður sem fláir vel, grær
upp og stendur þá von úr viti, ef botn-
inn lætur eigi undan. Gaddavírinn ofan
á ver garðinn öllu sparki og þarf að
girða eða verja eigi síður að innan en
utan. Væntanleg reglugerð, sem á að
fylgja túngirðingalögunum, mun nú taka
upp fyrirmæli um það að tryggilega verði
um slíka girðingu búið. Svona girðing
verður óviðjafnanlega ódýr. Sje garður-
inn fullsiginn 40 þuml. frá þrepi og teina-
lengdin 24 þuml. og bara einn strengur,
þá er aðkeypta efnið 12—14 aurar á
faðminn. Sje túnið eigi illa lagað, lykja
800 faðmar um 40 dagsláttur, og væru
nú lögin notuð til kaupa á 1 streng ofan
á torfgarð, er gjaldið 5—6 krónur á ári,
Sjeu strengirnir 2 lætur nærri að girð-
ingarefnið aðkeypta verði 20 - 22 aurar
á faðm., þá yrði árgjaldið eptir etnið
8—9 krónur. Þegar strengirnir eru 2,
er torfgarðshæðin trá þrepi ætluð 33
þuml. Enn er þriðja tilbreytnin að hata
strengina þrjá. Garðhæðin er þá ætluð
24 þuml., aðkeypta efnið verður um 30
aur. á faðminn, og árgjaldið nálægt 12
kr. Teinninn undir 2 strengi er ætlaður
33 þurol., og undir 3 strengi 42 þuml.
Teinarnir verða að standa lítið eitt þjett-
ar Jægar strengurinn er ekki nema einn.
Einum streng er ætlað að vera 6 þuml.
iyrir ofan garð, 2 strengjum 5 og 13
þuml., og 3 strengjum 5, nog2iþuml.
fyrir ofan garðinn. Sje nú bara um einn
streng að ræða eða jafnvel tvo og ein-
hver segir, að það taki því ekki að hafa
hyisvafninga laganna fyrir slíkt smáræði,