Dagur - Tíminn Akureyri - 27.03.1997, Blaðsíða 6

VI - Fimmtudagur 27. mars 1997
H U S I N
B Æ N U M
Jlitgur-Símtmt
Freyja Jónsdóttir
skrifar
Húsið Skjaldarkot á Vatns-
leysuströnd lét Gunnar
Gíslason byggja árið
1907. Talið er að viðirnir í hús-
inu séu úr farmi norsks timbur-
flutningaskips sem strandaði í
Vogunum 1904. En húsið var
allt byggt af timbri, með báru-
járni á hliðum og þaki. Það stóð
á hlöðnum steinkjallara sem
notaður var til geymslu.
Gunnar Gíslason var fæddur
28. september 1865. Hann var
sonur Gísla ívarssonar og konu
hans Guðrúnar Kortsdóttur.
Kona Gunnars var Ingibjörg,
ættuð frá Stokkseyri. Hún veikt-
ist af holdsveiki og var til
margra ára sjúklingur á Laug-
arnesspítala. Gunnar og Ingi-
björg eignuðust Qögur mann-
vænleg börn: Ingvar, kennara,
Kristínu, húsfrú í Kálfagerði,
Gísla Ágúst, skipsstjóra og
Ágústu sem lést ung.
Gunnar var aðeins tvítugur
að aldri þegar hann hóf búskap
í Skjaldarkoti. Honum búnaðist
vel og var talið að heimili væri
vel efnað. Ásamt búskapnum
var þar um árabil rekin mynd-
arleg útgerð. Á landi Skjaldar-
kots voru tvö tómthúsbýli,
Tjörn og Gerði. Guðmundur
Gíslason lést 1. ágúst 1936. Eft-
ir það var eignin seld. Þá kaup-
ir hana utansveitarmaður, en
selur eftir tvö ár. Næsti eigandi
var Guðmundur Þórarinsson og
kona hans, Konráðina Péturs-
dóttir. í Skjaldarkoti stundaði
Guðmundur bæði landbúskap
og útgerð. Þau hjón hættu bú-
skap um 1950. Jörðina keyptu
„Efri-Brunnastaðabræður“. En
húsið var selt til flutnings.
Það var á mildri ágústnótt
1951, sem lagt var af stað með
Skjaldarkotshúsið áleiðis til
Reykjavíkur. Áður var því kom-
ið fyrir á aftanívagni sem tíu
hjóla trukkur dró löturhægt eft-
ir Keflavíkurveginum. Það var
farið um Strandgötuna í Hafn-
arfirði og þaðan upp Reykjavík-
urveg og síðan sem leið lá í átt-
ina til Reykjavíkur.
Það var komið undir morgun
og bærinn að vakna, þegar hús-
ið komst á leiðarenda, austast í
Austurbæinn inn við sundin
blá. Þar var það híft með krana
af vagninum og sett á tunnur
vestast í lóðinni við Skipasund
79.
Húsið hafði skipt um eig-
anda og var nú eign Bjarneyjar
Halldóru Bjarnadóttur.
Á þessum árum var Lang-
holtið að byggjast upp. Við
Skipasund sem er austan í holt-
inu var víða erfitt með gerð
grunna, jarðvegur var bæði
grýttur og blautur og djúpt nið-
ur á fast.
í júlí 1951 fær Halldóra
Bjarnadóttir, þá til heimilis að
Sæbóli í Fossvogi, leyfi til að
byggja einlyft íbúðarhús úr
timbri á lóð sem hún hafði
fengið úthlutað við Skipasund.
Á þessa lóð var húsið Skjaldar-
kot sett.
