Dagur - 27.02.1999, Blaðsíða 6

VI-LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1999
Thyptr
MINNINGARGREINAR
L J
Kristfn Jónsdóttir
Guðrún Bjarnadóttir eða Gunna
Bjarna, einsog hún var oftast
kölluð meðal ættingja og vina,
var yngst af fjórum systkinum.
Þessi systkini, sem nú eru öll lát-
in, Kristján, Bubba, Magga og
Gunna, voru í nánum tengslum
við Qölskyldu mína svo lengi sem
ég man eftir, og ég á Ijúfar minn-
ingar um þau öll.
Amma mín, Guðbjörg Bjarna-
dóttir, var afasystir þeirra, en það
voru forlögin, sagði hún amma
mín, sem sáu til þess að hún
kynntist þessu frændfólki sínu.
Oft sagði hún söguna af því þeg-
ar hún hitti Benedikt hálfbróður
sinn, afa systkinanna, í fyrsta
sinn. Amma mín, sem átti tvö al-
systkini og ellefu hálfsystkini,
ólst upp hjá frændfólki sínu í
annarri sveit og þekkti ekkert
systkina sinna. Þá var það dag
einn snemma á þriðja áratugnum
að amma, sem þá var löngu orð-
in ekkja og nýflutt til Akureyrar,
rakst þar á mann sem henni var
sagt að byggi yfir í Kaupangs-
sveit, og flaug henni þá í hug að
spyija þennan mann um Bene-
dikt hálfbróður sinn, en hún var
búin að frétta að hann byggi hjá
Bjarna syni sínum og Snjólaugu
konu hans á Leifsstöðum í
Kaupangssveit.
„Þekkir þú Benedikt á Leifs-
stöðum?“ spurði amma.
„Já,“ svaraði maðurinn, „ég
þekki hann.“
Amma mín sagði þá hver hún
væri og hversvegna hún væri að
spyrja um Benedikt, hann væri
bróðir hennar, en þau hefðu
aldrei sést.
„Já, það er nú það,“ sagði
bóndinn með hægð, „ég er Bene-
dikt á Leifsstöðum."
„Þá erum við systkini," sagði
amma.
„Svo mun vera,“ sagði Bene-
dikt.
Þannig hófust kynnin milli
fjölskyldna okkar Gunnu, og hafi
forlögin verið þar að verki, einsog
amma mín trúði, þá voru forlög-
in henni og okkur afkomendum
hennar sannarlega hliðholl á
þeirra stundu. Foreldrar Gunnu,
þau Bjarni og Snjólaug, og sfðar
börnin þeirra (jögur áttu eftir að
reynast ömmu einstaklega vel og
á efri árum hennar má segja að
hjá þeim systkinunum hafi hún
átt sitt annað heimili, þegar svo
bar undir.
Fyrst þegar ég man eftir
Gunnu bjó hún ásamt móður
sinni á heimili Bubbu systur
sinnar og Stefáns Reykjalín, sem
þá voru nýlega gift. Gunna var þá
að læra tannsmíði, en hún var
ein fyrsta íslenska konan sem
lagði stund á þá grein og starfaði
hún við tannsmíði um árabil. Frá
fyrstu tíð var Gunna mér einkar
góð og hlýleg, og man ég hvað
mér fannst alltaf gaman að koma
inn í litla herbergið hennar í
Floltagötu 7, þar sem allt var svo
smekklegt og fallegt. Hún var
líka rauðhærð einsog ég, og það
vakti samkennd mína, því það var
ekkert gaman að vera rauðhærð-
ur á þeim árum. Margan greiða
gerði hún mér þegar ég var í
skóla á Akureyri á unglingsárum
mínum og var svo heppin að vera
kostgangari hjá Bubbu og Stef-
áni.