Þegar var farið að grafa fyrir
grunni hússins reyndist lóðin
vera með þeim erfiðustu á
þessum slóðum, stórgrýtt og
hluti hennar forarfen. I upphafi
hafði Halldóra ætlað að reisa
sér einlyft hús með risi en fékk
Ieyfi til að steypa kjallara undir
Skipasund 79
(Skjaldarkot)
Bjarnason frá Arnarnesi í Dýra-
firði sonur hjónanna, Bjarna
Bjarnasonar og Halldóru Þór-
arinsdóttur. Foreldrar Halldóru
bjuggu fyrst á Arnarnesi í
Dýrafirði en fluttu norður á
Strandir, nálægt þeim slóðum
sem Sigríður, móðir Halldóru
var fædd. Þar bjuggu þau í
nokkur ár. Nokkrum árum síð-
ar fór fjölskyldan aftur til Dýra-
Qarðar og bjó á bænum Hól,
sem er skammt frá Núpi. Þegar
Ágústa og Halldóra voru ný-
fermdar ílutti íjölskyldan til
Súgandafjarðar. Haustið 1913,
gerðist hörmulegur atburður,
þegar skip sem Bjarni Hákon
Halldóra Bjarnadóttir á námsárum
sínum í Kaupmannahöfn.
Bjarnason var skipverji á, fórst.
Ekkjan stóð þá ein uppi með öll
börnin.
Halldóra fór snemma að
vinna og leggja heimilinu lið.
Hún þótti mað afbrigðum rösk
til vinnu og kjarkmikil. Á með-
an fjölskyldan var í Súganda-
firði vann Halldóra í fiski og
einnig önnur störf sem til féllu.
Um haustið 1914 fór hún til
Reykjavíkur og vann við fisk-
vinnu á Melshúsum á Seltjarn-
arnesi.
Halldóra var nokkur sumur í
kaupavinnu í Skagafirði og einn
vetur mun hún hafa dvalist þar.
Skjaldarkot eins og það var á Vatnsleysuströnd.
húsið þegar útséð var hvað
grafa þurfti djúpt. Það var því
mun dýrara að koma upp hús-
inu en í upphafi var ætlað.
í október 1951 sækir Hafi-
dóra um leyfi til þess að stækka
fyrirhugaða byggingu um 7,2
fermetra og setja kvisti á þak-
hæð. Leyfið var veitt. Á meðan
á þessum framkvæmdum stóð
var húsið á tunnum við götuna.
Halldóra smíðaði sjálf tröppur
upp að útidyrum og bjó í hús-
inu um veturinn ásamt fóstur-
dóttur sinni, Ernu Grétu Ing-
ólfsdóttur sem þá var á barns-
aldri.
Fyrsta brunamatið var gert í
desember 1952, en þá er húsið
ekki full frágengið. Þar segir að
húsið sé ein hæð og ris með
kvisti byggt úr timbri á stein-
steyptum kjallara, múrhúðað
að utan, klætt innan með texi,
stoppað með spónum og klætt
með tjörupappa. Þak er úr
timbri, með pappa í mifii og
klætt með bárujárni. Á hæðinni
eru fjögur íbúðarherbergi, eld-
hús, steypibað með klósetti,
anddyri með stigagangi, innri
forstofu og fatahengi, en ófrá-
gengið að öðru leyti. Á þakhæð
eru tvö íbúðarherbergi, eldhús,
steypibað með klósetti, stiga-
forstofa og geymsla, allt ófrá-
gengið. í kjallara er íbúðarher-
bergi, eldhús, steypibaðklefi
með klósetti, anddyri
með stigagangi og innri
forstofu, ófrágengið.
Ennfremur þvottahús
með kolamiðstöð.
Húsið er aftur tekið
til brunavirðingar í
júlí 1953; þar segir að
það só óbreytt að
stærð frá síðasta mati,
en hafi verið fullgert. Á
hæðinni er allt múrhúð-
að innan í hólf og gólf,
málað og dúklagt. Þak-
hæðin er þiljuð innan texi
og masonit, allt veggfóðrað,
málað og dúklagt. Kjallari er
allur málaður og dúklagður. Þá
var búið að múrhúða húsið að
utan.
Fljótlega eftir að húsið var
komið upp, byggði Halldóra
geymsluskúr í norðaustur horni
lóðarinnar.
Bjarney Halldóra Bjarna-
dóttir (notað sjaldnast nafnið
Bjarney) var fædd 19 júlí 1895
á Arnarnesi Mýrarhreppi í
Dýrafirði. Hún var næst elst
fimm systkina. Ágústa var elst,
síðan Halldóra, Kjartan, Ingi-
björg og Guðrún. Móðir Hall-
dóru var Sigríður Kjartansdótt-
ir frá Atlastöðum í Aðalvík. Hún
var dóttir hjónanna þar, Ingi-
björgu Zakaríusardóttur og
Kjartans Ólafssonar. Faðir
hennar var Bjarni Hákon
Um tíma vann hún á Akureyr-
arspítala, en fór síðan í hjúkr-
unarnám við sama spítala. Þá
var yfirlæknir á Akureyrarspít-
ala Steingrímur Matthíasson.
Einnig var Halldóra við heima-
hjúkrun hjá Hjúkrunarfélaginu
Hlíf á Akureyri.
Árið 1922 sigldi hún til
Kaupmannahafnar og hélt þar
áfram hjúkrunarnámi. Um tíma
var hún á heimili Sveins
Björnssonar, síðar forseta ís-
lands, og frú Georgíu Björnsson
í Kaupmannahöfn, og kom
heim til íslands með þeim.
Halldór hjúkraði víða í
heimahúsum og einnig á
sjúkrahúsum bæði í Reykjavík
og úti á landi. En hún vann
einnig mörg önnur störf. Um
tfma rak hún litla álnavörubúð
inni á Sogabletti í Reykjavík og
til að drýgja tekjurnar stundaði
hún garðrækt, var einnig með
kýr og hænsni. Hér hefur að-
eins verið tæpt á því helsta í lífi
þessarar kjarkmiklu og duglegu
almúgakonu sem ekki taldi það
eftir að taka á heimili sitt ætt-
ingja og vini sem af einhverjum
ástæðum áttu um sárt að binda
vegna veikinda eða annars
mótlætis í lífinu.
Hún hlúði að móður sinni,
Sigríði, síðustu æviár hennar,
tók hana á heimilið og hjúkraði
henni þar til yfir lauk.
En sorgin gleymir engum.
Halldóra eignaðist einn son og
missti hann ungan. Nokkrum
árum síðar lést fóstursonur
hennar af slysförum.
Á þeim árum sem Halldóra
var að koma húsinu upp var
erfitt að byggja. Margir töldu
að einstæð kona gæti ekki ráðið
við slíkt verkefni. En Halldóra
var hörð af sér, hyggin og dug-
mikil og henni tókst það sem
margir töldu ómögulegt.
Samkvæmt manntali frá ár-
inu 1953 voru til húsa í Skipa-
sundi 79: Halldór Bjarnadóttir
og Erna Gréta Ingólfsdóttir,
fósturdóttir hennar, Guðmund-
ur Bjarnason, verkamaður,
fæddur 12. desember að
Steinnesi Sveinstaðahreppi
1896, Jóhanna Magnúsdóttir,
kona hans, fædd 9. júh' 1907 að
Grund í Gerðahreppi. Einnig
bjuggu í húsinu þrjú af börnum
þeirra: Jón, Helga, Hálfdán og
Einar.
Eftir að húsbyggingunni var
lokið, má segja að gæfan færi
að brosa við henni. Engin stór
áföll komu í líf hennar eftir
það. Hún og fósturdóttir henn-
ar fóru að rækta lóðina í kring-
um húsið og þar er nú ljómandi
fallegur skrúðgarður. Þrjú
gróskumikil grenitré eru áber-
andi í miðju garðsins sem sett
voru niður um 1970. Blómabeð
með skrautjurtum prýða garð-
inn. Við götuvegg hússins er
myndarleg bóndarós sem
stendur í blóma sumrin út í
gegn. Þar eru einnig
venusvagn, silfurhnappur og
valmúi svo fátt eitt sé talið.
Baka til við húsið er lítill mat-
jurtagarður og vermireitur.
Bjarney Halldóra Bjarna-
dóttir var rúmföst síðustu árin
sem hún lifði. Hún sagði þá
stundum í gamansömum tón,
að nú hefði hún loksins tíma til
þess að lesa þær bækur sem sig
langaði til. Og hún varð þeirrar
gæfu aðnjótandi að fá að vera
heima í húsinu sínu þar til hún
lést, 14. ágúst 1987. Fóstur-
dóttir hennar, Erna Gréta Ing-
ólfsdóttir, hjúkraði henni af
mikill alúð og nærgætni þar til
yfir lauk.