Svo liðu árin, og þegar ég kom
heim eftir nokkurra ára dvöl í út-
löndum var Gunna gift Arna
Jónssyni amtsbókaverði og þau
búin að eignast tvö indæl börn,
Maríu og Bjarna. Þá var gaman
að koma á heimili þeirra á Gils-
bakkaveginum og kynnast Arna,
sem var svo Ijúfur og skemmti-
Iegur. Arni Iést Iangt um aldur
fram og var það mikið áfall fyrir
Gunnu og börnin. Gunna fluttist
í minni íbúð og fór að vinna á
Amtsbókasafninu. A þessum
árum dvaldist ég með Ijölskyldu
minni á Akureyri á hverju sumri,
og það var fastur liður hjá okkur
að fara út á bókasafn til að hitta
Gunnu fljótt eftir að við komum
í bæinn, og alltaf var jafn nota-
legt að sjá hana á sínum stað við
afgreiðsluborðið, brosandi og al-
úðlega.
Gunna var hlédræg og tranaði
sér ekki fram, hæg í framkomu,
jafnvel dálítið feimnisleg, en bros
hennar fallegt og heillandi. Hóg-
værð var henni í blóð borin, og
kemur upp í huga minn að oft
sagði hún við mig og fjölskyldu
mína, þegar hún var að aka okk-
ur um allar trissur á litla bílnum
sínum, að hún væri nú ekki góð-
ur bílstjóri. En Gunna var ein-
mitt góður bílstjóri, gætin og til-
litssöm í umferðinni. Þannig
vandaði hún allt sem hún tók sér
fyrir hendur. Utsaumaðir munir,
sem prýddu heimili hennar, báru
vott um prýðisgott handbragð, en
líka fágaðan smekk og næmi fyr-
ir litum. Einhverntíma sagði ég
við hana að hún hefði listræna
hæfileika, og þá brosti hún og
fannst að ég hefði sagt mikla fjar-
stæðu.
Síðustu árin fór heilsu Gunnu
hnignandi, alltaf bar hún sig þó
vel, en svo fór að lokum að hún
gat ekki Iengur séð um sig sjálf í
íbúðinni sinni í Vfðilundi, og
varð að flytjast á Dvalarheimilið
Hlíð. Þegar ég sagði dóttur minni
að Gunna væri komin í Hlíð varð
henni að orði: „Eg á erfitt með að
sjá Gunnu fyrir mér innan um
gamalt fólk, í mínum huga verð-
ur Gunna aldrei gömul.“ Þessi
orð rifjast upp fyrir mér nú við
andlát Gunnu. Gunna var í raun-
inni aldrei gömul þó að hún
kæmist yfir áttrætt og líkamleg
heilsa væri farin að gefa sig. I út-
liti hélt hún sér ótrúlega vel;
grönn og beinvaxin og létt á fæti,
rauðgullna hárið var að vísu
löngu orðið snjóhvítt, en það var
þykkt og fór henni vel. Og mál-
rómurinn var alltaf hinn sami,
þýður og unglegur.
Ævi Gunnu var Iöng og farsæl.
Eg, sem er ein af þeim mörgu
sem hlutu ríkulegan skerf af tryg-
gð hennar og vináttu, minnist
hennar með söknuði, og mikið er
ég forsjóninni þakklát fyrir að
hafa leitt hálfsystkinin tvö,
ömmu mína og afa Gunnu, sam-
an á Akureyri fyrir nær áttatíu
árum.
Kristín Jónsdóttir frá
Munkaþverá.
Valdiniar Jóliaimssoii
Föðuramma mfn botnaði ekkert í
dálæti barnabarnanna á bókum
Enid Blyton, en hún lét sig samt
hafa það að arka yfir Klambra-
túnið með stóðið í eftirdragi, að
útgáfu Iðunnar, sem staðsett var í
niðurgröfnum bílskúr við Snorra-
braut. Þar sat þungbrýndur karl
við skrifpúlt og seldi sígildar af-
þreyingarbókmenntir á kostnað-
arverði. Bækur Enid Blyton fjöll-
uðu gjarnan um baráttu ósköp
venjulegra krakkagríslinga við
langa halarófu smáglæpamanna,
sem aldrei virtist nokkur hörgull
á, í afskekktum sveitaþorpum,
ævintýraeyjum og skógum.
Kjallaraholan, grunnurinn að
veldi Iðunnar var vel í sveit sett,
beint á móti Ríkinu, einni helstu
áfengisverslun landsmanna. Þar
áttu verstu byttur bæjarins alltof
oft erindi. Amma Unnur gat haft
nokkrar njósnir af ferðum eigin-
mannsins í Ríkið eftir að honum
hafði, samkvæmt læknisráði, ver-
ið ráðið frá frekari áfengisneyslu.
Hún átti sér hauk í horni, kunn-
ingjann úr kennarastéttinni sem
sat keikur við púltið, á besta út-
sýnisstað landsmanna. Hann
vissi Iengra en nef hans náði enda
þaulvanur að vakta sveitunga sína
úr Arnarneshreppi við Eyjafjörð,
kófdrukkna í réttunum.
Aratugum síðar rakst ég á
gamla skrögginn, manninn henn-
ar Iðunnar við kaffidrykkju í
heimilislega eldhúsinu hennar á
Bræðraborgarstígnum. Hann var
samur við sig, enn sami spjallar-
inn þó röddin væri orðin rámari
og hreyfingarnar hægari. Talið
barst fljótlega að ferðalagi hans
til Líbanon áður en langvinn
borgarastyijöld og innrás þriggja
nágrannaríkja hafði lagt landið í
rúst. Hann hafði farið þangað eft-
ir fyrsta hjartaáfallið til að endur-
heimta Iífsþróttinn. Beirút var
eina borgin í heiminum sem gat
boðið ferðalöngum upp á ylvolg
sjóböð og skíðaferðir samdægurs.
Honum var hlýtt til fyrrum gest-
gjafa sinna við Miðjarðarhafið og
vildi veg þeirra sem mestan. Yfir-
gangur Israelsmanna gagnvart
Palestínumönnum rann honum
til rifja og þeirra þáttur í skipu-
lögðum fjöldamorðum kristilegra
falangista á Palestínumönnum í
flóttamannabúðum í Líbanon
fannst honum sárgrætilegur.
Þegar gamli maðurinn tók að
mæra útvarpsþátt sem undirrit-
aður tók saman um ástandið fyrir
botni Miðjarðarhafs í kjölfar vetr-
arsetu á samyrkjubúi við Genes-
aretvatn, sperrti ég upp eyrun.
Það fór ekki á milli mála að hann
var hrifinn af ungæðislegri rót-
tækni minni, því um Ieið og ég
tjáði honum að Ingibjörg Þor-
bergs dagskrárstjóri RUV hefði
veitt mér Ieyfi til að lýsa ferð um
flóttamannabúðir Palestínu-
manna þá bauð hann mér að
halda samræðunum áfram inná
forstjórakontór. Það rann upp
fyrir mér næstu vikurnar hver var
potturinn og pannan á bakvið
blómlegan rekstur bókaútgáfu Ið-
unnar. Valdimar Jóhannsson vel-
gdi starfsliði sínu undir uggum
svo um munaði þegar hann áttaðí
sig á því að enginn hafði séð
sóma sinn í að færa honum né
fjölskyldu hans nokkur handrit
mín til yfirlestrar. Þau fengu að
velkjast ólesin í himinháum
blaðastöflum. Við náðum sam-
komulagi um útgáfu annarrar
skáldsögu minnar „Á bláþræði",
en sú fyrsta fékkst útgefin hjá Al-
menna bókafélaginu.
„Ekki henda perlum fyrir svín,“
sagði hann um keppinauta sína.
„Þeir hafa illt orð á sér fyrir með-
ferðina á höfundum sínum, pils-
faldakapítalistamir. Eg hef aldrei
getað fyrirgefið þeim hvernig þeir
hlunnfóru ekkju Gunnars Gunn-
arssonar þegar þeir sölsuðu undir
sig ritsafn hans. Það er alltaf
slæmt þegar stjórnmálaflokkar
taka skattpeninga almennings í
sína þénustu og slá sig til riddara,
með fjárframlögum og heiðurs-
skjölum, einhverja meðalskussa á
ritvellinum. Kommarnir í
kratakuflunum eru ekkert skárri.
Þeir borga sínum höfundum með
loðnum loforðum um fyrir-
greiðslu úr opinberum styrkja-
sjóðum skattborgaranna."
Barátta kúgaðra þjóða fyrir
sjálfstæði sínu var honum einnig
hugstæð, og þyrnum stráð leið að
því marki fólst m.a. í skipulegri
uppbyggingu iðnaðar og öflugs
atvinnurekstrar til sjávar og svei-
ta. Stefnumarkmið Þjóðvarnar-
flokksins sem hann veitti for-
mennsku frá stofnun 1953 til
1960, voru ferskur vindblær inn í
andrúmsloft litað undirlægju-
hætti eftirstríðsáranna. Islandi
allt; eigin her, eigin verslun, eigið
atvinnulíf, eigin iðnaður, eigin
menning, eigin landbúnaður, eig-
in sjósókn og eigin útgáfustarfs-
semi. Fyrir þetta stóð keikur
karakter Valdimars Jóhannssonar
og hann sveik aldrei hugsjónir
sínar.
Ekkert mannlegt var honum
óviðkomandi og sanngirnin var
honum í blóð borin. Þetta veitti
honum fyrst og fremst ákveðið
svigrúm og forskot í árlegum
hundaslag íslenskra útgefenda.
Minning hans lengi lifi.
Gísli Þór Gunnarsson
Margrét Þórðardóttir
frá Reykjum
Margs er að minnast þegar kona
í hárri elli er kvödd. Magga var
hún alltaf kölluð og var elst 13
systkina frá Reykjum. Það var
ávallt glatt á hjalla þegar þau
Magga og Einar komu í heim-
sókn. Magga hafði sérstakt lag á
að koma okkur börnunum til við
sig jafnt við að raka með hrífu
eða í „síðastaleik“. Við munum
vel þegar við fengum þær syst-
urnar í eltingaleik úti á túni, því
þær voru alltaf í kjól, og okkur
fannst þær flinkar að hlaupa í
kjólnum og hlógum mikið að
þessu öllu.
Magga átti alitaf „vissan sess“ í
hugum bræðra sinna á Reykjum.
A námsárum okkar systkin-
anna í Reykjavík vorum við alltaf
velkomin í Eskihlíðina, á heimili
þeirra hjóna, sem var vinnustað-
ur Möggu og bar merki um
myndarlegt handbragð hann-
yrðakonu. Þá settist hún niður
með manni, spurði frétta úr
sveitinni og hjálpaði okkur að
leysa ýmis vandamál. Þetta voru
oft notalegar og uppbyggjandi
stundir.
Hún gaf okkur gjarnan mjólk
og kökur og ef henni fannst mað-
ur ekki gera þeim verðug skil
sagði hún: „Er þetta kannski
(,í. • .m v>,í •.* f fy~: ‘
vont?“ Hún vildi gjarnan fá frétt-
ir úr skemmtanalífinu og spurði
þá oft: A ekki að fara á eitthvað
„stredderí11 í kvöld?
En nú seinni árin urðu dagarn-
ir langir í sjónleysi og heyrnar-
deyfð. En stutt var í kímni og
kátínu ef einhver kom til hennar.
Við börn Sillu og Bjarna vott-
um fjölskyldunni okkar dýpstu
samúð og þér elsku Magga þökk-
um við allar góðar minningar og
vinarhug sem þú sýndir okkur
alla tíð.
Systkinin Reykjum.
tW''/
STEFÁN KARL JÓNSSON,
Skarðshlíð 26 e, Akureyri.
lést föstudaginn 26. febrúar.
Regina Jónsdóttir,
Helga Stefánsdóttir,
Helga María Stefánsdóttir, Ásmundur Guðjónsson,
Regina Hákonar, Gunnar Sveinarsson,
Ingibjörg Hákonar, Óli Rúnar Ólafsson,
barnabörn og barnabarnabarn.